All posts by azadebram

ئەرجەنتین دوای ئەم هەڵبژاردەنە بارودۆخی ئابووری خراپتر دەبێت

07/11/2025

پاش ئەوەی سەرۆکی بەرازیل، Javier Milei ، هەڵبژاردنەکەی هەفتەی پێشوی بردەوە بە هاوکاری 40 ملیار دۆلار کە دۆناڵد تراپ بڕیاری دا بیدا بە برازیل بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی ئابووری داڕماوی وڵاتەکە ، زۆربەی دەنگدەران بۆ بەردەوامبوونی لە حوکمدا دەنگیان پێدا.

خەڵکی برازیل ئەوەیان لەبیر نەچووە کە لە ماوەی ئەم دووساڵەی حوکمی ئەودا، Javier  Milei ژیانیان خراپتر بووە نەك باشتر .  ئەوەی کە هانی دان کە دەنگی پێبدەنەوە ئەو هاوکارییەی ترامپ بوو کە باوەڕیان وایە بەوە ئابووری برازیل باشتر دەبێت هەر ئاواش ژیانی ئەوانیش .

Javier Milei دوای دەستبەکاربوونی لە مانگی کانوونی دووەمی 2023،  ئەو پێشتر وەکو ئابووریناس و شارەزای پێشووی تەلەفزیۆن، پلانێکی جددی “زنجیر مۆری”ی بۆ سیاسەتی سكگوشین ، تەقەشوف، دەستپێکرد، خەرجییەکانی فیدراڵی کەمکردەوە، کرێ و مووچە و خانەنشینی سڕ کرد، کارە گشتیەکانی ڕاگرت و یارمەتییەکانی کەمکردەوە.

بۆ بەدیهێنانی هێنانە خوارەوەی نوقسانی بوجە بۆ ڕادەی سفر، هەروەها ڕێبازێکی “چارەسەری شۆک”ی بۆ پێسۆ [ دراوی برازیل]  هێنایە ئاراوە، سەرەتا نزیکەی 55% بەهای دراوەکە دابەزی. لە لایەکەوە توانی هەڵاوسانی پارە  لە زیاتر لە 211% لە ساڵی 2023 بۆ 32% تا ئەیلوولی 2025 دابەزێنێت – کە هێشتا بە پێی ستانداردە جیهانییەکان بەرزە، بەڵام گەیشتە ئاستێک کە ئەرجەنتینیەکان ساڵانێکە نەیانبینیبوو. لە لایەکی دیکەوە تێکڕای داهاتەکان بە شێوەیەکی بەرچاو دابەزینیان بەخۆوە بینیوە، ئەمەش توانای کڕینی هێناوەتە خوارەوە ، لەکاتێکدا قەرزی خێزانەکان بەرزبووەتەوە و ڕێژەی هەژاری بۆ سەرووی 50% زیادی کردووە پێش ئەوەی لەم دواییانەدا بۆ 31.6% دابەزێت.

دوای دابەزینی سەرەتایی بەهای ‘پێسۆ’، یەکێک لە ڕێوشوێنە سەرەکییەکانی Javier Milei  بۆ سنووردارکردنی هەڵاوسانی دراوی وڵاتەکەی بوو لە فرۆشتنی دۆلار و پاڵپشتیکردنی بەهای دراوەکە – کە بەپێی زۆرێک لە شیکارەکان ‘پێسۆ’ ی بە شێوەیەکی دەستکرد بەهێز کردووە. بۆ ئەوەی بەردەوام بێت لە فرۆشتنی دۆلار، سەرۆک لە مانگی نیساندا ڕووی لە قەرزێکی 20 ملیار دۆلاری کرد لە سندوقی دراوی نێودەوڵەتی – کە 14 ملیار دۆلاری پێشتر خەرج کردووە – و لەم دواییانەشدا ترامپ بە 40 ملیار دۆلار هاوکاری کرد.

بەرهەمهێنەرانی پۆشاك و قوماش ڕووبەڕووی دوو کێشە بوونەتەوە، ئەویش لەبەرئەوەی هێزی کڕینی کۆمەڵگا بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش دابەزیوە، خەڵک کەمتر جل و بەرگ دەکڕن و ئەوانەی هێشتا توانای کڕینی جلوبەرگیان هەیە زۆرجار بەرهەمی هاوردەکراو هەڵدەبژێرن، کە لەگەڵ دۆلاری “هەرزان”دا، گونجاوتر بوون. تەنانەت یەکێک لە گەورەترین خولیاکانی ئەرجەنتین کاریگەری لەسەرە.

 بەپێی ڕاپۆرتێکی سەنتەری ئابووری سیاسی ئەرجەنتین (CEPA)، فرۆشی شەرابی ناوخۆیی – کە نزیکەی 70%ی بەرهەمهێنان پێکدەهێنێت – لە مانگی ئابدا بە ڕێژەی 17.1% دابەزیوە. لەگەڵ بەهێزبوونی ‘پێسۆ’، شەرابی ئەرجەنتینی لە دەرەوەی وڵاتیش گرانتر بووە و قەبارەی هەناردەکردن لە نێوان مانگی یەک و ئابدا بە بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی ڕابردوو بە ڕێژەی 8.4% دابەزیوە.

گالفیۆنی دەڵێت: “ئێمە دژی هاوردەکردن نین، ئەوەی لەگەڵیدا هاوڕا نین ئەوەیە کە دەبێت لە ژێر نایەکسانییەکی ڕەهادا ڕکابەری بکەین”، کە مەزەندە دەکات تەنها کەرتی بەرهەمهێنانی پۆشاک و  قوماش لە دوای دەستبەکاربوونی Javier Milei 300 کۆمپانیا و 12 هەزار هەلی کار لەدەستداوە. لە سەرانسەری هەموو کەرتەکاندا، لە نێوان 205 بۆ 250 هەزار هەلی کاری فەرمی – ئەوانەی کەوتوونەتە ژێر یاساکانی کارەوە – لە ئەرجەنتین لە هەمان ماوەی ساڵدا لەدەستچوون، زۆربەیان لە بواری بیناسازی و بەرهەمهێناندا بوون و نزیکەی 18 هەزار شوێنی بازرگانیش داخراون.

ڕۆکسانا ماوریزیۆ، مامۆستای ئابووری لە زانکۆی بوینس ئایرێس دەڵێت: “کاتێک کارە فەرمیەکان لەدەست دەچن، خەڵک دەبێت ڕێگەیەک بدۆزنەوە بۆ بەدەستهێنانی داهاتێک بۆ ئەوەی بژین. ئەوەی بەزۆری ڕوودەدات ئەوەیە کە کرێکاری نافەرمی زیاد دەکات”، ئاماژەی بەوەشکرد کە کرێکارە نافەرمیەکان ئێستا 43.2%ی هێزی کار پێکدەهێنن و نیوەیان داهاتێکی ئەوتۆیان نییە بۆ ئەوەی بتوانن بژین.

بەو شێوەیە وەکو هاووڵاتییەك وتی “تۆ یان هەژاری یان دەوڵەمەند” ئەرجەنتینیەکان کە لە ژێر سیاسەتی سک هەڵگوشنی Javier Milei  خەبات دەکەن سەرەڕای دابەزینی هەڵاوسان، زۆرینەیان شکست دەهێنن لە دابینکردنی بژێوی ژیانیان، چونکە کرێ و هێزی کڕینیان دابەزیوە.

دوای هەڵمەتێک کە تیایدا دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا ڕزگارکردنی قەرزی 40 ملیار دۆلاری بۆ وڵاتەکەی ڕاگەیاند و بەردەوامی هاوکارییەکانی بە مەرجی سەرکەوتنی هاوتا ئەرجەنتینییەکەی کرد، Javier Milei بە جیاوازییەکی زۆر لە ئۆپۆزسیۆنی برازیلی بردەوە.

