02/09/2024

زیاتر لە نیو ملیۆن خەڵک لە سەر شەقامەکانە و هەندێك لە شەقامە سەرەکییەکانی تەلئەبیب لە لایەن خۆپیشاندەرانەوە داگیر کراون.

سەرۆکی نقابە دەڵێت ” مانگرتنی گشیی زەروورییە بۆ لەرزاندنی پایەی ئەوانەی کە پێویستیان بە لەرزاندنە”  هاوکاتیش حکومەت داوای لە دادگە کردووە کە بە یاسا مانگرتنەکە ڕاوەستێنیت چونکە زەرەری زۆر گەورە لە ئابووری ئیسرائیل دەدات .

مانگرتنەکە بە هۆی کوژرانی 6 کەس لە دیلەکان و داخوازی ڕاگرتنی شەڕ، دەستی پێکردووە.  قسەکەری سوپای ئئسرائیلی دەڵێت کە هەر هێزەکانمان لە دیلەکان نزیکبوونەوە حەماس دیلەکانی کوشت .  ئەمەش ئەوەندەی دیکە خێزانی دیلەکان و خەڵکی تری شێتگیر کردووە ، چونکە گەر پێشتر ئاگربەستی بکرایە ژیانی ئەوانی دەپاراست.

.  قوتابخانە و شارەوانی و ئۆفیسەکانی حکومەت و هەندێك لە بزنسەکانی کەرتی تایبەتی و زۆرێك لە ستافی خەستەخانەکانیش داخران و کارمەندان و کرێکاران و دکتۆر و نێرس و مامۆستا و ئەوانی دکیکە بە مانگرتنەکەوە پەیوەست بوونەوە ، هاوکاتیش سەرەکی ترین فڕۆکەخانەی ئیسرائیل لە تەلئەبیب لە سەعات هەشتەوە داخراوە و نازانرێت کەی دەکرێتەوە.

زاهیر باهیر

28/08/2024

بەیەککردن و یەكێتی و یەکڕیزیی.  لە سەراپای شتەکانی دیکەدا وەکو نانەوەی جەنگ و گرانی و دەمکوتکردن و سەرکوتکردنی نەیاران و چەوساندنەوە و ڕوتاندنەوەی ئەو میللەتەی کە بانگەشەی نوێنەرایەتی و خۆشگوزەرانی بۆ دەکەن، گرنگی دان بە دەزگە سەرکوتکەرەکانی سیخوڕی و سەربازی و پۆلیسی و دروستکردنی ئەیجنت و لایەن وەکو بەکرێگیراویان…تد هەمو ئەمانە ڕەوایە و شیاوی کردنن و هەمیشەش دەکرێن.

دوای بەیەکادانەکەی ڕۆژی یەکشەمەی ڕابوردوو، 25/08/2024 ، و هێڕشی حیزبوڵا بۆسەر ئیسرائیل و ڕەتدانەوەی ئیسرائیل، بارودۆخەکەی ئەوەندە مەترسسیدار کرد کە زۆربەمان چاوەڕوانی هەڵگیرسانی ئەو شەڕە بووین کە خەریك بوو لە گریمانەوە ببێتە ڕووداوی ڕاستیی.

لەگەڵ وتنی ئەوانەی سەرەوەشدا من رام وایە شەڕی نیوانی حیزبوڵا و ئیسرائیل گریمانێکی زۆر کەمی هەیە چونکە هیچ لایەکیان نە ئامادەن بۆی و نە خوازیارین، چونکە دەزانن بە زیانیان دەگەڕیتەوە.

هەرچی حیزبوڵایە دەیەوێت وەکو خۆی بمێنێتەوە و لاواز نەبێت، بەتەنگهاتنەوەی فەلەستین و حەماس لای ئەو، زیاتر گرنگ نییە لە مانەوەی خۆی.  حیزبووڵا دەزانێت ئیسرائیل و دەوڵەتەکەی واقیعێکی سەپێنراوە نە بەوان و نە بە کەس ناگۆڕرێت ، گەر ئەوان دژ بە نەمانی یا هەتا لاوازبوونی ئیسرئیل بوونایە باشترین هەلیان بۆ هاتە پێشەوە کە لە 7ی ئۆکتۆبەردا دەیانتوانی هاوکاری حەماس بکەن و کاریگەرترین  زەربە بە ئیسرائیل بگەیەنن کە لە کاتێکدا  ئیسرائیل چاوەڕوانی ئەوەی نەدەکرد کە ڕووی دا و چەند کاتژمێرێکیشی ویست تاکو هێزەکانیان بگاتە ئەو ناوچەیە .

لەمانەش زیاتر حیزبوڵا ئەو حەقیقەتەش دەزانێت کە زەحمەتە جەنگی لەگەڵ ئیسرائیل دا پێبکرێت .  جەنگکردنی لەگەڵیا جەنگکردنە لەگەڵ ئەمەریکا و سەراپای دەوڵەتەکانی ئەوروپا. حیزبوڵا لە ئێستادا ئەوەندە بەهێزە کە مەیدانی سیاسی و کۆمەڵایەتی لوبنانی گرتووە، بە شەڕەکەی دژ بە ئیسرائیل نەک هەر خۆی لاواز و پەرپووت دەبێت بەڵکو بارودۆخی لوبنانیش ئەوەندە خراپ دەبێت کە ژیان بۆ دانیشتوانەکەی نامێنیتەوە، لەولاشەوە وڵاتانی عەرەبی ئامادە نابن کە بێ هەلومەرجی گران و قورس هاوکاری بیناکردنەوەی لوبنان بکەن .

