All posts by azadebram

کرێکارانی پۆست لە کەنەدا بڕیاری مانگرتنیان دا

27/09/2025

ڕۆژی ٥شەمە پاشنیوەڕۆکەی کرێکارانی پۆستی کەنەدا بڕیاری مانگرتنیان دا دوای بڕیارەکەی حکومەت کە بڕیاری کۆتاییهێنانی بە بردنی پۆست بۆ ماڵ بە ماڵ هێنا.  نقابە دەڵێت بە بڕیارەکەی حکومەت سەبارەت بە فرمانەکەی حکومەت لە  گۆڕانکارییە بەرفراوانەکان لە خزمەتگوزاری نیشتمانیدا توشی شۆک بووە.

 سەندیکاکە کە نوێنەرایەتی کارمەندانی پۆستی کەنەدا دەکات، گۆڕانکارییە پێشنیار کراوەکانی بە “هێرشێک” بۆ سەر کرێکارەکانی وەسف کردووە کە کێشەیان هەبووە بۆ ڕکابەریکردن لەگەڵ زیادبوونی خزمەتگوزارییەکانی کە بە دیلیڤەری تایبەت  دەکرێت بە کرێیەکی کەم .

 مانگرتنەکە کە درەنگانی ڕۆژی پێنجشەممە لەلایەن سەندیکاکەوە ڕاگەیەندرا، دووەم جارە لە ماوەی ١٢ مانگی ڕابردوودا کە خزمەتگوزاری پۆستی وڵاتەکە وەستابێت بۆ ماوەی مانگرتنەکە پۆست و پارسێل  دەوەستێنرێن و ناگەیەنرێت و هیچ شتێکی نوێش وەرناگیرێت.

زیاتر لە ٢٠ مانگە دانوستانە درێژخایەنەکانی نێوان سەندیکا و خزمەتگوزاری پۆستە بەردەوامە و هیچ ڕێککەوتنێکی ڕوون لەبەرچاو نەگیراوە. خزمەتگوزاری پۆست لە دژی سەرهەڵدانی خزمەتگوزارییەکانی تایبەت کە لە ڕێگەی دیلیڤەرییەوە کە زیاتر و بە تێچووی کەمتر کاردەکەن، خەباتی کردووە. هەروەها گەیاندنی نامە کە لە ساڵی ٢٠٠٦دا گەیشتە لوتکە، بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش خاو بووەتەوە.

The wave of protests reached the Philippines

20/09/2025

In our post on the protests in Nepal, we said one of the positive points there was that it would be an incentive for people in other countries when the protests were successful.

Hundreds of thousands of people took to the streets against corruption in the Philippines on Sunday, sparking a flood of anger against corruption and corrupted officials who have spent billions of dollars on fake relief projects.

 Lawmakers and officials have reportedly pocketed huge sums of money in exchange for contracts, while the money for important projects aimed at protecting the country from flood damage has not been completed. The estimated £1.48 billion spent on flood defense over the past two  supposed to be spent on flood control projects.

Greenpeace has estimated that the cost is higher, saying that more than £13 billion will be taken by 2023 from climate-related projects.

The allegations that have rocked the country first surfaced in July as monsoon rains and storms battered towns and cities, causing misery for millions. The Philippines experiences an average of 20 major typhoons a year, making it one of the most vulnerable countries to natural disasters.

 The demonstrations were largely peaceful, although police arrested 72 people in two separate incidents, including 20 minors, and 39 police officers were reportedly injured.

Sunday’s protests took place on a historic day: On September 21, 1972, President Marcos’ father and namesake, the late dictator Ferdinand Marcos, imposed martial law and seized power for another 14 years, he was accused of plundering $10 billion

.

شەپۆلی ناڕەزایی و خۆپیشاندانەکان گەیشتە فلیپین

22/09/2025

لەو پۆستەی کە لەسەر ناڕەزایی خەڵکی نیپاڵ کردمان ، لە یەکێك لە خاڵە ئەرێینەکانی ئەوێدا وتبوومان کە دەبێتە هاندەرێك بۆ خەڵكی وڵاتانی دیکە کە لە کاتێکدا ناڕەزاییەکان سەرکەوتوو بوون.

زۆری پێنەچوو دوێنی یەکشەمە، ٢١ی مانگ ،  ئەو شەپۆلە گەیشتە فلیپین بە سەدان هەزار کەس هاتنە سەر شەقامەکان دژ بە گەندەڵی و گەندەڵکاران ، بووە لافاوی تووڕەبوون و ڕاپەڕین دژ بە بەرپرسان و گەندەڵكەاران کە بە ملیارەها دۆلار کە گوایە لە پڕۆژەکانی فریاگوزاری ساختەدا خەرجیان کردووە کەچی چووەتە تەنکەی گیرفانیانەوە.

بە گوێرەی زانیارییەکان یاسادانەران و بەرپرسان لە بەرامبەر گرێبەستەکاندا پارەیەکی بێ شوماریان خستۆتە گیرفانی خۆیانەوە ، ئەمە لە کاتێکدا کە ئەو پارەیەی کە بۆ پڕۆژە گرنگەکان کە مەبەست لێیان پاراستنی وڵاتەکەیە لە زیانەکانی لافاو نەگەیشتوونەتە ئەنجام.