ڕۆژانی پێش دەنگدانەکە بە شێوەیەکی بەرفراوان سەرۆك Javier Milei بە نزمترین خاڵ لە ماوەی نزیکەی دوو ساڵی دەسەڵاتیدا وەسف کرا، کە بەهۆی دابەزینی ئابووری و تۆمەتەکانی گەندەڵیەوە ڕووی دابوو. تەنانەت خودی خۆی دانی بەوەدانا کە بەو ئەنجامە بەرفراوانە سەری سوڕماوە.

The Situation inside Sudan

05/11/2025

The Situation inside Sudan

 October 4, 2025

 Anarchist Group in Sudan

 The Current Situation inside Sudan

 Our fellow revolutionaries around the world, you have been following the events in El Fasher and the developments through the platforms of groups concerned with the revolution in Sudan. However, we would like to inform you of the following:

First, after paying tribute to our comrades who struggled in El Fasher and Khartoum and who became beacons of light for the group, we declare that while we completely reject the principle of bearing arms—as we are aware that arming one side or the other in the conflict serves only imperialism and its interests in this war—our fallen comrades had no choice but to take up arms and defend themselves and their families. They did not belong to any military faction before the war, and when the siege of El Fasher began and the Janjaweed attacked, they had no option but to defend themselves. They fought alongside the Popular Self-Defense Forces, which continued fighting in the city even after the withdrawal of the Sixth Division Command of the army.

 Contact with our comrades was lost on September 9, 2025, but we learned from their families, after their displacement to the Tawila area and the camps for displaced persons, that they were martyred defending them. They were defending themselves as a natural right to life, freedom, and dignity.

The least we can do for these comrades is to care for their families, with whom the group is in contact. These families are sleeping on the ground, scorched by the sun during the day, and enduring hardship. The bitter cold at night, as well as their severe malnutrition and lack of healthcare, are causing them hardship. We are doing everything we can to help their families in their honor. Comrade Kahraba used to say that he hated the Kalashnikov, but he hated even more the loss of his freedom and the humiliation of his dignity.

 We also want to clarify that after our contact with the comrades was cut off, they were martyred at different times, but we were unable to confirm this due to the suffocating siege and the communications blackout. We fear the Janjaweed’s revenge against their families who are still in Janjaweed-controlled areas. We will suffice with their names, which will be engraved in our hearts and in the history of the liberation movement.

We want to reassure everyone that our comrades in the group remain in areas far from the armed clashes. However, there are still comrades in Sudan who have not yet left to convey the group’s message to the world. But there is no safe place in Sudan, as the country teeters on the brink of a civil war, like the one in Rwanda. The state and the Janjaweed have begun mobilizing thousands for the coming confrontation, and if the war does not stop, it will be a humanitarian catastrophe in which we expect millions of innocent people to die.

O comrades of the path of liberation, O revolutionaries of the world, the direct struggle against authority comes at a heavy price on expense of our lives and our freedoms. Your comrades in Sudan have chosen not to remain silent, and this is the nature of revolutionaries. While we desire peace, call for peace, and reject war, the most heinous experiences of racist authority, imperialist hegemony, and international conflict are manifesting themselves in Sudan.

 One of our comrades’ famous sayings is that the weapon is the idea, and the idea is the weapon. Either you direct your idea against your oppressor, or you die carrying it for yourself. This is how we live: free or die as revolutionaries. Therefore, we ask you to expand support campaigns throughout the world, for our comrades have a right upon us. Their defense of El Fasher is a defense of all revolutionaries. After the fall of El Fasher in Sudan, there will be either the division into two dictatorial military states or a civil war and rivers of blood.

Donate to support your comrades in Sudan

 Glory and eternity to our free revolutionaries

 

Secretariat

الوضع في الداخل السودان

05/11/2025

الوضع في الداخل السودان

4  November 2025

المجموعة الأناركية في السودان

شكل الوضع في الداخل

رفاقنا الثوار في كل العالم لقد تابعتم ما حدث في الفاشر وقد كنتم تتابعون عبر منصات المجموعات المهتمة بالثورة في السودان تطورات الوضع ولكننا نود أن نعكس لكم الأتي:

اولا وبعد الخلود لرفاقنا الذين ناضلوا في الفاشر والخرطوم وعلوا مشاعل للمجموعة أننا وحيث نرفض مبداء حمل السلاح تماما حيث أننا مدركين ان التسليح في طرف احد المكونات المتصارعة لا يخدم سوى الإمبريالية ومصالحها في هذه الحرب ما كان لرفاقنا الذين توفوا خيار سوى حمل السلاح والدفاع عن أنفسهم وأسرهم ، ذلك وحيث أنهم لم يكونوا ينتمون لأي فصيل عسكري قبل الحرب وعندما بداء حصار الفاشر وهجوم الجنجويد عليها فلم يكن لهم خيار سوى الدفاع عن أنفسهم فقاتلوا إلي جانب القوات الشعبية للدفاع عن النفس والتي بقيت تقاتل في المدينة حتى بعد انسحاب قيادة الفرقة السادسة للجيش ، لقد انقطع الاتصال برفاقنا منذ 9 سبتمبر 2025 ولكننا علمنا من أسرهم بعد نزوحهم إلي منطقة طويلة لمعسكرات النازحين أنهم استشهدوا دفاعا عنهم هم يدافعون عن أنفسهم ك حق طبيعي للحياة ولحريتهم وكرامتهم ، إن ابسط م يمكن تقديمه لهؤلاء الرفاق هو العناية بأسرهم والذين تتواصل معهم المجموعة و يفترشون الأرض وتحرقهم حرارة الشمس في النهار ويعصف بهم البرد القارس في الليل كما يعانون من سوء التغذية الحاد والرعاية الصحية نحن نفعل ما في وسعنا لمد يد العون لأسرهم تكريما لهم وقد كان الرفيق كهرباء يقول انه يكره الكلاشنكوف ولكنه يكره أكثر ان تؤسر حريته وتهان كرامته ، كما نوضح لكم انه بعد انقطاع اتصالنا بالرفاق قد استشهدوا في فترات متباعدة ولكننا لم نستطيع معرفة ذلك بسبب الحصار الخانق وانقطاع الاتصالات ، أننا نخشى من انتقام الجنجويد من أسرهم التي ما تذال في مناطق سيطرة الجنجويد نكتفي بأسمائهم التي ستحفر في قلوبنا وفي تاريخ الحركة التحررية

ونريد ان نطمئن ان بقيت رفاقنا في المجموعة في مناطق بعيدة عن الاشتباكات المسلحة ولكن ما يذال هنالك رفاق في السودان لم يخرجوا بعد ويوصلون صوت المجموعة الي العالم ولكن لا مكان أمن في السودان حيث تقف البلاد علي شبح موت حرب أهلية، مثل التي حدثت في رواندا حيث بداة الدولة والجنجويد بحشد الالاف للمواجهة القادمة وان لم تتوقف الحرب ستكون كارثة بشرية نتوقع فيها موت الملايين من الأبرياء

يا رفاق الدروب التحررية يا ثوار العالم ان النضال المباشر ضد السلطة ثمنه باهظ ثمنه ارواحنا وحرياتنا وقد اختار رفاقكم في السودان ان لا يصمتوا وهذه طباع الثوريين وأننا إذ نريد السلام وندعوا للسلام ونبذ الحرب ، ولكن تتجلي ابشع تجارب السلطة العنصرية في السودان والهيمنة الامبريالية والتناحر الدولي ، ان من احدي مقولات الرفاق المشهورة لدينا ان السلاح هو الفكرة والفكرة سلاح فإما ان توجه فكرتك نحو جلادك أو تموت وانت تحملها لذاتك ، هكذا نحن نعيش أحرار أو نموت ثوار ، لذلك نطلب منكم ان توسعوا حملات الدعم في كل العالم فإن لرفاقنا علينا حق فدفاعهم عن الفاشر دفاع عن كل الثوار فإن بعد سقوط الفاشر في السودان إمى تقسيم لدولتين دكتاتورييتين عسكرييتين وإما حرب أهلية وانهار من الدم