حیزبوڵا جەنگی مانەوەی دەکات هەم لەسەر ئاستی لوبنان و هەمو لەسەر ئاستی ناوچەکە.  ئەو ناو بەناو هێڕشانەی بۆ سەر ئیسرائیل و هەڕەشەکانی تەنها بۆ سەرمایەی سیاسییە و لۆف و دەورانێکە هەم لە جەماوەرەکەی خۆی دەدا و هەم لە فەلەستینییەکان و لایەنە ئیسلامییەکانی دیکەش .  حیزبوڵا مانەوەی زۆر پێباشترە لە شەڕێکی دۆڕاو و تیاچوونی .  حەسەن نەسروڵا ئەمانە باش دەزانێت بۆیە هەتا بۆی بکرێت خۆی لەو شەڕە لادەدات .

هەرچیش ئیسرائیلە ، جەنگی لەگەڵ حیزبوڵا ئاسان نییە ، ئەو لە ئێستادا لە سێ بەرەی جەنگدایە، لەگەڵ ئێران ، لەگەڵ حەماس، لەگەڵ هاووڵاتیانی خۆی کە ڕۆژانە لەسەر شەقامەکانن و داوای وەستانی شەڕەکە و هێنانەوەی دیلەکان و دەست لەکارکێشانەوەی سەرەك وەزیران و حکومەتەکەی دەکەن . لە لایەکی دیکەوە نێتەنیاهو دەزانێت کە ئەمەریکا و بریتانیا و ئەڵمانیا و فەرەنسا ئەوەیان ناوێت ، شەڕکردن لەگەل حیزبووڵادا ئاسان نیە .

 حکومەتی ئیسرائیل لە ئێستادا 80 هەزاری لە دانیشتوانەکەی کە دەکەونە ژێر لوولەی تۆپەکانی حیزبوڵاوە  گواستۆتەوە و گەر شەڕەکە دەست پێبکات ئەوە ژمارەی ئەوانەی کە کارایی جەنگیان لەسەر دەبێت و دەبێت بگوێزرێنەوە هەر زۆر دەچێتە سەرەوە.  لەمەش زیاتر گریمانی هاتنە ناوەوەی ئێرانیش هەیە و هەروەها خۆپیشاندانی گەورە لە دژی شەر بە تایبەت لە لایەن هاووڵاتیانی ئیسرئیل و وڵاتانی ئەوروپا و هەندێك لە وڵاتانی دیکەی  دونیاوە ، ئەمە جگە لەوەی کە لایەنەکانی دیکە کە سەر بە ئێران-ن ئەوانیش گورزی خۆیان لە ئیسرائیل دەوەشێنن.

کەواتە بڕیاردانی جەنگەکە نە بۆ حیزبوڵا و نە بۆ ئیسرائیل ئاسان نییە ، تا ڕادەیەك بڕیارێکی خۆکوژییە . بەڵام وەکو لە سەرەتاشدا وتم حیزب و دەوڵەت و سیاسییەکان هەموو خراپەکارییەکیان لێدەوەشێتەوە هیچ شتێك لایان نا ئاسیی و ئەستەم نییە.

Zaherbaher.com

زاهیر باهیر

25/08/2024

ئەوە خەسڵەتی سەرەکی حیزبەکانە کە لە کاتی هەڵبژاردندا چەندەها خاڵی پۆزەتیڤ کە تا ڕادەیەك کاراییەکی باش لە سەر ژیانی زۆرینەی خەڵکەکە دادەنێت لەنێو مانیفێستەکەیاندایە .

بێ گومان لە بەرانبەر ئەمەدا چەندەها خاڵی نێگەتیڤیش لە دەرەوەی مانیفێستەکەیە کە هەرگیز لە بانگەشەی هەڵبژاردندا ناویان ناهێنرێت .  ئەمە جگە لەوەی کە گۆڕانکاری لە هەڵبژاردندا تەنها لە سەروی حکومەتدا دەکرێت نەك لە سەراپای دامەزراوە ئابووری و ڕۆشنبیری و تۆڕە سیخوڕییەکان و پۆلیس و جێنڕالەکان و سوپا و سیاسەتی دەرەوەی دەوڵەتدا بکرێت.

لە ئێستادا لەوە دەکات مانگی هەنگووینی ، کە من ناوی مانگی درۆ و دەلەسە و هەڵخەڵەتاندن و خۆڵکردنە چاوی خەڵکی لە لایەن پارتی کرێکارانەوە لە بریتانیا ، لێدەنێم لە تەواو بووندایە .  ئەمان هەر بە هاتنە سەر حوکم دوای چەند ڕۆژێك وەزیری دارایی ڕایگەیەند کە 12 ملیار پاوەند نوقسانی لە  بوجەدا هەیە کە پارتی موحافیزین بەرپرسن لێی و ئەمانیان ئاگەدار نەکردۆتەوە .  دوای هەفتەیەك وەزیر ئەم ژمارەیەی بۆ 22 ملیار پاوەند سەر خست .  