ئەو پارەیەی کە بە حساب لە دوو ساڵی ڕابوردوودا بۆ بەرگریکردن لە  لافاو بەکارهێنراوە بە ١.٤٨ ملیار پاوەند خەمڵێنراوە کە لە پرۆژەکانی کۆنترۆڵکردنی لافاودا بەکارهێنراوە. کۆمپانیای گرینپیس مەزەندەی کردووە کە تێچووی ئەم کارە زیاترە و دەڵێت زیاتر لە ١٣ ملیار پاوەند لە ساڵی ٢٠٢٣دا لە پڕۆژەکانی پەیوەست بە کەشوهەواوە وەرگیراوە.

ئەو تۆمەتانە کە وڵاتەکەیان هەژاندووە، بۆ یەکەمجار لە مانگی تەمموزدا سەریان هەڵدا، لە کاتێکدا بارانبارین و زریانەکانی وەرزی گەرما شارۆچکە و شارەکانیان بەسەردا هاتبوو، ئەمەش بووەتە هۆی نەهامەتی بۆ ملیۆنان کەس. فلیپین ساڵانە بە تێکڕا ٢٠ زریانی گەورەی تێدا ڕوودەدات، ئەمەش وایکردووە ببێتە یەکێک لە وڵاتە لاوازەکان بۆ کارەساتی سروشتی.

خۆپیشاندانەکان تا ڕادەیەکی زۆر ئاشتیخوازانە بوون، هەرچەندە پۆلیس ٧٢ کەسی دەستگیرکرد لە دوو ڕووداوی جیاوازدا کە ٢٠ کەسیان کەم تەمەن بوون،هاوکاتیش باسی برینداربوونی  ٣٩ ئەفسەری پۆلیس دەکرێت.

ناڕەزایەتییەکانی ڕۆژی یەکشەممە لە ڕۆژێکی مێژوویی گرنگدا بەڕێوەچوون: لە ٢١ی ئەیلوولی ساڵی ١٩٧٢ باوک و هاوناوی سەرۆک مارکۆس، دیکتاتۆری کۆچکردوو فێردیناند مارکۆس، یاسای سەربازیی سەپاند بۆ ماوەی ١٤ ساڵی دیکە دەستی بەسەر دەسەڵاتدا گرت، ئەو تۆمەتبارە بە تاڵانکردنی بڕی ١٠ ملیار دۆلار.تاوانبار کرا.

فەرەنسا ئەو وڵاتەی کە هەرگیز شەپۆلی ناڕەزایی و خۆپیشاندانی لێ نابڕێت

19/09/2025

دوێنێ ، ٥شەمە، نزیکەی یەک ملیوێن کەس لە شارەکانی پاریس و مارسێلا و نەنتێس و لیوێن و مونتپیلار و هەندێک شاری دیکە ڕژانە سەر شەقامەکان. ئەمە کاتێك بوو کە سەندیکاکان ڕۆژێک چالاکیی مانگرتنیان ئەنجامدا بۆ فشارخستنە سەر سەرۆکوەزیرانی نوێ، سێباستیان لێکۆرنو، بۆ ئەوەی بیر لە ڕێکخستنەوەی بودجە بکاتەوە و کار لەسەر مووچە و خانەنشینی و خزمەتگوزارییە گشتیەکان بکاتەوە.

سۆفی بینێت، سەرۆکی سەندیکای چەپی سی جی تی وتی: “تووڕەیی زۆر گەورەیە، ئیرادەش هەروایە – پەیامی من بۆ بەڕێز لێکۆرنو ئەمڕۆ ئەمەیە: ئەوە شەقامەکانن کە دەبێت بڕیار لەسەر بودجە بدەن”، سۆفی بینێت، سەرۆکی سەندیکای چەپی سی جی تی وتی، لەکاتێکدا سەرۆکوەزیرانی نوێی ماکرۆن لە خەباتدایە بۆ پێکهێنانی بودجەیەک بۆ ساڵی داهاتوو، هەروەها پێکهێنانی حکومەتێکی نوێ.

نوێنەری سەندیکای کەرتی گشتی FSU، وتی: “فەرەنسا یەکێکە لەو چەند وڵاتانەی کە هێشتا سیستەمێکی ئاسایشی کۆمەڵایەتی دروستی هەیە و تۆڕێکی سەلامەتی هەیە بۆ چاودێریکردنی ئەوانەی لە کۆمەڵگادا کە پێویستیان بە یارمەتی هەیە، بەڵام ساڵ لە دوای ساڵ بەهۆی کەمکردنەوەی بودجەوە دەڕووخێت. مووچەی کرێکارانی کەرتی گشتی زۆر کەمە؛ ئێمە ئەم کارە دەکەین چونکە خۆشمان دەوێت و دەمانەوێت خزمەت بە خەڵک بکەین، نەک – بۆ قازانج. لە کاتێکدا لە ڕاستیدا ئەوە کەمکردنەوەی باجی ئیمانوێل ماکرۆنە بۆ ئەو بازرگانانەی کە زیانیان بە دارایی گشتی گەیاندووە ئێمە ئەمڕۆ بە ئاشتیانە ڕێپێوان دەکەین چونکە تەنها دەمانەوێت حکومەت دەست بکات بە گوێگرتن لە ئێمە.”