تبرعوا لدعم رفاقكم في السودان

والمجد والخلود لثوارنا الأحرار

الأمين العام

کەلێنی نێوان سامانداران و باقییەکەی دیکەی خەڵك لە ئەمەریکا لە فراوانبووندایە

03/11/2025

ئەوانەی کە سیستەمی سەرمایەدارییان پێ باشە ، ئەوانەی کە سیاسەتی ئابووری لیبراڵ نیو لیبراڵیان پێ چاکە ، ئەوانەی کە چاوەڕوانی ژیانێکی باشتر لە سای سیستەمی سەرمایەداریدا دەکەن بە گەشەکردنی زیاتری سیستەمەکە کە ئەمەریکا لە لوتکەکەیدایە، هەر هیچ نەبێت با دوو سێ خولەکێك بۆ خوێندنەوەی ئەم  چەند دێرەی خوارەوە سەرف  بکەن کە بەشێکە لە ڕاپۆرتی ئۆکسفام کە ئەمڕؤ ڕۆژنامەی گاردیانی بریتانی بڵاوی کردەوە و  منیش کوردانومە .

Zaher Baher  

سامانی بەکۆمەڵی 10 ملیاردێری سەرەکی ئەمریکی لە ساڵی ڕابردوودا بە ڕێژەی 698 ملیار دۆلار زیادی کردووە.

 ڕاپۆرتەکەی ئۆکسفام هۆشداری دەدات لەوەی سیاسەتەکانی ترەمپ مەترسی ئەوە دەکەن کە نایەکسانی بەرەو لوتکەی نوێ ببەن، بەڵام دیموکراتەکانیش ڕۆڵیان بووە لە درستکردنی ئەم کەلێنەدا.

بەپێی ڕاپۆرتێکی نوێی ئۆکسفام ئەمریکا کە ڕۆژی دووشەممە لەسەر پەرەسەندنی دابەشبوونی سامان بڵاوکراوەتەوە، سامانی بەکۆمەڵی 10 ملیاردێری سەرەکی ئەمریکا لە ساڵی ڕابردوودا بە بڕی 698 ملیار دۆلار بەرزبووەتەوە. ڕاپۆرتەکە هۆشداری دەدات لەوەی سیاسەتەکانی ئیدارەی ترەمپ مەترسی ئەوەیان هەیە نایەکسانی ئەمریکا بەرەو لوتکەی نوێ ببات. هاوکاتیش ئاماژە بەوە دەکات کە هەردوو ئیدارەی کۆمارییەکان و دیموکراتەکان کەلێنی گەشەسەندنی سامانی ئەمریکایان فراوانتر کردووە کردووە.

 هەروەها توێژەران بە بەکارهێنانی زانیارییەکانی بانکی فیدراڵی لە ساڵی 1989 تا 2022، حیسابیان کردووە کە 1%ی سەرەوەی خێزانەکانی بریتانیا 101 هێندە زیاتر سامانیان بەدەستهێناوە لە چاو خێزانە ناوەندییەکان لەو ماوەیەدا و 987 هێندەی سامانی خێزانێك لە سەدا 20 ی خوارەوەی داهاتیان بەدەستهێناوە. ئەمەش بووە هۆی قازانجی 8.35 ملیۆن دۆلار بۆ هەر خێزانێک بۆ 1%ی سەرەوەی سامانداران، ئەمە بە بەراورد کە لە کاتێکدا 83,000 دۆلار بۆ تێکڕای خێزانێکی ئاسایی  لەم ماوەی 33 ساڵەدا.

هاوکات زیاتر لە 40%ی دانیشتوانی ئەمریکا، لەنێویاندا نزیکەی 50%ی منداڵان، بە کەمداهات دادەنرێت، داهاتی خێزانەکان کەمترە لە 200%ی هێڵی هەژاری نیشتمانی. کاتێک ئەمریکا لە بەرامبەر 38 وڵاتی دیکەی داهاتی بەرزتر لە ڕێکخراوی هاوکاری و گەشەپێدانی ئابووری (OECD)دا دەخاتە ڕوو، ئەمریکا بەرزترین ڕێژەی هەژاری ڕێژەیی و دووەم بەرزترین ڕێژەی هەژاری منداڵان و مردنی کۆرپە و دووەم کەمترین ڕێژەی تەمەنی چاوەڕوانکراوی هەیە.

 ڕێبێکا ڕیدێل، سەرۆکی باڵای سیاسەت بۆ دادپەروەری ئابووری لە ئۆکسفام ئەمریکا دەڵێت: “نایەکسانی هەڵبژاردەیەکی نێو سیاسەتەکان”. “ئەم بەراوردکردنانە ئەوەمان بۆ دەردەخەن کە دەتوانین هەڵبژاردنی زۆر جیاواز بکەین کاتێک باس لە هەژاری و نایەکسانی دەکرێت لە کۆمەڵگاکەماندا.”

ڕاپۆرتەکە باس لەو شێوازە دەکات کە سیستەمەکان لە ئەمریکا، لەوانەش کۆدی باج، تۆڕەکانی سەلامەتی کۆمەڵایەتی و ماف و پاراستنی کرێکاران، هێواش هێواش هەڵوەشێنراونەوە، ئەمەش ڕێگەی بە چڕتربوونەوەی سامان داوە بگۆڕێت بۆ دەسەڵاتی چڕتر. “یەک پڕۆژە یاسای گەورە و جوان”ی ، دروشمەکەی دۆناڵد ترەمپ، کە لە مانگی ئایاردا لەلایەن کۆنگرێسەوە پەسەندکرا، یەکێک بووە لە “گەورەترین گواستنەوەی سامان بۆ توێژاڵەکانی سەرەوەی کۆمەڵ لە دەیان ساڵدا”، بەپێی ڕاپۆرتەکە کە کەمکردنەوەی باجە بۆ دەوڵەمەندان و کۆمپانیاکان. بەڵام لە چەند دەیەی ڕابردوودا کۆمارییەکان بە تەنیا ئەمەیان نەکردووە. ڕیدێل وتی: “داڕێژەرانی سیاسەت نایەکسانییان هەڵبژاردووە و ئەو هەڵبژاردنانە پشتگیری دوولایەنەیان هەبووە.” “چاکسازییەکانی سیاسەت لە ماوەی 40 ساڵی ڕابردوودا، لە بڕینی باج و تۆڕی سەلامەتی کۆمەڵایەتی، بۆ پرسی کار و زیاتر، بەڕاستی پشتگیری هەردوو لایەنی هەبوو.”

ئەم چارەسەرانە دەتوانێت لە ڕووی سیاسییەوە فێڵاوی بێت بۆ ئەنجامدانیان بەهۆی چەواشەکاری درێژخایەن، بەتایبەتی تۆڕەکانی سەلامەتی کۆمەڵایەتی و باجدان. ڕاپۆرتەکە ئاماژە بە چەمکی “شاژنی ئاسوودەژیانی” دەکات کە لە سەردەمی سەرۆکایەتی ڕۆناڵد ڕیگان لە ساڵانی هەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا بەناوبانگ بوو، لە کاتێکدا باجدان هەمیشە وەک سەرکوتکەرێک بۆ هەمووان سەیر دەکرێت نەک وەک ئامرازێک بۆ چارەسەرکردنی نایەکسانی.

 ڕیدێل وتی: “ئەوەی بەڕاستی پێویستە جۆرێکی جیاوازە لە سیاسەت”. “یەکێک کە سەرنجی لەسەر گەیاندن بۆ خەڵکی ئاساییە بە کەمکردنەوەی نایەکسانی بەڕاستی بە خێرایی. چاکسازیی عەقڵانی و سەلمێنراو هەیە کە دەتوانێت ڕێگەیەکی دوور ببڕێت بۆ پێچەوانەکردنەوەی ئەو ڕەوتە بەڕاستی کێشەدارانەی کە دەیبینین.”