ئێمە نازانین ئەمە تا چەندێك ڕاستە یا درۆیە بەڵام ئەوە دەزانین کە ئەمە باشترین بیانووە بۆ ئاشکراکردنی پلانە نهێنییەکانیان و خاڵەگرنگەکانی کە لە دەرەوەی مانیفێستەکەیاندا بوون تاکو ئەم کەلێنەی بوجە بە  کردنی جەند ڕیفۆرمێک کە کرێکاران و سەراپای توێژاڵەکانی دیکە باجەکەی دەدەت بۆ پڕکردنەوەی. ئیتر ئەمان بە بەردەوامی هەرەشە و ڕاگەیاندنی ئەوە دەدەن:  کە ئابوری بریتانیا وێران بووە لەسەر دەستی 14 ساڵەی حکومەتی حیزبی موحافزیندا… ، کەس نابێت چاوەروانی باشکردنی بکات ئا بەم زوانە …، پێویستە زۆر شت هەیە بکرێت و هەموان ئامادە بن بۆ هاوکاری چاککردنی بریتانیای تێشکاو … زۆرێك لەم ڕاگەیاندنانە بە بەردەوامی دەبینستین.

هەنگاوی یەکەمی ئەمان بڕینی یارمەتی پارەی وزەیە لە زیاتر لە 11 ملیۆن خانەنشینکراو  کە لە زستاندا هەموو خانەنشینێك 200 پاوەندی پێدەدرا بۆ هاوکاری دانی پارەی غاز و کارەبا.  حکومەت دەڵێت دەبێت تەنها هاوکاری هەرە هەژارەکان بدرێت کە یەك ملیۆن و نیون نەك هەموو خانە نشینێك.   هەروەها چاوەڕوان نەکردنی پارەی زیادەیە لە لایەن کرێکارانی کەرتەکانی دەوڵەتەوە …

ئەمانە ئەو ڕیفۆرمانەن کە حکومەت دەیەوێت لە کۆتایی مانگی ئۆکتۆبەردا بیکات. ئەمە  لە کاتێک کە نرخی وزە لە مانگی ئۆکتۆبەرەوە بە لە سەدا 10 بەرزدەکرێتەوە ، 4 ملیۆن منداڵ ژیانیان لەژێر هێڵی برسێتییەوەیە یا خود برسین ، تا کۆتایی مانگی تەموز زیاتر لە 50 ژن لێرە کوژراوە کە لە کاتێکدا لە ساڵی 2023 دا زیاتر لە 100 ژن کوژراون  .6 ملیۆن کرێکار کرێیان لە خوار لانی کەمی کرێی ساڵانەوەیە ، نزیکەی 2 ملیۆن کەس کە زۆربەیان کار دەکەن بە هاوکاری سێنتەرەرکانی خۆراك بەخشینەوە دەژین ، ژمارەی ئەوانەی کە لە سەر شەقام و بەردەم دوکان و تونێلەکاندا ژیان دەبەنە سەر بە ڕێژەی لە سەدا 37 سەرکەوتووە .  ئەمانە و زۆری تر .

حکومەت ڕێگا چارەی دیکەی هەیە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کەلێنەی بووجە [ گەر ڕاستیش بێت ] ئەویش نەك بە بڕینی هاوکارییەکان و بەرزنەکردنەوەی کرێ و موچە ، بەڵکو بە زیادکردنی باج لەسەر هەرە دەوڵەمەندەکان.  بە گوێرەی توێژینەوەیەکی نقابەی ‘یونایت’ کە دووەم گەورترین نقابەی بریتانیایە گەر حکومەت باج لەسەر ئەوانەی کە لە 4  ملیۆن پاوەند داهاتیان زیاترە گەر بە تەنها لەسەدا 1 بەرز بکرێتەوە، ئەوە دەکرێت 25 ملیار پاوەند بۆ بوجە کۆبکرێتەوە کە ئەمە کافییە بۆ پرکردنەوەی کەلێنەکەی بووجە و بەرزکردەنەوەی موچەی هەندێك لە کریکارانی کەرتەکانی دەولەت.  

22/07/2024

دوای تەشەنەکردنی ناڕەزایی و خۆپیشاندانەکانی خوێندکاران و بەشداریکردنی زۆرینەیەکی دیکەی خەڵك لە سەرانسەری بەنگلادشدا،  قەدەخەکردنی هاتووچۆ ، لە ژێر فشاردا داداگەی باڵا ناچار بوو کە بڕیارەکەی پێشتری هەڵوەشێنێتەوە بۆ هەمیشە.  بڕیارەکەی پێشوو کە دانانی بەشی جەنگاوەران و نەوە و کەسوکاریان لە سەر کاری حکومەتی بە ڕێژەی لە سەدا 30 بوە هۆی خۆپیشاندان و نارەزایی خۆێندکاران، دوێنی یەكشەمە بڕیارەکە  بە دائیمی هەڵوەشێنرایەوە .