لە سەرانسەری فەرەنسا ١٤٠ کەس دەستگیرکرابوون. ، لە پەراوێزی گردبوونەوە ناڕەزایەتییەکان لە شاری نەنت لە ڕۆژئاوای ئەو وڵاتە، هەندێک پێکدادان ڕوویدا و پۆلیسیش گازی فرمێسکڕێژیان بەکارهێنا، هەروەها لە شاری لیۆن کە میدیاکانی فەرەنسا ڕایانگەیاند، سێ کەس برینداربوون.

بەهۆی مانگرتنی شۆفێرانی شەمەندەفەر و پاس و ترامەوە پەککەوتن لە گواستنەوەی گشتیدا ڕوویدا، کارمەندانی نەخۆشخانەکان بەشدارییان لە ناڕەزایەتییەکان کرد و لە کۆی ١٠ دەرمانخانە ٩ دەرمانخانە داخران لەکاتێکدا دەرمانسازەکان ناڕەزایەتیان دەربڕی بەرامبەر بە سیاسەتەکانی نرخ. نزیکەی یەک لە شەش مامۆستای قوتابخانە سەرەتایی و ناوەندییەکان مانیان گرت، هەروەها کارمەندانی کانتینی [قاوەخانە و شوێنی خواردن] قوتابخانەکان و چاودێران. چەندین قوتابخانەی ئامادەیی لە پاریسەوە تا ئەمینس و لۆهاڤر لەلایەن خوێندکارانەوە گەمارۆدرابوو.  خۆپیشاندەران زیاتر لە 250 خۆپیشاندانیان ئەنجامدا و لە شارەکانی پاریسەوە تا مارسیلیا، نانت، لیۆن و مۆنپیلیە ڕێپێوانیان ئەنجامدا.

 ڕۆژی مانگرتن و ناڕەزایەتییەکان لە کاتێکدا بوو کە لە فەڕەنسا قەیرانی سیاسی ڕوویدا. هەفتەی ڕابردوو ماکرۆن هاوپەیمانی نزیکی خۆی لێکۆرنۆی وەک سێیەم سەرۆکوەزیرانی عێراق لە ماوەی ساڵێکدا دەستنیشانکرد، دوای ئەوەی دوو کەسەکەی پێشوو – فرانسوا بایرۆ و میشێل بارنیەر – لەلایەن پەرلەمانەوە لە پۆستەکانیان دوورخرانەوە لەکاتێکدا ناکۆکی تاڵ لەسەر کەمکردنەوەی بودجە.  لێکۆرنو دوای ئەوەی بایرۆ، سەرۆکی ناوەندیی پێش خۆی، لە ٨ی ئەیلولدا دەنگی متمانەی لەدەستدا بەهۆی پلانە ناپەسەندەکەی بۆ فشاری بودجەی ٤٤ ملیار یۆرۆ (٣٨ ملیار پاوەند) و بەرنامەی خۆپارێزی بۆ کەمکردنەوەی قەرزی گشتی فەرەنساو هەروەها پلانی دوو ڕۆژ کەمکردنەوی ڕۆژانی پشوو[عوتڵە] لە ساڵێکدا.

Protests and demonstrations in the region complement each other

16/09/2025

Protests and demonstrations in the region complement each other

 This year’s and last year’s protests and those before the coronavirus era and their beginnings in the Middle East and Asia complement each other. Not only that, they have the same social environment and the same economic and political basis.

 What happened in Nepal in recent days and led to the overthrow of power and change there it complemented the experience, courage and inspiration of previous events in Bangladesh, Sri Lanka, Iran and elsewhere.

There was immortality, unemployment, corruption, increased cost of living, low wages and lack of freedom, all of which are common among these countries.

In each case the specific grievances against the leaders were different, but the broader socioeconomic frustrations of the young people who revolted against an aging and corrupt political class were remarkably similar. All countries have growing youth populations – nearly 40% of the South Asian population is under 18 – but this so-called “youth dividend” is seen as being largely wasted due to poor education, lack of jobs, sustained low wages and poor living standards.

 Chittig Bajpai, a senior fellow for South Asia at Chatham House, said the youth-led movement emerging in Nepal, Indonesia, Bangladesh and Sri Lanka addressed “several structural challenges facing countries across the region their ambition, economic distress and demographic pressures.”

 For the majority of young Nepalese struggling with energy-sapping inflation, economic hardship and high youth unemployment – ​​driving millions to find exploitative and often deadly jobs abroad in places like the Gulf – images of wealth and luxury were damning proof that Nepal’s political system is broken. Nepalese authorities and politicians see the protests as a conspiracy and interference by anti-government parties, but in fact this is a big lie as 14 prime ministers have changed in Nepal in 16 years to solve the problems, but instead the problems have deepened.

 Ashish Pradhan, Nepal expert at Crisis Group, said: “There was a lot of chatter online about being inspired by Bangladeshis, by Sri Lankans and by what was happening with the student movement in Indonesia be.'” Anoja Pandey, 26, one of the faces of the Gen Z protests, maintained that the overthrow of the Oli government was not part of any pre-planned conspiracy. “The wealth of those in power and their access had grown tremendously; while others continue to suffer ,” she said. “Our generation, Gen Z, is bearing the cost of this and that’s what made us take to the streets.”