لە ڕاپۆرتەکەدا چاوپێکەوتن لەگەڵ سەرکردەکانی کۆمەڵگەدا هاتووە کە چالاکانە کاردەکەن بۆ کەمکردنەوەی نایەکسانی، تەنانەت لەکاتێکدا پێشکەوتنەکان بەڕواڵەت لەسەر شانۆی نیشتمانی وەستاون. لە چاوپێکەوتنێکدا لە ڕاپۆرتەکەدا، نوێنەرانی سەندیکاکان بۆ یەکگرتووی کرێکارانی میریلاند ڕایانگەیاندووە کە پێدەچێت ساتەوەختی ئێستا پێگەیشتبێت لەگەڵ دەرفەتدا چونکە زۆرێک لە ئەمریکییەکان دەست دەکەن بە بینینی ئەوەی کە چۆن ڕێکخستنی ئێستا بۆ ئەوان کارناکات، بەڵکو تەنها بۆ ئەو کەسانەی لە لوتکەدان. ڕیدێل وتی: “پێموایە ئەوە شتێکی نایاب و سەرنجڕاکێشە کە ئەوان ئەمە وەک دەرفەتێک دەبینن.” “من زۆر ئارەزوومە بیر لەم ساتەوەختە بکەمەوە وەک دەرفەتێک بۆ ئەوەی سەیری دەوروبەرمان بکەین و دەرک بە دەسەڵاتی فراوانترمان بکەین.”

بایکۆت بۆچی؟

Zaher Baher

01/11/2025

بایکۆتی هەڵبژاردن کارێکی ڕەوایە ، چالاکییەکی کەسی و  دروستە شێوەیەکی ناڕازایی گرنگە . ئەوانەی کە بایکۆت دەکەن دیارە هەر یەکەیان بۆچون و بیانوی خۆیان هەیە.  من دژ بە بەشداریکردنی هەڵبژاردانم ، واتە بایکۆتی دەکەم لەبەر ئەم هۆیانەی خوارەوە:

یەك: هەڵبژارنی گشتی گەورەترین درۆی مێژوییە. یەکەم جار کە هەڵبژاردن کراوە ساڵی 1708 بووە لە بریتانیا دواتر لە ساڵی 1792 لە فەرەسا بووە. هەر لەو کاتەوە تا ئێستا کۆت و زنجیری پێمان توندتر دەبێت لە سای هەڵبژاردنیشدا گۆڕانێکی وا کە سیستەمەکە لەبەر بەرژەوندی خۆی و تێکۆشانی خەڵکی نەبێت بەسەر ژیانماندا, بە بەراورد بە تێپەڕینی ئەم هەموو ساڵانە نەهاتووە.  هەڵبژاردن هەر درۆیەکی مێژوویی نییە، بەڵکو لەوە خراپتر ئەو هەژموون و کاریگەرە خراپەیەتی کە بۆ ماوەی 517 ساڵە خەڵکی پێ دەگەمژێرێنری بووەتە باشترین وەسیلە و دەزگە بۆ مانەوەی سیستەمی کۆیلەیەتی و لێدانی بزوتنەوەی ڕاستەقینەی خەڵکیش .

دوو: گەر هەڵبژاردن شتێکی بگۆڕیایە ، بێ گومان هەر زوو یاساخ دەکرا. لە ڕەدەڵ و بەدەڵی حیزبەکان و هاتنە سەرحوکمیان چەند گۆڕانکارییەکی بچوك دەکرێت، بەڵام گۆڕانکاری بنەڕەتی نا، ئەو گۆڕانکاریانەی کە هەڵبژاردن دەیانکات گۆڕانکاری سەرەکی نیین لە ئاستی داخوازییە سەرەکییەکانی خەڵک و پێداویستییەکانیاندا نیین .

دەوڵەت و سامانداران و حوکمڕانان ئەوەندە گەلحۆ و گەمژە نیین گەر بزانن ئەوەی کە هەیانە لە سامان و دەسەڵات و دەستڕۆیشتن لە دەستیان دەچێت ئەوە هەر زوو ڕێگایان لە هەڵبژاردن دەگرت.

سێ: دەبێت ئەوەو بزانین کە هیچ وڵاتێك ، هیچ دەوڵەتێك سەربەخۆ نییە لە هیچ ڕویەکەمەوە بە مەسەلەی ئابووریشەوە ، سیستەمەکە هەموویانی بە یەکەوە واگرێ داوە و بەستوونیەتەوە،  پێویستیان بە یەکدییە.

هەر لەبەر ئەمەش چەندێك دروشم و ئامانجی کاندیدەکان بریقەدار و قەشەنگ بێت، ناتوانن گۆڕانکاری بنەڕەتی بکەن ، ناتوانن لە پاشکۆیی دەرودراوسێ و ولاتانی دیکە دەرچن .  پرسی بازرگانی و ئاڵووێڵ و قەرزو قۆڵە و هاوکاری و یارمەتی یەکدی دەبێتە ئەو ڕێگرییە کە هەرگیز ناتوانن بە بێ یەك بژین و بمێننەوە.  پرسی ئابووری ئەو پرسەیە کە ئەمڕۆ هیچ  وڵاتێك بە ئەمەریکاشەوە ناتوانێت سەربەخۆیانە بژی، خودئیکتیفایی خۆیان مەحاڵە و هەمیشە پێویستیان بە دەوڵەتان و دەزگە دراوییەکانی جیهان دەبێت .

چوار: دەنگدان هۆکارێکی ‘ شەرعییە’ و بایکۆتکردنی تاکە ڕێگایەکە کە خەڵکی بتوانێت دەنگی ناڕەزایی خۆیان هەڵبڕن و سزای ستەمکارانی پێبدەن ویژدانی خۆشیانی پێ ساف بکەن . ئەو حیزبانەی کە هەڵپەی گرتنەدەستی دەسەڵاتیانە زۆر باش لە دەنگنەدانی خەڵکی تێدەگەن.

 ئەمڕۆ لە بریتانیا لیژنەی Think Tank  ، بیرکردنەوەی پۆڵایانە ( گەر وەرگێڕانەکە بگونجێ] دروست بووە تاکو لە هۆکاری سایکۆلۆجی و سیاسی و کۆمەڵایەتی خەڵکی بکۆڵنەوە و لە دەنگنەدانیان لە هەڵبژاردنەکاندا. ئەم پرسە دەوڵەتی بریتانی و ئەوانەی کە لە پشتەوە بەڕێوەی دەبەن هەراسان کردووە و  هەستیان بەم شکستەی دەنگدان کردووە ، کە وردە وردە کەشفبوونی درۆ گەورە مێژووییەکەیە ، بۆیە بە ملیۆن پاوەند تەرخان کراوە تاکو ئەم کێشەیە چارەسەر بکرێت.

دەسەڵاتی ڕەها، گەندەڵی ڕەها

31/10/2025

ئەو چەمکەی سەررەوە ئەوە دەگەیەنێت کە هەتا دەسەڵات بەهێزتر بێت، ئەوە گەندەڵی ڕهاتر دەبێت . گەندەڵی خەسڵەتی سیستەمی سەرمایەدارییە ، هەتا کۆمەڵی چینایەتی و پلەبەندی هەبێت کە لەگەڵیا دەسەڵات هاوپشتێتی گەندەڵیش بە ڕەهایی هەیە و دەمێنێتەوە.

پرسی گەندەڵی پەیوەست نییە هەر بە کوردستان، ڕۆژهەڵاتی ناوین یا ئەم دەسەڵات و ئەو دەسەڵات بەڵکو سەراپای دەسەڵات و دەسەڵاتداران و دەوڵەتەکان و حكومەتەکان لە گەندەڵیدا غەرق بوون.