ژمارەی کوژراوان تا دوێنێ گەیشتە 150 کەس بە گوێرەی میدیای ناوخۆ ، بەڵام حکومەت ئامادە نییە هیچ ڕاگەیاندنێك لەو بارەوە بدات . بڕیارەکەی دوێنێی دادگە خوێندکارانی سارد نەکردۆتەوە و داخوازی دیکەیان هەیە پێش ئەوەی بوەستن لە چالاکییەکانیان لەوانە: سزادانی بەرپرسان و بکوژانی خۆپیشاندەرانی بێ تاوان ، قەرەبووکردنەوەی خێزانەکانیان ،دەرکردنی ئەو بەرپرسانەی کە تاوانبارن، پۆزش هێنانەوەی سەرەك وەزیران ، شێخ حەسینە و دەست لەکارکێشانەوەی بریکاری زانکۆکان کە ناڕەزاییەکانی تێدا ڕویان داوە  و هەروەها کار بۆ بێ کاران و …. تد  

21/07/2024

خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکانی خوێندکارانی زانکۆکان زۆر فراوانتر بووە لەوەی کە حکومەت و بەرپرسانی بەنگلادش چاوەڕوانیان دەکرد. لەوە دەرچووە کە تەنها پرسی خوێندکاران بێت بەڵکو بووەتە پرسی هەرە زۆرینەی خەڵکی لە بەنگلادش دا. قەدەخەکردنی هاتووچۆ هەر لە دەکای پایتەخت دا نەمایەوە بەڵکو لەسەر ئاستی نەتەوەیی ئەم یاسایە ڕاگەیەندرا. هاوکاتیش داخوازییەکانی خوێندکاران چی تر ڕیفۆرم نییە ئەوەی کە لەسەر پرسی ، حسە یا  بەشی خوێندکارانی زانکۆکان بۆ نەوەکانی جەنگاوەرانی ساڵی 1971 ی سەربەخۆیی بەنگلادش هەڵوەشێنرێتەوە ، بەڵکو ئێستا داخوازییەکەیان لە پاڵ داخوازی هەمواندا ڕوخاندنی حکومەتە . 

بێ کاری و گەندەڵی و بەرزبوونەوەی تێچووی ژیان و نەبوونی ئازادیی داخوازییەکانی خەڵکی زیاتر و فراوانتر و ڕادیکالتر کردۆتەوە، ئەمەش دوای کوژرانی زیاتر لە 115 کەس و برینداربوونی چەند هەزار کەسێك بە تایبەت دوای بڕینی هەموو خەتەکانی ئینتەرنێت و سۆشیال میدیا و بەکارهێنانی گولەی ڕاستی لە بری گولەی پلاستیکی  دوای بڕینی ئینتەرنێت کە چی تر هەواڵەکان ناگاتە  دەرەوەی بەنگلادش و بەرچاو ناکەوێت .

لە ئێستادا حکومەت دوو فرمانی گەورەی دەرکدرووە : یەك : بانگکردنی چیندرمە بۆ سەر شەقامەکان کە ئەمەش بەڵگەی کاریگەری و فراوانبوونی خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکان و لاوازی پۆلیس .  دوو: فرمانی بە پۆلیس داوە  کە هەر کەس لە هەر شوێنێکدا دەرکەوت تەقەی لێبکەن و بەرپرسیار نابن.

19/07/2024

گەر چی شێخ حەسینە سەرەكوەزیرانی بەنگلادش پاشەکشەی لەو قسانە کرد کە سوکایەتی و ناشیرینکردنی خوێندکارانی خۆپیشاندەر بوو، سەرزەنشتی ئەوانەشی کرد کە بوونە هۆی کوژرانی خۆپیشاندەران ، بەڵام خوێندکاران بایاخیان بەو هەنگاوانەی شێخ حەسنییە نەدا و بەردوامن لە خۆپیشاندانەکانیاندا.

پێشتریش  بە شێوەی کاتیی بڕیارەکەی کە لە دادگە ڕاگەیانرابوو سەبارەت بە بەش و حسەی نەوەکانی جەنگاوەرەکان کە لە سەدا 30 لەوان مافیان هەیە  بۆ دامەزراندن لە دامەزراوە حکومییکان ڕاگیران .  بڕیارەکەش سەبارەت بە  نەوەکانی ئەو کەسانەیە  کە لە سالی 1971 دا کوژراون لە پێناوی سەربەخۆیی بەنگلادشدا و ئەو مافەیان هەیە .    

دوێنێ، 5شەمە، 32 کەس لە خۆپیشاندەران لەسەر دەستی پۆلیس دا کوژارون و پێشتریش 7 کەسی دیکە ، کۆی ژمارەی کوژراوان لە ئێستادا 39 کەسە .  هاوکاتیش پۆلیس دەڵێت نزیکەی 100 پۆلیس بریندار بوون. بە گوێرەی ڕاپۆرتی کەسێك کە لە خەستەخانەی ‘ دەکا ‘، پایتەختی بەنگلادش، کاردەکات زیاتر لە 1000 کەس بە برینداری گەیەنراونەتە خەستەخانە .