ناڕەزایی و خۆپیشاندانی وڵاتانی ناوچەکە تەواوکەری یەکترین

16/9/2025

ناڕەزایی و خۆپیشاندانەکانی ئەمساڵ و پارساڵ و ئەوانەی پێش سەردەمی کۆرۆنان و دەستپێکردنەوشیان لە وڵاتانی ڕۆهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیادا تەواوکەری یەکدین. نەك هەر ئەوە بەڵکو هەمان ژینگەی کۆمەڵایەتی و هەمان بنەمای ئابووری و سیاسیشیان هەیە.

ئەوەی کە ئەم چەند ڕۆژەی پێشو لە نیپاڵ  ڕوویدا و بووە هۆی ڕاماڵینی دەسەڵات و گۆڕانکارییەك لەوێ، تەواوکەر و ئەزموون و بوێری و ئیلهامهێنەری ڕووداوەکانی پێشتری بەنگلادش و سریلانکە و ئێران و شوێنەکانی تر بوو.  بوونی ژیانی مەمرە و مەژی و نەبوونی و بێ کاریی و گەندەڵی و زیادبوونی کولفەی ژیان و نزمی کرێی سەر کار و مووچە و نەبوونی ئازادیی بوو، کە هەموو ئەمانە ناوکۆین لە نێوانی ئەو وڵاتانەدا.

لە هەر حاڵەتێکدا گلەیی تایبەت لە سەرکردەکان جیاواز بوو، بەڵام بێزارییە ئابوورییە کۆمەڵایەتییە فراوانەکانی ئەو گەنجانەی کە لە بەرامبەر چینێکی سیاسی بەساڵاچوو و گەندەڵدا ڕاپەڕینەوە، بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش لەیەک دەچوو.  هەموو وڵاتان دانیشتوانی گەنجانیان لە گەشەکردندایە – نزیکەی ٤٠%ی دانیشتوانی باشووری ئاسیا تەمەنیان لە خوار ١٨ ساڵەوەیە – بەڵام ئەم بەناو “پاداشتی گەنجانە” وەک ئەوە سەیر دەکرێت کە تا ڕادەیەکی زۆر بەفیڕۆ دەچێت بەهۆی خراپی خوێندن، نەبوونی هەلی کار، کەمی مووچەی بەردەوام و خراپی ئاستی ژیان.

چیتیگ باجپای، توێژەرێکی باڵا بۆ باشووری ئاسیا لە چاتام هاوس، وتی ئەو بزووتنەوە بە سەرکردایەتی گەنجان کە لە نیپاڵ، ئەندەنوسیا، بەنگلادیش و سریلانکا سەریان هەڵداوە، قسەیان لەسەر “چەند تەحەدای پێکهاتەیی کردووە کە ڕووبەڕووی وڵاتانی سەرتاسەری ناوچەکە دەبێتەوە. ئەمەش بریتییە لە تێکچوونی کارکردنی سیاسی لەگەڵ حکومەتەکان کە نابینرێت وەڵامدەرەوە بن بۆ دانیشتوانی گەنج و ئاواتخوازی خۆیان، ناڕەحەتی ئابووری و فشارە دیمۆگرافییەکان.”

.

بۆ زۆرینەی گەنجانی نیپاڵ کە لەگەڵ هەڵاوسانی وزەپڕوکێنەر، سەختی ئابووری و بێکاری بەرزی گەنجان دەجەنگن – کە ملیۆنان کەسیان لێدەخوڕێت بۆ دۆزینەوەی کاری ئیستغلالکار و زۆرجار کوشندە لە دەرەوەی وڵات لە شوێنەکانی وەک کەنداو – وێنەکانی سامان و لوکس بەڵگەیەکی نەفرەتی بوون کە سیستەمی سیاسی نیپاڵ شکاوە.

دەسەڵاتداران و سیاسییەکانی نیپاڵ پرۆتێست و ڕاپەڕینەکان بە پیلانگێڕی و دەستوەردانی لایەنەکانی دژ بە دەوڵەت دەزانن، بەڵام لە ڕاستیدا ئەمە درۆیەکی گەورەیە وەکو  کە لە ١٦ ساڵدا ١٤ سەرۆکوەزیران لە نیپاڵدا گۆراوە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان ، بەڵام لەبری ئەوە کێشەکان قوڵتر بوونەتەوەوە.     

ئاشیش پرادان، پسپۆڕی نیپاڵ لە گروپی قەیرانەکان، وتی: “قسە و قسەی زۆر لەڕێگەی ئۆنلاینەوە هەبوو سەبارەت بە وەرگرتنی ئیلهام لە بەنگلادیشییەکان، لە سریلانکاییەکان و لەوەی کە لەگەڵ بزووتنەوەی خوێندکاران لە ئەندەنوسیا ڕوودەدات. خەڵک وێنەی شێخ حەسینایان بڵاودەکردەوە کە لە بەنگلادیش هەڵدێت و دەیانگوت: ‘ئەمە دەتوانێت ئێمە بین – پێویستە نیپاڵ لە داهاتوودا بێت.'”