با سەرنجی  بریتانیا بدەین کە حیزبی کرێکاران حوکمڕانی دەکەن .

توێژینەوەیەکی ئەم ڕۆژانە کە لە ڕؤژنامەی گاردیانی بریتانیادا خستییە ڕوو  ئەو کۆمپانیایانە کە بەخشینیان بە پارتی کرێکاران داوە [ حیزبی حاکم ] 138 ملیۆن پاوەندیان وەک گرێبەست پێ بەخشراوە.  ڕاپۆرتەکە نیگەرانی نوێ لەبارەی پەیوەندی نێوان بەخشینە سیاسییەکان و خەرجییە گشتییەکانەوە دەوروژێنێت.

لە ڕاپۆرتێکی دامەزراوەی بیرکردنەوەی دامەزراوەی ئۆتۆنۆمی زیاتر لە 100 کۆمپانیای دەستنیشان کردووە کە پارەیان داوەتە لایەنە سیاسییەکان و دواتر گرێبەستی حکومەتیان بەدەستهێناوە، لە سەردەمی هەردوو ئیدارەی پارتی پارێزگاران و کرێکاران دا ئەمە ڕوی داوە.

 توێژینەوەکە دوای لێکۆڵینەوەیەکی پێشووی ڕۆژنامەی گاردیان دێت کە ئاشکرایکردووە چۆن کۆمپانیاکانی پەیوەست بە بەخشەرەکانی حیزبی پارێزگاران  لە ساڵی 2016 وە ملیارەها پارەی گشتییان پێدراوە. شیکارییە نوێیەکان دەریدەخەن کە ئەم شێوازە لە سەردەمی پارتی کرێکاراندا بەردەوام بووە، هەشت کۆمپانیا کە زیاتر لە 580 هەزار پاوەندیان بەخشیوە بەم پارت و لایەنە، لە ماوەی دوو ساڵدا دوای بەخشینەکەیان (لە نێوان تەمموزی 2024 و حوزەیرانی 2025) گرێبەستی حکومەتیان بە بەهای نزیکەی 138 ملیۆن پاوەند وەرگرتووە.

لە ماوەی ئەم دوو ساڵە، دامەزراوەی بیرکردنەوەکە بۆی دەرکەوتووە کە 25 کۆمپانیای پەیوەست بە پارتی کرێکاران گرێبەستەکانیان بە بەهای 796.43ملیۆن پاوەند لە ساڵی 2001 وە بەدەستهێناوە. دکتۆر سوزان هاولی، بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای سپۆتلایت سەبارەت بە گەندەڵی وتی: هیچ شتێک لەوە زیانبەخشتر نییە بۆ متمانەی گشتی لەو تێڕوانینەی کە ئەوانەی دەستڕاگەیشتنێکی ئیمتیازیان هەیە بۆ ئەوانەی لە دەسەڵاتدان، دەستڕاگەیشتنێکی ئیمتیازیان بۆ گرێبەستەکان بەدەستدەهێنن کە لەلایەن باجدەرانەوە پارەیان بۆ دابیندەکرێت. “ئەم کەشفکردنانە کێشەیەکی سیستماتیکی نیشان دەدەن لەگەڵ مامەڵەکردنی بێمانای لاوازی بەریتانیا لەگەڵ ململانێی بەرژەوەندییەکان. دەبێت ببێتە هۆی چارەسەری سیستماتیکی کە بریتین لە سکرینکردنی بەخشەرە سیاسییەکان و کۆمپانیاکانیان لە پرۆسەی تەداروکات، و ڕەچاوکردنی ڕاستەقینەی قەدەغەکردنی بەڕێوەبەرانی کۆمپانیاکان یان کۆمپانیاکانیان کە گرێبەستی گشتی لە بەخشینی سیاسی وەردەگرن.”

 دامەزراوەی ئۆتۆنۆمی کۆی گشتی 125 کۆمپانیای دەستنیشانکرد کە گرێبەستی حکومەتی ناوەندییان پێبەخشرا بە بەهای 28.8 ملیار پاوەند دوای ئەوەی پێشتر 30.15 ملیۆن پاوەند بەخشینیان بۆ پارتێکی سیاسی کردووە. بە بەهای نزیکەی 2.5 ملیار پاوەند لەو گرێبەستانە لە ماوەی دوو ساڵدا دوای بەخشینەکە بەخشراون.

لەوانە کۆمپانیای ڕاوێژکاری بارینگا پارتنەرز کە لە مانگی یەکی ساڵی 2024 دا 30،561.50 پاوەندی بەخشییە کۆمپانیای پارتی کرێکاران و لە نێوان مانگی تەمموزی 2024 تا مانگی ئازاری ئەمساڵ بە بەهای 35،196.719 پاوەند گرێبەستی حکومی وەرگرتووە. گرانت تۆرنتن لە نێوان مانگی ئازاری 2023 تا تەمموزی 2024 81،658.37. پاوەندی بەخشیوە و لەو کاتەوە 6،541،819 پاوەندی وەک گرێبەست پێبەخشراوە. بەڵام بەشێکی زۆری گرێبەستەکان – 25.4 ملیار پاوەند – لە ژێر حکومەتەکانی پێشووی پارتی پارێزگاراندا بەخشرایە  پارتی پارێزگاران. ئەوانیش بریتین لە تاقیگەی ڕاندۆکس و گلۆبوس شێتلاند کە هەردووکیان لە کاتی پەتای کۆڤیددا گرێبەستیان پێشکەش کرا.

پێش هەڵبژاردنەکانی ساڵی 2024، پارتی کرێکاران ڕەخنەی توندی لە پێدانی گرێبەست بە کۆمپانیاکانی پەیوەست بە پارتی پارێزگاران بەبێ تەندەرێکی کێبڕکێ لە کاتی پەتاکەدا گرت. ڕەچەڵەک ڕیڤز، ڕاوێژکاری سێبەری ئەوکات وتی: “بە شێوەیەکی تێگەیشتوو هێشتا خەڵکی بەریتانیا توڕەن لەوەی کە ئەوەندە پارەی جانتای گشتی بە هاوڕێ و خێرخوازانی پارتی تۆری کۆتایی هات.”

لە 5ی  سێبەتەمبەردا بوو جێگری سەرەکوەزیران ، کیری ستامبەر ، ئەنجولا ڕایەن، لەبەر گەندەلی ناچار کرا کە دەست لەکار بکێشێتەوە ، کە خانوویەکی بە بەهای 800 هەزار پاوەند کڕی کە دەبوایە 70 هەزار پاوەندی بە باج بدایە بەڵام ئەو تەنها 30 هەزار پاوەندی دابوو .

ئێستاش وەزیری دارایی ، ڕەیچەڵ ڕیڤس ، زۆری بۆ هاتووە کە دەست لەکار بکێشێتەوە . ئەمیش کە بووە وەزیری دارایی هاتە خانوویەکی حکومییەوە و خانوەکوی خۆی دا بەکرێ . بەگوێرەی یاسا ئەو جۆرە خانوانە کە دەدرێن بە کرێ دەبێت شارەوانی مۆڵەتیان بۆ وەرگرێت ، مۆڵەتی خانوەکەی ئەمیش 945 پاوەند بوو . ئەم مۆڵەتە وەرنەگیراوە ، ئێستا لە لایەن ڕؤژنامەکانەوە کەشف کراوە و بووەتە هەڵاو دەیەها بیانو و قسە و ڕاگەیاندنی لەسەر دەکرێت هەموو دەقەیەكییش شتی تری لەسەر زیندوو دەبێتەوە.