دوێنێ خۆپیشاندەران هێڕشیان کردە سەر بینای محەتەی تەلەفزیۆنی دەوڵەتیی و ئاگریان تێبەردا ، هاوکاتیش بە هۆی هەلیکۆپتەرەوە توانرا 60 پۆلیس کە لە زانکۆی کەنەدیدا بوون ، بۆ ئەوەی نەکەونە بەردەستی خوێندکاران ڕزگار کران .

خۆپیشاندان و نارەزاییەکان لە چەند شارێکی دیکەش جگە لە دەکا بەردەوامە ، حکومەت بۆ ئەوەی تەواوی بەنگلادش نەگرێتەوە بۆ دوو ڕۆژە ئینتتەرنێتیان داخستووە .

بەنگلادش یەکێکە لە وڵاتە هەژارەکانی دوونیا و لە لایەن کۆمپانیا گەوەرەکانی ئەمەریکا و بریتانیا و وڵاتای ئەوروپییەوە هێزی کاری ئەوێ کە هەرە زۆرینەیان ژنانن لە دروستکردنی پۆشاکی هەمە جۆرەی جوانیی و پۆشاک و پێڵاوی  وەرزش و تەپلە و کڵاو و تۆپ ، ناکۆکی چینایەتی لە برەو و تیژبوونەوەدایە .  ئەمە لە کاتێکدا کرێی سەر کار زۆر کەمە و کارگە و کارخانەکانی دروستکردنی پۆشاکیش بە دەگمەن هەلومەرجی کارکردنیان تێدایە و هیج جۆرە هەنگاوێکیش نەنراوە لە کاتی ئاگرکەوتنەوەدا  کە سەلامەتی و پاراستنی ژیانی کرێکارەکەن ڕەچاو بکات ، هەر ئەمەشە کە ناو بەناو ئاگرێك دەکەوێتەوە یاخود بینای کارگەیەك هەرەس دەهێنێت و ژمارەیەکی زۆر لە ژنانی کرێکار دەبنە قوربانی .

بزوتنەوەی ژنانی کرێکار لە بەنگلادش بەهیزە و بەرگری لە مافە ڕەواکانیان دەکەن و بە بەردەوامی دەچنەوە بەگژ خاوەنکار و ساماندارەکاندا کە لە لایەن حکومەتی بەنگلادشەوە پارێزگاری تەواویان لێدەکرێت.

26/06/2024

ئەم تایتڵە هەموو حکومەتەکان دەگرێتەوە لە چەپ و ڕاست و دینییانەوە.  بەڵام لێرەدا من هەر قسە لەسەر فەرەنسا دەکەم .  ئیمانیۆل ماکرۆن ماوەیەك لەمەوبەر بانگەشەی هەڵبژاردنی گشتی کرد و یەکسەر پەڕلەمانی حەل کرد تاکو خولی یەکەمی هەڵبژاردن ڕۆژی 30 مانگ و خولی دووەم ڕۆژی 7ی مانگی تەمووز بکرێت.

هۆکاری ئەم بانگەشەیەش دۆڕاندنی پارتەکەی بوو لە هەڵبژاردنەکانی پەڕلەمانی ئەوروپادا لە بەرانبەر مارین لۆپێن دا .  ماکرۆن و حیزبەکەی هەر لە هاتنە سەر حوکمیانەوە لە هەڵبژاردنی پێشتردا تۆوی زیادبوون و گەشەکردن و گەورەبوونی لۆپێن  و حیزبەکەی چاند ئەویش لەبری ئەوەی کە دەستبکاتە هەندێك ڕیفۆرمی کۆمەڵایەتی و ئابووری و سیاسی و پەروەردەیی تاکو هەم جێ پێی خۆی توندوتۆڵتر بکات و هەم جێ پێی لۆپێن و ڕاوستڕەوە توندڕەوەکان لەق بکات ، ئەم پێچەوانەکەی کرد.

چۆن ئەمەی کرد؟

با بە کورتی تەماشای مێژوی حوکمڕانی ماکرۆن و حیزبەکەی بکەین کە لە نوسینی چەند نوسەرێك سەبارەت بە بارودۆخی فەرەنسا وەرگیراوە:

هەرچەندە مارین لۆپێن خۆی لە قسە و باسەکانی باوکی بەدوور دەگرێت، کە ژوورە گازییەکانی هۆلۆکۆست بە “وردەکاری” مێژوو ناودەبات و   پارتەکەی لۆپێن RN هەوڵی سڕینەوەی ڕابردووی قورسی خۆی داوە، بەڵام ناوەکی ناسیۆنالیستی و پۆپۆلیستی پارتەکە هێشتا هەڕەشەیە بۆ سەر مافە بنەڕەتییەکان . بە وتەی مێژوونووس لودیڤین بانتیگنی و کۆمەڵناس ئوگۆ پالێتا، نوێنەرایەتی “مەترسی فاشیست” دەکات. پرسیارەکە ئەوەیە کە چۆن ماکرۆن کە لە ساڵی ٢٠١٧دا وەک “نە ڕاست و نە چەپ” خۆی بۆ پۆستی سەرۆکایەتی کاندید کرد و دڵنیایی دایە دەنگدەران کە وڵات  دەگۆڕێت.