انۆجا پاندی تەمەن ٢٦ ساڵ، یەکێک لە ڕووخساری ناڕەزایەتییەکانی جێن زێت، جەختی لەوە کردەوە کە ڕووخاندنی حکومەتی ئۆلی بەشێک نییە لە هیچ پیلانێکی پێشوەختە پلان بۆ داڕێژراو. ئاماژەی بەوەشکردووە، “سەروەت و سامانی ئەوانەی لە دەسەڵاتدان و دەستڕاگەیشتنیان بە شێوەیەکی زۆر گەشەسەندووبوو؛ لەکاتێکدا ئەوانی دیکە بەردەوامن لە ئازارچێشتن “. “نەوەی ئێمە، Gen Z، تێچووی ئەم کارە لە ئەستۆ دەگرێت و ئەوەش وای لێکردین بچینە سەر شەقامەکان.”

Mass demonstrations are likely to resume in Turkey

15/09/2025

 The Justice and Development Party (AKP) government’s dictatorial rule, lack of freedoms, depreciation of the Turkish currency, the lira, inflation, unemployment, women’s issues and feminism will cause another wave of mass demonstrations and protests in Turkey.

Yesterday, Sunday, tens of thousands of people from the oposition parties of the Turkish government and others took to the streets of Ankara for these reasons.

The court decision on Monday whether to invalidate the 2023 congress of the Republican People’s party (CHP) over alleged procedural irregularities could reshape the party, rattle financial markets and influence the timing of a general election set for 2028. The court could also delay the ruling.

More than 500 supporters of the opposition parties, including 17 mayors, have been arrested since last year. As the 2028 general elections approach, the Turkish government’s attacks on opposition parties in the name of eradicating corruption are increasing.

These attacks on members of opposition parties and anyone else who speaks out against the government are on the rise. This has increased the wave of protests and is likely to lead to a wave of mass protests. Another reason for people’s frustration with Turkey is Turkey’s foreign policy by interfering in Syria and other countries and supporting some terrorist groups.

The frustration of the protests is such that change can happen in Turkey, whether through elections or otherwise, but what is clear is that radical change will not happen through elections and a coup d’etat of army generals. Radical change comes through the people themselves through direct actions and direct democracy, which is the only way to end oppression, inequality, social injustice and elite rule.

پێدەچێت خۆپیشاندانە جەماوەرییەکان لە تورکیا دەست پێبکاتەوە

15/09/2025

حوکمی دیکتاتەریانەی حکومەتی ئاکەپە و نەبوونی ئازادییەکان و دابەزینی نرخی دراوی تورکی ، لیرە، و هەڵئاوسانی پارە و بێ کاری و پرسی ژنان و فێمێنیزم ببێتە هۆی ئەوەی کە بۆ جارێکی دیکەش شەپۆلێکی خۆپیشاندان و ناڕەزایی جەماوەریانە لە تورکیا ڕووبدات.

دوێنێ، یەکشەمە، بە دەیان هەزار کەس لە بەرەی پارتە ئۆپۆزۆسیوێنییەکانی حکومەتی تورکیا و کەسانی دیکە لەبەر ئەو هۆیانە ڕژانە سەر شەقامەکانی ئەنقەڕە.

بڕیاری دادگا لە ڕۆژی دووشەممەدا کە کۆنگرەی ساڵی ٢٠٢٣ی پارتی کۆماریخوازی گەل (جەهەپە) هەڵبوەشێنێتەوە بەهۆی ناڕێکییە گوماناوییەکانی ڕێکارەکانەوە، دەتوانێت پارتەکە لە قاڵب بداتەوە و بازاڕە داراییەکان بشێوێنێت و کاریگەری لەسەر کاتی هەڵبژاردنی گشتی هەبێت کە بۆ ساڵی ٢٠٢٨ دیاری کراوە. هەروەها دادگا دەتوانێت بڕیارەکە دوابخات.

لە ساڵی پارەکەوە زیاتر لە ٥٠٠ کەس لە جەماعەتی ئۆپۆزۆسوێن کە ١٧  کەسیا سەرۆک شارەوانیین دەستگیر کراون. لەگەڵ نزیكبونەوەی هەڵبژاردنی گشتی کە لە ساڵی ٢٠٠٢٨دایە هێڕشەکانی حکومەتی تورکیا بۆ سەر پارتە موعاریزەکان لەژێر ناوی بنەبڕکردنی گەندەڵی  لە زیاد بووندایە.

 ئەم هێڕشانە بۆسەر ئەندامانی حیزبە موعاریزەکان و هەر کەسێکی دیکە کە دژ بە حکومەت دەنگ هەڵبڕێت لە فراوانبووندایە. ئەمەش شەپۆلی ناڕەزاییەکانی زیاد کردووە و پێدەچێت ببێتە هۆی دروستبوونی شەپۆلی ناڕەزایی گەورەی جەماوەرییانە .

 هۆکارێکی دیکەی بێزاری خەڵکی لە تورکیا جگە لە  ئەوانەی کە لە  سەرەوە باس کران هۆکاری سیاسەتی دەرەوەی تورکیایە بە دەستوەردان لە سوریا و وڵاتانی دیکە و پشتگیریکردنی هەندێک لە گروپە تیرۆریستییەکان  ناڕەزاییەکانی خەڵکی چڕ و پڕ تر دەکات .

