ئەرشیفەکانى هاوپۆل: كوردی – Kurdi

بەشی كوردی پێگەی ئەناركیستان

كوردی - Kurdiمێتاهه‌واڵ و ڕاپۆرت

مانگرتنەکە بەردەوامە

27/10/2025

کرێکارانی کۆمپانیای بۆینگی ئەمریکی دوای ڕەتکردنەوەی دوایین ئۆفەری گرێبەستەکەیان بەردەوامن لە مانگرتن.

 لە ناوەڕاستی ڕۆژئاوا نزیکەی سێ مانگ مانگرتن ٣٢٠٠ کرێکارانی کاری ماشینی لەو کارگانە دەگرێتەوە کە فڕۆکەی سەربازی و چەکیان تێدا پەرەپێدەدرێت

ئەو کرێکرانە کە لە سێ کارگەی ناوەڕاستی ڕۆژئاوان و فڕۆکە و چەکی سەربازیی تێدا پەرەپێدەدرێت، ڕۆژی یەکشەممە دەنگیان بە ڕەتکردنەوەی دوایین ئۆفەری گرێبەستی کۆمپانیاکە داو بەردەوامبوون لە مانگرتنێک کە نزیکەی سێ مانگ لەمەوبەر دەستیپێکردووە.

ئەم کرێکارانە لە کارگەکانی شاری ماسکۆتا لە ویلایەتی ئیلینۆیس و میزۆری لە شاری سانت لویس و سانت چارڵزن و هەڕەشەی پێشکەوتنی  کۆمپانیای فڕۆکەوانی دەکەن لە وەرگرتنەوەی پێگەی دارایی خۆی لە بەرانبەر نەهاتنە دی داخوازییەکانیان.

برایان براینت، سەرۆکی کۆمەڵەی نێودەوڵەتی ماشێنساز و کرێکارانی فڕۆکەوانی لە بەیاننامەیەکدا وتی: “بۆینگ ئیدیعای کرد کە گوێیان لە کارمەندەکانیان گرتووە – ئەنجامی دەنگەکانی ئەمڕۆ دەیسەلمێنێت کە گوێیان لە کارمەندەکانیان نەگرتووە.” “بەڕێوەبەرانی کۆمپانیاکانی بۆینگ بەردەوامن لە سووکایەتیکردن بەو کەسانەی کە پێشکەوتووترین فڕۆکەی سەربازی جیهان دروست دەکەن – هەمان ئەو فڕۆکە و سیستەمی سەربازییە کە ئەندامانی خزمەتگوزارییەکەمان و میللەتەکەمان بە سەلامەتی دەهێڵنەوە.”

ئۆفەری پێنج ساڵە تا ڕادەیەکی زۆر هەمان ئەو ئۆفەرانە بوو کە پێشتر لەلایەن ئەندامانی سەندیکاکانەوە ڕەتکرابوونەوە. کۆمپانیاکە پاداشتی پەسەندکردنی کەمکردەوە بەڵام ٣٠٠٠ دۆلاری لە پشکەکانی کۆمپانیای بۆینگ زیادکرد کە لە ماوەی سێ ساڵدا جێگیرکراون و بڕیاری ١٠٠٠ دۆلاری خەڵاتی مانەوە لە ماوەی چوار ساڵدا دا. هەروەها گەشەی مووچەی کرێکارانی لە لوتکەی پێوەرەکانی مووچە لە ساڵی چوارەمی گرێبەستەکەدا باشتر کرد.

ئەمانەی کە کراون لە ئێستادا بۆ بارودۆخی ژیانی کرێکاران کافی نییە بۆیە ئەوان بەردەوامن لە مانگرتنەکەیان . سەندیکاکەشیان دەڵێت :  “هاودەنگیمان لەگەڵ کرێکاراندا  بەهێزە و ئیدیعای کۆمپانیاکە بە پێچەوانەوە هەڵەیە.” دانوستانەکان لە ماوەی هاویندا لە ڕۆژانی پێش مانگرتنەکەدا پەرەیان سەند و کرێکاران ڕێککەوتنێکی پێشنیارکراوی پێشوویان ڕەتکردەوە کە بریتی بوو لە زیادکردنی ٢٠%ی مووچە لە ماوەی تەمەنی گرێبەستی پێنج ساڵەدا.