جا وەرە خەڵکی باجدەری هەژاری بریتانیا چۆن دەتوانن کە متمانە بە وەزیری داراییەکەیان بکەن کە ئەگەر وابێت، ئەو دزی لە شارەوانی کردووە دەی چۆن دزی لە بوجەی خەڵکی لە بریتانیا ناکات کە لە مانگی داهاتوودا دەبێت بیخاتە بەردەم خەڵکییەوە ؟ ئەم کە ڕاستگۆ نەبووە لەگەڵ سەرۆکوەزیرانەکەی و پرتییەکەی و دەنگدەرانی دەی چۆن متمانەی پێ بکرێت کە راستگۆ دەبێت لەگەڵ هەموو دەنگدەران و میللەتەکەیدا ؟

ڕاپۆرتەکان نیشانی دەدەن کە بزنس و ژینگە بە دوو ئاقاری دژ بە یەکدا دەڕۆن

30/10/2025

ڕاپۆرت و توێژینەوەکان ئەوەمان بۆ ڕووندەکەنەوە نەك هەر گەشەی زیاتری بزنس دژ بە ژینگەیە، بەڵکو دژ بەمانەوەی ژیانی بەشەرییەتیشە. ئاشکرایە کە بزنس لەسەر حسابی ژینگە گەشە دەکات، واتە وێرانکردنی ژینگە و جەنجاڵکردنی ژیانی خەڵکیش .

لە ڕاپۆرت و توێژینەوەیەکی ئۆکسفامدا ئەو ڕاستیانەی سەرەوە و زیاتریشمان بۆ دەدردەکەوێت.  لەو ڕاپۆرتەدا ئۆکسفام دەڵێت، سوپەر دەوڵەمەندەکانی ئەمریکا سەلامەتی هەسارەکە وێران دەکەن . بەپێی شیکارییەک کە بۆ گاردیانی بەریتانی کراوە داتاکان دەریدەخەن دەوڵەمەندترین 0.1%ی ئەمریکا 4000 جار لە بەرانبەر هەژارترین وڵاتانی جیهان کە لە سەدا 10 جیهانن CO2 دەسوتێنن.

ئەم ملیاردێر و فرە ملیۆنێرانە کە دەوڵەمەندترین 0.1%ی دانیشتوانی ئەمریکا پێکدەهێنن، هەروەها بە ڕێژەی 183 هێندەی تێکڕای جیهانی لە فەزای کەشوهەوای سەلامەتی هەسارەکەماندا وێران دەکەن.

 داتاکە لەلایەن ئۆکسفام و دامەزراوەی ژینگەی ستۆکهۆڵمەوە بەر لە لوتکەی کەشوهەوای Cop30 کە لە مانگی ئایندەدا لە بەرازیل دەبەسترێت بەرهەم هێنراوە، تیشک دەخاتە سەر ئەو بۆشاییەی نێوان دەوڵەمەندە کاربۆنخۆرەکان کە زۆرترین بەرپرسیارن لە قەیرانی کەشوهەوا و هەژارانی بەرکەوتەی گەرما، کە تووشی خراپترین دەرئەنجامەکان دەبن.

ئەوە دەردەخات  دەوڵەمەندترین 0.1% ڕۆژانە بە تێکڕا 2.2 تۆن CO2 دەردەکەن، کە یەکسانە بە کێشی ئۆتۆمبێلی جۆری SUV.  هاوکاتیش هاووڵاتییەکی سۆماڵ ڕۆژانە تەنها 82 گرام CO2 دەسوتێنێت، کە بەزەحمەت بارستەی یەک تەماتە یان نیو کوپ برنجە. لە نێوانیاندا تێکڕای هەموو کەسێک لەسەر هەسارەکە ڕۆژانە 12 کیلۆگرامە، کە نزیکەی هێندەی تایەی ئۆتۆمبێلی ستاندارد قورسە.

توێژینەوەکە کە ڕۆژی چوارشەممە بڵاوکراوەتەوە، دەرکەوتووە کە 308 لە ملیاردێرەکانی جیهان ژمارەی دەردانی CO2 یان بەیەکەوە، ئەگەر بکرێنە ولاتێك، ئەوە دەیانکاتە 15 هەمین وڵاتی پیسکەری لیستەکە لە جیهاندا.

دابەشبوونی گەورەی کاربۆن لە ماوەی 30 ساڵی ڕابردوودا گەشەی کردووە. لە ساڵی 1990وە پشکی دەردانی گازی ژەهراوی دەوڵەمەندترین لە سەدا 0.1  بە ڕێژەی 32% زیادی کردووە، لە کاتێکدا پشکی هەژارترین 50% بە ڕێژەی لە سەدا 3 دابەزیوە. ئەمیتاب بێهار، Amitabh Behar ، بەڕێوەبەری جێبەجێکاری دەزگەی  ئۆکسفامی جیهانی دەڵێت: قەیرانی کەشوهەوا قەیرانی نایەکسانییە. ” هەرە تاکە  دەوڵەمەندترینەکانی جیهان لە لەناوچوونی کەشوهەوادا پارە و قازانج دەکەن، ئەمەش زۆرینەکەی جیهان بەجێدەهێڵێت کە دەرئەنجامە کوشندەکانی دەسەڵاتە کۆنترۆڵنەکراوەکەیان هەڵبگرن.”

لە ڕاپۆرتەکەدا دەرکەوتووە کە نزیکەی 60%ی وەبەرهێنانە ملیاردێرەکان لە “کەرتەکانی کاریگەری بەرزی کەشوهەوا”دان، وەک کۆمپانیاکانی کانگا یان نەوت و گاز. ئەمەش بە ڕێژەی 11 خاڵ زیاترە لە وەبەرهێنەری ئاسایی.

لە ئەمریکا، ڕاپۆرتەکەی ئۆکسفام ئاماژەی بەوە کردووە کە کۆمپانیاکان ساڵانە بە تێکڕا 277 هەزار دۆلار بۆ لۆبیکردنی دژە کەشوهەوا خەرج دەکەن، کە کۆمپانیاکانی نەوت و غازی سروشتی سەرکردایەتی دەکەن.

 لە دوایین لوتکەی 29 ی کەشوهەوا لە باکۆ، 1773 لۆبیکاری خەڵوز و نەوت و گاز هەبوون، کە بەشێکی گەورەترە لە هەموو وڵاتان جگە لە سێ وڵات. گروپەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەمە بووەتە هۆی سووكکردنی سزاکان بۆ دەرهێنەرە گەورەکان، پاشەکشەکردن لە پابەندبوونە نێودەوڵەتییەکان بۆ گواستنەوە دوور لە سووتەمەنی بەردینی، هەروەها تەحەددای ناوخۆیی بۆ باجی کاربۆن و یاسادانان کە بۆ کەمکردنەوەی دەردانی گازی ژەهراوی داڕێژراون.

ئۆکسفام دەڵێت لەوەش نیگەرانکەرتر، ڕەوتی بەخشەرە دەوڵەمەندەکانە کە پارە بۆ بزووتنەوە ڕاستڕەوە توندڕەوەکان و ڕەگەزپەرستەکان دابین دەکەن کە نوکی ڕمن لە بەرامبەر سیاسەتەکانی سفرکردنەوەی تۆڕی خەڵوزی بەردینی. لێکەوتەکانی کوشندەن. ڕاپۆرتەکە حیساب دەکات کە دەردانی گازی ژەهراویەکانی دەوڵەمەندترین 1% بەسە بۆ ئەوەی ببێتە هۆی مەزەندەکردنی 1.3 ملیۆن مردن بەهۆی گەرماوە تا کۆتایی سەدەکە، هەروەها 44 تریلۆن دۆلار زیانی ئابووری بە وڵاتانی کەمدەرامەت و  و مامناوەند داهات تا ساڵی 2050.  ئازارەکان بە ڕێژەیەکی ناڕێژەیی لە باشووری جیهانی بەرزە، کە ئەو بەشەی جیهانە کە کەمترین تاوانبارە بۆ تێکچوونی کەشوهەوا.