بێزاری و ڕك و کینەی ناڕەزاییەکان تا ئەو ڕادەیە کە دەکرێت گۆڕانکاری لە تورکیادا ڕووبدات، ئیتر لە ڕێگەی هەڵبژاردنەوە بێت یا خود لە ڕێگەی دیکەوە، بەڵام ئەوەی ئاشکرایە گۆڕانکاری ڕیشەیی لەڕێگەی هەڵبژاردن و کودەتای جێنڕاڵەکانی سوپاوە ڕوو نادات. گۆڕانکاری ڕیشيیی لە ڕێگای خودی خەڵکەکەوە ڕوودەدات لە ڕێگەی خەباتی ڕاستەوخۆ و دیمۆکراتی ڕاستەوخۆوە سەرهەڵدەدات کە تاکە ڕێگەیەکە کە کۆتایی بە زوڵم و زۆر و نایەکسانی و نادادپەروەری کۆمەڵایەتی و حوکڕانی دەستەبژێر دەهێنێت.

خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکانی نیپاڵ تا ڕادەیەک ئەوەی کە دەیانویست هاتە دی

13/09/2025

پاش چەند ڕۆژێک هاتنە سەر شەقام لەلایەن سەدەها هەزار لە گەنجانی نیپاڵ کە زۆرینەیان تەمەنیان لە خوار ٣٠ ساڵەوە بوو و قوربانیدانی زیاتر لە ٢٥ کەس و برینداربوونی زیاتر لە ٣٠٠ کەس کە داوای دەست لەکارکێشانەوەی سەرەک وەزیران و هەڵوەشاندنەوەی پەڕلەمان  وەزیرەکان و ڕادەستکردنیان بە دادگە بۆ داماڵینیان لەو سەروەت و سامانەی کە بە گەندەڵێ دەستیان کەوتووە و لەسەر حسابی خەڵکە ئاساییەکەی ئەوێ توانییان ئەوانەی کە دەیاویست بەدەستی بهێنن.

دوێنێ ڕۆژی هەینی، ١٢ی مانگ درەنگانێك  گروپی جێنڕاڵ Z [زێت] ، کە گروپی خۆپیشاندەران و ناڕەزاییکەرانە لەگەڵ جینراڵە عەسکەرییەکان و هەندێک لە پاشماوەکانی حکومەت بە ڕەزامەندی هەموو لایەك ڕێکەوتوون لەسەر هەڵووەشاندنەوی پەڕلەمان و دادگاییکردنی گەندەڵان ئەوانەشی کە دەستیان بەخوێنی خەڵك سوورە وەك سەرەک وەزیرانی لێکەوتوو و وەزیری سوپا و پۆلیس   ئاسایش.  لە کۆبوونەوی هەمە لایەنەی دوێنێدا هەموو ڕێکەوتن کە Sushila Karki ، سوسیالە کارکی ، ببێتە سەرەك وەزیرانی کاتی و لە مانگی ئازاری ساڵی ئایندەدا هەڵبژاردنی گشتی ئەنجام بدرێت.

ڕازیبوونی گروپی جێنڕال زێت بە دانانی ‘کارکی’ ، لای ئەوان کەسایەتییەکی بەڕێز و بە هەڵوێستی توندڕەوی دژی گەندەڵی ناسراوە، لەلایەن گروپێکەوە کاندید کرابوو کە دەیانگوت ئەوان نوێنەرایەتی ئەو خۆپیشاندەرانە دەکەن کە خۆیان بە gen Z ناودەبەن و Z لەسەر شەقامەکان ئاهەنگیان گێڕا.،

پێشتر وەک یەکەم ژنە سەرۆکی دادوەری نیپاڵ دەستنیشانکرابوو و بە پێشکەشکردنی چەندین بڕیاری باڵا لە دژی وەزیرەکان و پۆلیسی باڵا لە دۆسیەکانی گەندەڵیدا ناسرابوو، لە ئەنجامدا دأە گەندەڵی و بە دادگایی گەیاندن گەیشتە ناو چەقی لایەنە سیاسییە گەورەکانەوە. . دوای خانەنشین بوونی خۆی وەک کەسایەتییەکی دیار لە کۆمەڵگەی مەدەنیدا جێگیر کردبوو، لەسەر پرسەکانی گەندەڵی و خراپەکاری سیاسی لە نیپاڵ قسەی دەکرد

بێ گومان ئەوەی کە دەکرێت ئامانج و هیوای هەموو کەسێك نییە هاوکاتیش چاوەڕوانی ئەوە ناکرێت کە حکومەتی ئایندە زۆر باشتر بێت لەمەی پێشتر کە لە ٢٠١٦دا هەڵبژێرراوە. 

لەگەڵ وتنی ئەوەشدا چەند خاڵێکی ئەرێنی لەم ڕاپەڕینەی خەڵکیدا هەبوو:

یەك: خەڵکی نیپاڵ ئەوەیان کرد کە لەئیمکانی کردندا بوو ، واتە نەدەبوو شتێکی نەکردە و ئایدۆلۆجی بسەپێنرێت و دواتر تێشکانێکی گەورەی بە دووادا بێت.