لە سەرەتای خولی یەکەمیدا، ماکرۆن نازناوی “سەرۆکی دەوڵەمەندانی” بەدەستهێنا. باجی سەروەت و سامانی هەڵوەشاندەوە و باجی تەختی لەسەر داهاتی سەرمایە داناوە و ڕێژەی باجی بۆ کۆمپانیاکان دابەزاندووە. ئەو دەستڕاگەیشتن بە یارمەتی بێکاری سنووردار کرد، کەمترین تەمەنی خانەنشینی بەرزکردەوە، یارمەتی نیشتەجێبوون بۆ هەژاران کەمکردەوە، ئەو زیانانەی کە کرێکاران دەتوانن داوای دەرکردنی نادادپەروەرانەیان بکەن، سنووردار کرد و ڕۆڵی سەندیکاکانی لە دانوستانەکانی مووچەدا لاواز کرد. لەگەڵ هەڵوەشاندنەوەی دەوڵەتی ئاسوودەژیانی، هەڵاوسان بەرزبووەوە. کاریگەرییەکەی بەرزبوونەوەی هەژاری و ناڕەزایەتی گشتی بووە.

لە بەرامبەردا حکومەت پەرلەمانی بەدەر کرد و دەنگی ئەوانی وەرنەگرت  بۆ جێبەجێکردنی یاساکانی کە بە شێوەیەکی بەرفراوان ڕەتکرابوونەوە، هەروەها سەرکوتکردنی گردبوونەوەکانی کرد. بۆ نموونە لە سەردەمی بزووتنەوەی gilets jaunes (پەسەك زەردەکاندا)دا سەدان خۆپیشاندەر بە بەکارهێنانی ئەو چەکانەی کە لە زۆربەی ئەورووپا قەدەغەکراون، بە سەدان خۆپیشاندەر لە لایەن هێزەکانی پۆلیسەوە برینداربوون و جەستەیان خراپ پێکراوە. پاشان ماکرۆن ڕەتیکردەوە کە لەژێر دەسەڵاتی یاسادا توندوتیژی پۆلیس ڕوودەدات. هاوکات حکومەتەکەی دەسەڵاتی نوێی بە پۆلیس داوە، وەک مافی تەقەکردن لە کەسێک کە لە وێستگەیەکی هاتوچۆ هەڵدێت، ئەمەش بووەتە هۆی ئەوەی کە ساڵانە ژمارەی ئەو کەسانەی کە لەلایەن پۆلیسەوە دەکوژرێن لە دوو هێندە زیاتر بێت. ژمارەی زیندانەکان – کە نزیکەی هەموو مانگێک ژمارەیەکی پێوانەیی دەشکێنێت – بەهۆی ئەم ڕێبازە توندترە بۆ دادپەروەری تاوانکارییەوە بەرزبووەتەوە.

ئایا ئەمانە هاوکاری مانەوەی ماکرۆن و حوکمێکی ئاوا دەکات، یاخود پەرەسەندن و گەشەکردن و ڕاستڕەوە توندوتیژەکان و فاشییەکان دەکات و لە کۆتاییشدا  هاتنەسەر حوکمیان ؟؟

25/05/2024

بوون بە ئەندامی ناتۆ مەرج و بەندی خۆی هەیە کە زۆربەی جار بە قازانجی دەوڵەت و زلهێزەکان دەگەڕێتەوە .  لە هاتنی سویدیشدا بۆ ناتۆ بێ گومان زەرەری سوید و خەڵکەکەیەتی چونکە هیچ وەختێك نە مەترسی لەسەر بووە نە لەناو خۆشدا لەسەر ئەو پرسەو هەندێك پرسی تر حکومەتەکەی ڕووبەڕوی ڕەخنە و بەرەوڕووبوونەوە بووە .

ڕۆژی 3 شەمەی پێشوو18 ی مانگ پەڕلەمانی سویدی دەنگیان بۆ ڕێکەوتنی سەربازی و بەرگری ئەمەریکا لە سویددا دا و چەپەکان و پارتی سەوز دژ بوون پێی.

بەپێی ڕێککەوتنی هاوکاری بەرگری (DCA)، ئێستا سوپای ئەمریکا مافی ئەوەی هەیە هەر ١٧ بنکە سەربازییەکەی سوید بەکاربهێنێت کە ئەمەریکا لەوانەیە بینای خۆی لەسەر بنکەکان دروست بکات. لە هەمان کاتدا ئۆتۆمبێل و کەشتی و فڕۆکە سەربازییەکانی ئەمریکا دەتوانن بە ئازادی لە خاکی سویددا بجوڵێن و بەبێ ڕەزامەندی ئەمریکا پرسینەوەیان لێ نەکرێت یان پشکنینیان بۆ نەکرێت.