هەروەها دەردانی گازی ژەهراوی و سوپەر دەوڵەمەندەکانی  جیهان زیاتر لە ئامانجەکانی ڕێککەوتنی کەشوهەوای پاریس دوور دەخاتەوە بۆ ڕاگرتنی بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی بۆ نێوان 1.5C بۆ 2C لە سەرووی ئاستی پێش پیشەسازییەوە.

بە دەرچوونی ئەو ڕاپۆرتە بیڵ گەیت لە یاداشتەکەی ڕۆژی دووشەممەدا، وتی: “هەرچەندە گۆڕانی کەشوهەوا لێکەوتەی جددی دەبێت – بەتایبەتی بۆ خەڵکی هەژارترین وڵاتەکان – بەڵام نابێتە هۆی لەناوچوونی مرۆڤایەتی. مرۆڤەکان دەتوانن لە زۆربەی شوێنەکانی سەر زەویدا بژین و گەشە بکەن بۆ داهاتوویەکی نزیک.”

دواتریش نوسی: “هەرچەندە گۆڕانی کەشوهەوا زیاتر لە هەموو کەسێک زیاتر ئازاری خەڵکی هەژار دەدات، بەڵام بۆ زۆرینەی ڕەهایان ئەوە تاکە مەترسی یان تەنانەت گەورەترین مەترسی نابێت بۆ سەر ژیان و خۆشگوزەرانییان”. “گەورەترین کێشەکان هەژاری و نەخۆشییە، هەروەک چۆن هەمیشە هەبووە. تێگەیشتن لەم شتە ڕێگەمان پێدەدات سەرچاوە سنووردارەکانمان لەسەر دەستێوەردانەکان چڕ بکەینەوە کە زۆرترین کاریگەرییان دەبێت بۆ لاوازترین کەسەکان.”

دەستی ئێمە بە قوڕەوە و دەستی ئەویش بە خوێن

28/10/2025

ئەوە دروشمێکی زەقی خۆپیشاندەران بوو کە شەمە شەوەکەی هاتنەوە سەر شەقام بە هۆی ئەوەی حکومەتی ئیسپانیا بە تایبەت ئیدارەی شاری ڤالێنسیا پاش تێپەڕینی ساڵێك کارێکی وا جدی نەکردووە تاکو ئەو کارەساتە سروشتییەی کە ساڵێك لەمەوبەر لە ئیسپانیا ڕویدا ڕوونەداتەوە .

تووڕەیی ساڵێک دوای لافاوە کوشندەکەی ئیسپانیا بەردەوامە و ڕزگاربووانی ڤالێنسیا داوای لێکەوتەکانی دەکەن، بەتایبەتی بۆ سەرۆکی ناوچەکە، دوای خراپترین کارەساتی سروشتی وڵاتەکە لەم سەدەیەدا

لە ڕۆژی 29/10ی ساڵی پارەکەدا بارانێکی 8 سەعاتی کە ئەوەندە بە خوڕ دەباری بە قەدەر بارانبارینی یەك ساڵ بوو، بەڵام ئیدارەی شارەکە لە کاتژمێر 8.11  شەوی ئەو ڕۆژەدا ئاگادارییەکی فریاگوزاری بۆ مۆبایلەکان نارد، زۆربەی قوربانیانی کارەساتەکە پێشتر مردبوون.

 بەگشتی لە ڤالێنسیا 229 کەس و لە کاستیلا لا مانچای دراوسێی حەوت کەس و لە ئەندەلوس کەسێکی کوشتووە. بەپێی ئامارەکانی حکومەت، نزیکەی 60 هەزار ماڵ و نزیکەی 105 هەزار ئۆتۆمبێل و زیاتر لە 10 هەزار دوکان زیانیان بەرکەوتووە یان وێرانبوون.

ئەو تووڕەییەی زۆر کەس هەستی پێدەکەن بەرامبەر بە مازۆن لە نووسینی دروشمەکاندا دیارە: “قوڕ لەسەر دەستەکانی ئێمەیە و  خوێن لەسەر دەستەکانی ئەو.” دوو وشەی ژێر ئەو دروشمە پێویستی بە هیچ وەرگێڕانێک نییە: “تاوانبار مازۆن”. ئەو توڕەییە شەوی شەممە دیار بوو، کاتێک زیاتر لە 50 هەزار کەس بەناو ڤالێنسیادا ڕێپێوانیان کرد لە دوایین زنجیرەیەک ناڕەزایەتیدا و داوای دەستلەکارکێشانەوەیان دەکرد. لە ڕاپرسییەکی ئەم دواییەدا دەرکەوتووە کە 75%ی خەڵکی ڤالێنسیا پێیان وایە مازۆن پێویستە واز لە یاریکردن بهێنێت.

The concept of political Islam

By: Zaher Baher

October 2025

In this article, I aim to clarify, explain, and explore the roots of the concept of ‘political Islam’. I will address several crucial questions, such as: What is the purpose behind the way leftists and communists present this concept? Is its use in this particular framework deliberate or accidental? And are those who use it fully aware of its meaning?

The terms ‘political Islam’ and Islamist extremism have become common among political writers and analysts in the Middle East. In the United Kingdom, the media and politicians also use these terms, especially in the aftermath of terrorist attacks.

As far as I know, the term was first used by the Arab economist Samir Amin, and later adopted by leftists and communists in the region.

In my opinion, the use of the concept of political Islam in writing and literature is not only incorrect but also a serious misrepresentation by both leftists and Islamists even by those who use it out of ignorance.

I believe the most accurate term to use is Islamic authoritarian or authoritarian Muslim instead of the commonly used one. I base this view on the following reasons:

First, the way this concept has been used both politically and linguistically is incorrect. Muslim people may view the problems they face in their social lives and societies as political issues, but that does not necessarily mean they are fanatical or authoritarian. In other words, ordinary Muslims can address and resolve their problems without becoming extremists or seeking to seize power or establish a state in the name of Islam. They may politicize their issues and struggles, but this does not mean they themselves are political in the sense of belonging to any fanatical or terrorist Islamic organization.

Second, extremist actions and reactions can be found in all areas of society. Violence exists in every part of social life. People do not need to hold political power to be violent or authoritarian. The authority they already have may allow them to abuse others or use violence against those under their care, guidance, or influence. Teachers, parents, managers, directors, clan leaders, family heads, police officers, and other leaders can all be violent and authoritarian. Just as political leaders and governments often display violent tendencies, many of these individuals do as well. The justification for being abusive or authoritarian is often the desire to control others a tactic used to dominate and achieve power. Therefore, anyone who adopts this mindset, including those labelled as “political Islam” or “political Muslims,” can be considered extremist.

If this were not the case, why would a head of a household become extremist or violent toward their own family members? Similarly, why would a schoolteacher act violently toward students, a priest toward his followers, or a mullah or imam in a religious school (madrasa) toward his students? The same question applies to office managers, company directors, or factory supervisors who behave harshly toward their employees and workers.

This authoritarian tendency can also be applied to the heads of government whether in democratic or dictatorial systems and to politicians in positions of power. All of them seek to control those who are obedient and under their authority, often by imposing their power upon them. When they realize they can no longer maintain control or enforce their authority, they tend to resort to violence and oppression. Therefore, we can conclude that it is authoritarian tendencies that ultimately lead to violence.

In short, the root cause of violence is a potential tendency that exists within political parties, which becomes apparent when they come to power. It is essentially the desire for, or demand of, power.

When a government is unable to control mass movements, protesters, or demonstrators, it becomes clear that they cannot manage the situation, often leading them to resort to violence and, in some cases, even murder to suppress and oppress people. The same applies to terrorist groups, regardless of their name: when they cannot control certain individuals or contain a group, they often turn to violence and assassination as a tactic.