دوو: نیشانی هەموو دەسەڵاتدارە  دیکتارۆر و دیمۆکراتەکانی جیهانیان دا کە ناتوانن بە ئارەزوی خۆیان ئەوەی دەیانەوێت بیکەن و بە زۆر بیسەپێنن بەسەر گەلدا، پشوو و چاوەڕوانی سنور و حەدی خۆی هەیە.

سێ:  خەڵکی دەکرێت چی تر زوڵم و زۆر و گەندەڵی و خراپی حکومەتێك، دەوڵەتێك قەبوڵ نەکەن و بە خۆیان گۆڕانکاری بکەن داخوازییەکانیان دەستەبەر بکەن. ئەزموونی ڕاپەڕینیان لا دەوڵەمەند دەکات ، قۆناخێکی گەورە تێدەپەڕێنن و ئەمە هەنگاوی یەکەم دەبێت و فێریان دەکات کە سەراپای حکومەتەکان لەژێر هەر ناوێک و دەسەڵاتی هەر چێنێکدا بێت هەمان شت دەبێت و  گۆڕانکاری ڕیشەیی دروست نابێت. ئەمە هەنگاوی یەکەم دەبێت بۆ بێ متمانە بوون بە سەراپای دەسەڵاتەکان و دواتر دامەزراندنی دامەزراوەکان کە خەكی خۆی بڕیاری لەسەر دەدا و ئەوەشی کە خۆیان دەیانەێت لە  ڕێگای دیمۆکراسی ڕاستەخۆوە بڕیاری لەسەر دەدەن کۆلێکتیڤانە دروستی دەکەن.

قەدەغەکردنی ئەم دواییەی سۆشیال میدیا لە نیپاڵ خاڵی تەقینەوەی ناکۆکییەکانی نێوانی جەماوەر و دەوڵەتی نیپاڵە

10/09/2025

ناڕەزایەتییەکان لە پایتەختی نیپاڵ لە ڕۆژی سێ شەمەدا  پەرەی زیاتری سەند بەهۆی ئەوەی توڕەیی و نائومێدییەک کە ساڵانێکە لەنێو خۆپیشاندەراندا پەنگی خواردۆتەوە. قەدەخەکردنی سۆشیال میدیا لە لایەن حکومەتەوە تەنها دەستپێکردنی ناڕەزاییکەران بوو. سۆشیال میدیا بەشێکی گەورەیە لە ژیانی نیپاڵییەکان.پێكهێناوە.  لەڕاستیدا ئەو وڵاتە یەکێکە لە بەرزترین ڕێژەی بەکارهێنەرانی باشووری ئاسیا بۆ هەر تاکێک.  خۆپێشاندانەکان بەهۆی بڕیارەکەی حکومەتی هەفتەی ڕابردووەوە بوو بۆ قەدەغەکردنی 26 پلاتفۆرمی سۆشیال میدیا، لەنێویاندا واتسئەپ، ئینستاگرام و فەیسبووک، بەهۆی ئەوەی وادەی دیاریکراوی ناو تۆمارکردنیان جێبەجێنەکرد.

قەدەغەکردنی سۆشیال میدیا دوای ئەوە هات کە حکومەتی نیپاڵ وادەی حەوت ڕۆژی بە کۆمپانیاکانی سۆشیال میدیا دا بۆ ناو تۆمارکردن و پابەندبوون بە ڕێسا نوێیەکان. جگە لە پێنج کەس، هەموویان نەیانتوانی لە کاتی خۆیدا ناویان تۆمار بکەن و لە ئەنجامدا فەیسبووک، ئینستاگرام و واتسئەپی مێتا، یوتیوبی ئەلفابێت، تێنسێنت و سناپچاتی چین، پینتەرسێت و ئێکس تا نیوەی شەوی پێنجشەممە بلۆک کران.  بڕیارەکەی حکومەت توڕەیی گەنجانی نیپاڵ لێکەوتەوە، زۆرێک لەوانە وەک هەوڵێک بۆ سەرکوتکردنی ڕەخنەکانیان لە حکومەت زانی.. ڕاکشا بام، تەمەن 26 ساڵ، دەڵێت: “ئەو گەندەڵییەی کە هەموو ئاستێکی وڵاتی گرتۆتەوە، دەبێت کۆتایی بێت، بەڵام لەبری ئەوەی ئەو گەندەڵییە ڕابگرن، فەزای مەدەنیی نەوەی ئێمەیان داخست، هەر بۆیەش ژەنەڕاڵ ز لە یەک شوێن کۆبووەوە”.

پشتبەستنی حکومەتی نیپاڵ بە حەواڵەی پارە و ناردنی پارەی دوو ملێوێن کەسی کە لە وڵاتانی دیکەن بۆ کەس و کاریان تا ڕادەیەك باش بووە بۆ ئابووری نیپاڵ .