سوید لە ئێستادا ڕێگە نادات چەکی ئەتۆمی لەسەر خاکی سوید لە کاتی ئاشتیدا جێگیر بکرێن. بەڵام ئۆلف کریستێرسۆن سەرۆک وەزیرانی سوید لەم دواییانەدا ڕایگەیاند کە ڕەنگە دووبارە بە پرسی چەکی ئەتۆمی لە سەردەمی جەنگدا بچێتەوە. لە مانگی ئازاردا، سوید بە فەرمی وەک ٣٢هەمین ئەندامی هاوپەیمانییەکە پەیوەندی بە ناتۆوە کرد و وازی لە سیاسەتی سەربازیی بێلایەنی درێژخایەنی هێنا.

پاساوی ئەم ڕێککەوتنە، لە لایەن حکومەتی سویدەوە ئەوەیە کە ئەمریکا بتوانێت لە کاتی ڕوودانی قەیرانێکدا هاوکاری خێرا پێشکەش بە سوید بکات. هەروەها مەبەست لە ڕێککەوتنەکە بەرزکردنەوەی توانای ڕێکخراوی پەیمانی باکووری ئەتڵەسی (ناتۆ)ە بۆ بەرگریکردن لە دەوڵەتانی باڵتیک و فینلاند.

بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە گەر سوید نەچوایەتە ناو پەیمانی ناتۆوە زۆر مەحاڵ بوو کە قەیرانی تووش بێت، بە ناشکوریش نەبیت لەوێ بزوتنەوەی کرێکاران زۆر خامۆشە و گورگ و مەڕ بەیەکەوە ئاو دەخۆنەوە ول مەترسییەکی ناوخۆیی نییە مەگەر مەترسی مادە هۆشبەرەکان .

06/06/2024

سیستەمی سەرمایەداری و پایە سەرەکییەکەی کە دەوڵەتە نە دۆستی بەشەرییەتە و نە دۆستی ژینگەش .  دەوڵەت کە نوێنەرایەتی دەستڕۆیشتوان لە هەموو جۆرەکانیان و بزنس و بزنسمانەکان دەکات هەرگیز درێغی نەکردووە و ناکات لە سەرکوتکردنی هەر ناڕەزایی و بەرگرییەك ئیدی لە هەر بوارێکی ژیاندا بێت . لەو بوارانە ژینگەیە کە ژیانمانی پێوە بەندە و لە ئێستادا لەژێر گەوەرترین هەڕەشە و وێرانکاریدایە لە لایەن دەوڵەت  و دەستوپیوەند و بەرژەوەندخوازەکانەوە دەستی نەپاراستوە لە خامۆشکردنی دەنگ و ڕەنگ و پاکتاوکردنی جەستەی هەر کەسێك لە کۆمۆنێتییەکاندا کە دەیەوێت ئەو پرسە گرنگە بوروژێنێت و بیکاتە پرسێك کە لە هەر لە ئێستاوە پیویستە کاری لەسەر بکرێ و کاری بۆ بکرێ.

بەپێی توێژینەوە نوێیە پێشکەوتووەکان، لە هەر 10 ڕۆژنامەنووسێک کە ڕووماڵی قەیرانی کەشوهەوا و پرسەکانی ژینگە دەکەن، نزیکەی چواریان لە ئەنجامی کارەکانیاندا مەترسییان لەسەر بووە و 11%یان تووشی توندوتیژی جەستەیی بوون.

 لە ڕاپرسییەکی جیهانیدا کە زیاتر لە 740 پەیامنێر و سەرنوسەر لە 102 وڵاتەوە ئەنجامدرا، دەرکەوتووە کە 39%ی ئەوانەی هەڕەشەیان لێدەکرێت “هەندێکجار” یان “زۆرجار” لەلایەن ئەو کەسانەوە کراونەتە ئامانج کە سەرقاڵی چالاکییە نایاساییەکانی وەک داربڕین و کانگانبوون.

 لە لایەکی دیکەوە، نزیکەی 30% هەڕەشەی ڕێوشوێنی یاسایییان لەسەر بوو – ئەمەش ڕەنگدانەوەی ڕەوتێکی گەشەسەندووە بەرەو کۆمپانیاکان و حکومەتەکان کە سیستەمی دادوەری بۆ دەمکوتکردنی ئازادی قسەکردن جێگیر دەکەن.

ڕاپۆرتی ڕووماڵکردنی هەسارەکە چاوپێکەوتنی وردی لەگەڵ 74 ڕۆژنامەنووس لە 31  وڵات لەخۆدەگرێت سەبارەت بەوەی کە چ یارمەتیەک پێویستە بۆ ئەوەی کارێکی باشتر ئەنجام بدەن لە ڕاپۆرتکردنی کەشوهەوای نائارام و  توند، پیسبوونی ژینگە بە پلاستیک، کەمی ئاو و کانگاکان لە کاتێکدا گەرمبوونی جیهانی و تەماحی کۆنترۆڵنەکراوی کۆمپانیاکان بەربەستن لە چارەسەری کارەساتەکاندا .

جەیمس فاهن، بەڕێوەبەری جێبەجێکاری تۆڕی ڕۆژنامەگەری زەوی دەڵێت: “ئەو ڕۆژنامەنووسانەی کە بەشدارییان لە ڕاپرسییەکەدا کردووە، بەردەوامن و دڵەڕاوکێیان نییە لە خۆبەخشی خۆیان بۆ ڕاپۆرتکردن لەسەر ئەوەی کە چۆن گۆڕانی کەشوهەوا و تاوانە ژینگەییەکان کاریگەری نەرێنییان لەسەر مرۆڤ و هەسارەکە هەیە – بەڵام زۆر پێویستیان بە پشتیوانی زیاترە.”