كوردی - Kurdiمێتالێکۆڵینه‌وه‌مێتاهه‌واڵ و ڕاپۆرت

خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕین دژ بە دەسەڵاتی ڕەها

19/10/2025

دوای یەکكەوتنی 200  گروپ و ڕێکخراوی چەپ و ژنان و جەماوەریی لە ئەمەریکا بڕیار درا کە دوێنی ، شەمە ، 18ی مانگ گەورەترین ناڕەزایی لە هەر 50 ویلایەتەکەی ئەمەریکادا کە ژمارەیان 2500 گردبوونەوە بوو ڕوی دا. لەم ناڕەزاییەدا چەند ملیۆن کەسێك لە سەرانسەری ئەمەریکادا هاتنە سەر شەقام دژ بە دەسەڵاتی ڕەهای دۆناڵد ترامپ.

سیاسەتی دۆناڵ ترامپ سیاسەتی دەسەڵاتی ڕەها بەوەی کە هەموو بڕیارەکان لە دانانی تاریف و پەیوەندی بە وڵاتانی دیکە و بڕینی فەندی زانکۆکان و کەمکردنەوەی بیمەکان و هێڕشکردنە سەر سێنتەری پارێزەران و سەر میدیا و سەر ئازادییەکان و کەمکردنەوەیان و هەروەها مامەڵەی ناشیرینی پەنابەر و کۆچبەران و یاساخکردنی هاتنیان بۆ ئەمەریکا و دەستوەردان لە زۆر دامەزارەوەی دیکە و بزنس دا  .

خەڵکی ئەمەریکا ئەو دەستوەردان و دەسەڵاتە زیادەیەی دۆناڵد ترامپ-یان بە دەسەڵاتی مەلیک ( پاشا) دەچوێنن بۆیە خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکان لە ژێر ناوی  : نا بۆ مەلیك ، پاشا خۆپیشاندان و ناڕەزایی .

خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکان زۆر ئاشتیانە و بێ توندووتیژی بەڕێوە چووە لەبەر ئەوەی ڕێکخەرانی ناڕەزاییەکان باوەڕیان وایە کە ئەوەندەی بە چالاکی ئاشتیانە داخوازییەکان بەدەست دەهێنرێت بە  تووندوو تیژی بەدەست نایەت .

 بە گوێرەی توێژینەوەیەکی لە نێوان ساڵانی 1900 بۆ 2006 ئەو ڕاستیەی سەلماندووە لە زۆر وڵاتدا ، ئەوەشی خستۆتە ڕوو کە کە ئەگەر لە سەدا 3.5 خەڵکی بێتە سەر شەقام ئەوە دەتوانن داخوازییەکان بەدەست بهێنن .  لە سەدا 3.5 لە ئەمەریکادا دەکات سەروی 11 ملیۆن خەڵك .  لە ڕاستیشدا ئەگەر ئەو ژمارەیە بێنە سەر شەقام و بەردەوام بن لە ناڕەزاییەکانیان، ئەوە دەتوانن زۆر گۆڕانکاری بکەن .

كوردی - Kurdiمێتاوه‌رگێڕانمێتاوتار

سیستەمی ئەمریکی بە شێوەیەکی خراپ تێشکاوە*

Bernie Sanders

و: زاهیر باهیر

نەتەوە یەکگرتووەکان، چارلی کیرک، غەززە، داخستنی دەرگای دامەزاراوە حکومییەکان و ئەو قەیرانانەی دیکە لەبیر بکەین کە ڕووبەڕوومان دەبنەوە.  با لەبری ئەوە باسی ئەو واقیعە بکەین کە میدیای کۆنترۆڵکراوی کۆمپانیاکان و سیستەمی سیاسی کۆنترۆڵکراوی کۆمپانیاکان زۆر باسی ناکەن.

 ئەوەی ئێمە لە ئێستادا شاهیدین گەشەکردنی دوو ئەمریکایە.  یەکێک بۆ چینی ملیاردێردو ئەوی تریان بۆ هەموو کەسێکی تر.  لە ئەمریکایەکدا دەوڵەمەندترین خەڵک بە شێوەیەکی قێزەون دەوڵەمەندتر دەبن و هەرگیزا و هەرگیز ئاوا باش نەلواوە بۆیان.  لە ئەمریکایەکیاندا کەسانی ساماندار زەنگینتر دەبن و پرە لە  سامان و تەماح و دەوڵەمەندییەکی خەیاڵاوی  کە وا دەکات بڵێیت کە سەردەمی زێڕین و زۆر بێگەرد دەرکەوتووە.  هاوکاتیش ئەمریکای دووەم هەیە – ئەمریکایەک کە زۆرینەی خەڵک بۆ ژیانیان  ئەم مووچە دەیانداتە دەست ئەو مووچە و هەوڵدەدەن  بۆ دەستەبەرکردنی پێداویستییە زۆر سەرەتاییەکانی ژیان، وەك  خۆراک، چاودێری تەندروستی، خانووبەرە و پەروەردە لە دەستەویەخەدابن.