نیپاڵ زۆر پشت بەو حەواڵە دەبەستێت کە ئەو کرێکارانە لە دەرەوەی وڵات دەینێرن بۆ ماڵەوە. لە ساڵی ٢٠٢٤دا ئەو ١١ ملیار دۆلارەی کە ناردوویانە زیاتر لە ٢٦%ی ئابووری وڵاتەکەی پێکهێناوە. بەو پارەیە خواردن و دەرمان دەکڕرێت و منداڵان دەنێررێتە قوتابخانە لە نیپاڵ.

لەگەڵ دەست لەکارکێشانەوەی سەرەك وەزیران و چەندوەزیرێکی هێشتا خۆپیشاندان و ناڕيزاییەکانی ئەوێ هەر بەردەوامە تا ڕادەی ئاگربەردانە پەڕلەمان و  فەرمانگەکانی حکومەت و ماڵی سیاسەتمەداران.

لە  دەرفەتی نەبوونی کاردا  ڕۆژانە زیاتر لە هەزار گەنج لە پیاو و  ژن وڵات بەجێدەهێڵن بۆ خزمەتکردنی گرێبەستە درێژخایەنەکان لە وڵاتانی دەوڵەمەند بە نەوتی کەنداوی فارس و مالیزیو  دەیان هەزار کەس لە هیندستان وەک کرێکاری کۆچبەری وەرزیی کاردەکەن. داتاکانی حکومەت دەریدەخەن کە ساڵی ڕابردوو زیاتر لە ٧٤١ هەزار کەس وڵاتەکەیان بەجێهێشتووە، بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ دۆزینەوەی کار لە بواری بیناسازی یان کشتوکاڵدا.

تا دوێنی ٣شەمە 19 خۆپیشاندەری دژە گەندەڵی لە تێکهەڵچوونەکانی ڕۆژی دووشەممە لەگەڵ پۆلیسدا گیانیان بەخت کردووە، هاوکاتیش بەرپرسانی زیندانەکە ڕایانگەیاندووە، 900 زیندانی توانیویانە لە دوو زیندان لە ناوچەکانی ڕۆژئاوای نیپاڵ هەڵبێن. خۆپیشاندانەکان بەهۆی قەدەغەکردنی پلاتفۆرمی سۆشیال میدیاوە دەستیپێکرد.

پێدەچێت نزیکەی 200 کەس لە پێکدادان لەگەڵ پۆلیس برینداربووبن، کە گازی فرمێسکڕێژ و تۆپی ئاو و گوللەی زیندوویان بەکارهێناوە، لە کاتێک خۆپیشاندەران بەسەر دیوارەکانی پەرلەمان و باڵەخانە فەرمییەکانی دیکەدا ڕۆیشتوون.

لە شاری کاتماندۆش ژمارەی خۆپیشاندەران لە زیادبووندایە. زۆرێک لافیتەیان هەڵگرتووە و دروشم دەڵێنەوە و داوای گۆڕانکاری دەکەن. دوو داواکاری سەرەکییان ڕوون بووە: لابردنی قەدەغەکردنی سۆشیال میدیا لەلایەن حکومەتەوە کە ئێستا ڕوویداوە و بەرپرسان کۆتایی بەو شتانە بهێنن کە پێی دەڵێن “کارە گەندەڵییەکان”. خۆپیشاندەران کە زۆربەیان خوێندکاری کۆلێژن، گەمارۆی سۆشیال میدیایان بەستەوە بە کەمکردنەوەی ئازادی قسەکردن، هەروەها تۆمەتە بەرفراوانەکانی گەندەڵی لەنێو سیاسەتمەداران.

پارێش ڕەوال تەمەن 27 ساڵ ڕایگەیاند، ناڕەزایەتییەکان تاکە ڕێگا بووە بۆ ناچارکردنی گۆڕانکاری.  ڕەوال وتی: گەندەڵی ئەوەندە ڕۆشتووە کە سەرکردەکان لاند ڕۆڤەر و فیشەک و ملیۆنان ڕوپیەیان لە ماڵەکانیاندا کۆکردۆتەوە. “ئەوان ئاوی ئاسایی ناخۆنەوە، کارتۆنی ئاوی هاوردەیان هەیە. ئەو هەموو لوکسە لە کوێوە سەرچاوە دەگرێت؟ ئەم سامانە لە کوێوە هاتووە؟ منداڵەکانیان مانگانە پارەیان لە کوێوە بۆ گەشتە گرانبەهاکان دەستدەکەوێت؟ هەر ئەمەش بووە هۆی ئەوەی کە ئەمە کارێکی پێویست بوو. ئێستا وڵات دەتوانێت لەسەر ڕێگای چاکسازی بەرەو پێشەوە بڕوات.”  تانۆجا پاندی تەمەن 24 ساڵ، لەنێو ئەو کەسانەدا بوو کە داوای کرد ئۆلی سەرەك وەزیران  و وەزیرەکانی ڕووبەڕووی لێکۆڵینەوەی تاوانکاری ببنەوە بەهۆی بەکارهێنانی هێزێکی کوشندە دژی خۆپیشاندەران . ئاماژەی بەوەشکردووە، “ئەمە تەنها مردنی ١٩ گەنج نییە – کوشتنە.” “دەستی حکومەت بە خوێن پەڵە پەڵە سوورە، حکومەت ئەمجارە ناتوانێت لە لێپرسینەوە ڕزگاری بێت.”