تەنها ڕۆژنامەنووسان نین کە لەسەر هۆکارەکانی کە کارەساتی ژینگەیی دروست دەکات لە ژێر هەڕەشەدا بن.  لە ساڵی 2012وە تا ئێستا لانیکەم 1910 بەرگریکاری وشکەساڵی وشکانی و ژینگە لە سەرانسەری جیهاندا کوژراون.

05/06/2024

دانەوەی قەرزەکان لەلایەن ئەو 50 وڵاتەی کە زۆرترین زیانی قەیرانی کەشوهەوایان بەرکەوتووە، لە سەرەتای دەستپێکردنی پەتای کۆرۆناوە دوو هێندە زیادیکردووە و لە  ئێستادا لە سێ دەیەی پێشتر زیاترە گەرچی تەنها لەسەردەمی کۆرۆنادا دانەوەی قەرزەکان هەڵپەسێررا.

 ڕێکخراوی خێرخوازی دادپەروەری قەرزەکان وتی ئەو وڵاتانەی کە زۆرترین مەترسییان لەسەرە بەهۆی گەرمبوونی جیهانییەوە کاریگەرییان لەسەرە، 15.5%ی داهاتی حکومەت دەدەن بە قەرزدەرەکانی دەرەکی – کە لە پێش سەردەمی کۆرۆنادا تەنها لە 8% بوو وە لەساڵی 2010 دەدا تەنها لە 4% .

ئەو ڕێکخراوە خێرخوازییە بە کەڵک وەرگرتن لە داتاکانی بانکی نێودەوڵەتی و سندوقی دراوی نێودەوڵەتی ڕایگەیاندووە، ڕاپۆرتە نوێیەکەی پێویستی بە کەمکردنەوەی بە پەلەی قەرزەکان  نیشانداوە بۆ ئەوەی وڵاتانی هەژار بتوانن وەبەرهێنان لە ڕێوشوێنەکانی ڕووبەڕووبوونەوەی قەیرانی کەشوهەوادا بکەن.

 ئەو 50 وڵاتەی لە ڕاپۆرتەکەدا هاتوون لە 38%ی سوودی قەرزە دەرەکییەکەیانە  قەرزە تایبەتیەکانیش لە سەدا 35%  هی دامەزراوە فرەلایەنەکان، 14% بۆ چین و 13%  وڵاتانی هەژار بەڵام گەڕاندنەوەی قەرزەکان لە ساڵانی 2010 بە شێوەیەکی بەردەوام بەرزبووەوە پێش ئەوەی لە ساڵی 2020 بەدواوە بەرزبێتەوە.

لەناو ئەو وڵاتانەی کە قەرز تا بناگوێی هاتووە و دانەوەی زۆر زەحەمەتە وڵاتی زامبیایە کە گرێبەستی قەرزەکانی  ڕێگە بە زیادکردنی گەورەی قەرزەکانی دەدات ئەگەر بێتو ئابووریەکەی باشتر بێت ، بەڵام هیچ بڕگەیەکی هاوتا نییە بۆ کەمکردنەوەی پارەدان لە کاتی  ئەگەری ڕوودانی شۆکێك وەکو وشکەساڵی. بەپێی مەرجەکانی گرێبەستی قەرزەکە، زامبیا دەبێت ئەمساڵ 450 ملیۆن دۆلار بداتە خاوەن بۆندەکان کە دەکاتە 353 ملیۆن پاوەند.

تیم جۆنز، بەرپرسی سیاسەت لە کۆمپانیای دادپەروەری قەرزەکان، وتی: “ئەوە مایەی تووڕەییە کە قەرزدەرەکانی زامبیا داوای گرێبەستێکیان کردووە کە تێیدا زیادکردنی گەورە لە پێدانی قەرزەکان بەدەستبهێنن ئەگەر شتەکان بە باشی بەڕێوەبچن، بەڵام هیچ زیانێکیان نییە ئەگەر زامبیا تووشی کارەساتی وەک وشکەساڵی بێت. ئەو 450 ملیۆن دۆلارەی ئەمساڵ دەچێتە دەستی خاوەن بۆندەکان پارەیە کە دەکرا بۆ وەڵامدانەوەی کارەساتی نیشتمانی بەکاربهێنرێت.”

هاوکاتیش دەرکەوتووە ئەم وڵاتە هەژارانە سزای کارەساتێك دەدەن کە خۆیان دروستیان نەکردووە.  ئەمان پێویستیان بە 785ملیار پاوەند هەیە بۆ ڕزگاربوونیان لە پیسی و گازی گەرمخانەیی تاکو بتوانن تۆزێك چارەسەری گرفتی ژینگە بکرێت .  دەوڵەمەندترین 1%ی خەڵکی جیهان بەرپرسیارن لە زیاتر دەردانی گازی گەرمخانەیی لە چاو 66%ی دیکە .