Obviously, the tools of violence* and repression are used twice: first, to gain power, and then, once in power, violence is employed again to maintain authority and control. Here, politics functions as a tactic, while power itself is the strategy, the ultimate goal. All political parties and their leaders, from left to right, religious or secular, prioritize one thing above all else: acquiring and maintaining power, regardless of the claims they make.

Third, if we look back at the creation and spread of Islam from the time of Prophet Muhammad to the present Islamic political groups and parties, whether fighting internally or externally, have always been and continue to be driven by the pursuit of power, and nothing else. All the conflicts and battles during the time of Prophet Muhammad, the Rashidun Caliphs**, the Umayyad and Abbasid states***, the Safavid and Ottoman empires, as well as between Shiites and Sunnis, were ultimately struggles for power, not purely for God or religion. Religion, in these cases, served primarily as a tactic to achieve the ultimate goal: power.

All Muslims, whether ordinary people or those in positions of authority, agree that God has the power to do anything. So why would God need Islam and Muslims to spread the religion through the use of force or any kind of power? Why would God need to create a state to promote Islam and expand the Muslim nation (the Ummah of Muhammad) when he could do so in an instant if he wished? In reality, the history of Islam from its very beginning shows that many disputes and killing both past and present, internal and external have been driven by the pursuit of power.

I also believe that the media, politicians, and political parties deliberately misuse this concept to restrict its meaning among certain groups. They want to tell us that these people are terrorists simply because they have disputes with “us.” It is presented as a “culture clash,” a “conflict between two civilizations,” or attributed to a lack of education and improper upbringing.

The media, politicians, and political parties, whether in power or in opposition, deceive us by saying these things. They want us to believe that violent people are born violent that it is in their blood. In fact, what they say serves to justify themselves and their position. They create the impression that they are engaging in politics to improve our lives, protect us, and provide opportunities for survival and peaceful living. What they do not tell us, however, is the nature of the politics and policies they intend to implement, many of which are very different from the promises they make while in opposition.

If they tell us that extremist right-wing groups and Islamic terrorist groups are authoritarian and that this is the reason for all the violence, how would people respond to them? Of course, by saying this, they are implicitly admitting that the essence of power found in the state, government, and authority is inherently violent and capable of terror.

Meanwhile, political parties in the Middle East deliberately use this concept. They avoid using the term authoritarian Islam. Similarly, leftists and communists consciously use the term in a way that constitutes a serious betrayal or injustice to “political Islam” or political Muslims, labelling them as if the term applies only to them, while ignoring themselves and other parties that share similar tendencies.

What is clear regarding these leftist, communist, and other political parties in the UK whether in power or in opposition is that their use of this term serves to exclude themselves from other oppressive and extremist forces while presenting themselves as champions of freedom and human rights. Therefore, if these parties label others as Islamic or authoritarian Muslims, they should, by the same standard, be included themselves. After all, they advocate for democratic states, communist states, nation-states, civil states, and workers’ or proletarian states. They are no different from authoritarian Islamists who seek the power of a caliphate, because the common factor on both sides is a strong belief in ideology and a tendency toward authoritarianism and repression. Neither side is less extreme than the other.

* Undoubtedly, there are many tools and forms of violence and repression, ranging from speech to the creation of laws, all used to silence and oppress

** The Rashidun Caliphs, or “Rightly Guided Caliphs,” were the first four leaders of the Islamic community following the death of Prophet Muhammad: Abu Bakr, Umar, Uthman, and Ali. Their 29-year reign (632–661 CE), known as the Rashidun Caliphate, is regarded by many Muslims as a model of ideal Islamic governance.

*** The Umayyad state, also known as the Umayyad Caliphate, was the second Islamic caliphate, ruling from 661 to 750 CE with its capital in Damascus. It was the first Islamic dynasty, established by Muʿawiya I following the death of the fourth caliph, Ali. The Umayyad state became one of the largest empires in history, stretching from Spain in the west to Central Asia in the east.

The Abbasid Caliphate was a vast Islamic empire that ruled from 750 to 1258 CE, with its capital in Baghdad. As the third Islamic caliphate, it overthrew the Umayyad dynasty and ushered in the Golden Age of Islam, a period marked by major achievements in science, culture, and philosophy. The Abbasids were a dynasty descended from Abbas ibn Abd al-Muttalib, the uncle of the Prophet Muhammad.

Zaherbaher.com

قسەکردن لەسەر مافی مرۆڤ یا دژایەتیکردنی؟

28/10/2025

حوکمڕانانی بریتانیا هەر حیزبێکیان بێت لە پێناوی بەدەستهێنانی دەنگدا و دەنگیش بۆ گرتنەدەستی دەسەڵات و مانەوەی ، چاو لە هەموو مافێکی مرۆڤ تەنانەت لە دەرەوەی وڵاتەکەی خۆشیان دەپۆشن.

هەرچی قسەیەك لەسەر ڕیفۆرمێك دەکرێت ، هەرچی قسەیەکی بریقەدار دەکرێت ، هەرچی هەڵمەتیک دەکرێت بۆ بەدەستهێنانی دەنگ هەر هەمووی لە ڕاستیدا بۆ گرتنە دەستی دەسەڵاتە ،نەك واتای ئەو قسانە کە دەکرێن.

لە سەفەرەکەی دووشەمەی  سەرەک وەزیرانی بریتانیا، کیری ستارمەر  بۆ تورکیا، بێ گوێدانە ئەوەی کە لە تورکیا دەگوزەرێت سەبارەت بە معارەزەی ئەوێ و دژایەتیکردن و سڕینەوەی پێناسەی کورد لەوێ و ناسینی حەماس بە گروپێکی ڕزگاریخوازی فەلەستینی و ڕؤڵی دەوڵەتی خراپی تورکیا لە چەندەها وڵاتدا ، بە چاوخشاندن و فەرامۆشکردنی ئەم هەموو ڕاستییە، کیری ستارمەر مامەڵەیەکی کڕینی 20 فڕۆکەی سەربازی بەناوی جێتی شەڕکەری تیفۆنی بە بڕی 8 ملیار پاوەند لەگەڵ ڕەجەب ئەردۆگان واژۆ کرد . وەجبەی یەکەمی ئەم فڕۆکانە پێشبینی دەکرێی کە  لە ساڵی2030 دا بگاتە تورکیا.

کیری ستارمەر ئەم مامەڵەیە بەسەرکەوتن دادەنێت چونکە 500 کار ( جۆب) دەپارێزێت و هیمەت و هەیبەتی ناتۆی پێ بەرزدەکاتەوە و پەیوەندی دۆستانەی نێوانی تورکیا و بریتانیای گەشە پێدەدات.

هاوکاتیش هەر ئەمڕۆ ڕاپۆرتێکی ڕۆژنامەی گاردیان ئەوەی دەرخست کە چەکەکانی کە بریتانیا ناردویەتی بۆ ئەمارات کەوتۆتە دەسستی هێزەکەی حەمدانی ، ئەو هێزەی کە شەڕی دەسەڵاتی حکومەتی سۆدان دەکات ، کە ئەم هێزە پاشخان و مێژوی هەنووکەی تۆمارکردنی کوشتنی دەیەها هەزارکەسی نەگبەت و لاقەکردنی جنسی سەدان کچ و ژنانی سۆدانە . توندوتیژی ئەم هێزە لە باسکردندا نییە لە کوشتن بڕینی خەڵکی و وێرانکردنی دێهات و زێدیاندا.

بریتانیا دەستی لەهەموو ئەو نادادپەروەری و کوشتن بڕینی ئەو شوێنانەدا هەیە کە جەنگی تێدا هەیە ئیتر بە ڕاستەوخۆ یا ناڕاستەو خۆ، کەچی هێشتا لە تاوانبارترین بینای دونیاوە  کە بینای پەڕلەمانی بریتانیایە باس لە بەهای مرۆڤ و مافی مرۆڤ و یەکسانی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی دەکرێت .