ڕاستییە سادەکە ئەوەیە کە پێشتر لە مێژووی ئێمەدا ئەوەندە کەس خاوەنی ئەوەندە سامان و دەسەڵات نەبووە کە لە کاتێکدا زۆرێک لە بێ هیوایی ئابووریدا دەژین. لە ئەمریکای یەکەمدا، پیاوێک – ئیلۆن ماسک، دەوڵەمەندترین پیاوی جیهانە، کە خاوەنی زیاتر لە 480 ملیار دۆلارە، خاوەنی سامانی زیاترە لە 52%ی خێزانەکانی ئەمریکایە.  دواتریش ماسك 290 ملیۆن دۆلاری بۆ هێنانی ترەمپ بۆ ناو کۆشکی سپی خەرج کرد، کە لە ڕۆژی هەڵبژاردنەوە زیاتر لە 180 ملیار دۆلار دەوڵەمەندتر بوو. ئەوەش بەدەستهێنانێکی زۆر باشە لەسەر وەبەرهێنانەکەی. بەڵام وادیارە هەر ئەوە بەس نییە بۆ ماسک. بۆ ئەوەی مۆتیڤێکی وەک بەڕێوەبەری جێبەجێکار هەبێت، دەستەی کارگێڕی تێسلا پێشنیاری کرد کە پاکێجی مووچەی یەک تریلۆن دۆلاری پێبدرێت، تریلۆنێك دۆلار  ئەگەر هەندێک ئامانجی بەدیهێنا.

 جێف بیزۆس چوارەم دەوڵەمەندترین کەسی جیهانە و سامانەکەی 232 ملیار دۆلارە. دەتوانێت بە کەشتی بەرەو ڤێنس بە یەختەکەی کە 500 ملیۆن دۆلارە سەوڵ لێدات بۆ ئاهەنگی هاوسەرگیرییەکەی کە 50 ملیۆن دۆلار تێچوویەتی.  لەوێ ئەڵقەیەکی 3-5 ملیۆن دۆلاری بە هاوسەرەکەی بەخشی  – چونکە لەنێو ئەم شتانەی تردا ، ڕێژەی باجی فیعلی کە لەسەر ئەوە  تەنها 1.1% .

مارک زوکێربێرگ، سێیەم دەوڵەمەندترین کەسی جیهانە، سامانەکەی 258 ملیار دۆلارە. ئەو 110 ملیۆن دۆلاری خەرجکردووە بۆ کڕینی 11 خانوو لە شاری پالۆ ئاڵتۆ لە ویلایەتی کالیفۆرنیا بۆ دروستکردنی یەکەیەکی تایبەتی خۆی، هەروەها 270 ملیۆن دۆلاری دیکە بۆ زیاتر لە 2300 ئەکر زەوی لە هاوایی لەگەڵ بنکەرێکی ژێرزەمینیی 5000 پێی چوارگۆشە و سێ یەخت کە بەپێی زانیارییەکان بەهای زیاتر لە 530 ملیۆن دۆلارە.

لاری ئێلیسۆن، دووەم دەوڵەمەندترین کەسی جیهان – کە سەرمایەکەی 377 ملیار دۆلارە – لەم دواییانەدا لە یەک ڕۆژدا نزیکەی 100 ملیار دۆلار دەوڵەمەندتر بوو. خاوەنی دوورگەیەکی تایبەتە لە هاوایی لەگەڵ بەلەمێکی فڕۆکەی جێت، ئێستاش دەوترێت هەوڵی کڕینی کۆمپانیا گەورەکانی میدیای وەک وارنەر برۆس و سی ئێن ئێن دەدات.

تەنها ئەم چوار پیاوە بەیەکەوە سامانیان  زیاترە لە 1.3 تریلۆن دۆلارە. بەڵام ئەوە بە تەنها هەر ئەوان نین. ئێستا 1%ی ئەوانەی کە لەسەرەوەی کۆمەڵەوەن  خاوەنی سامانی زیاترن لە 93%ی خەڵکەکەی کە لە خوارەوەی کۆمەڵن. ئەو 1%یە لە جیهانێکدا دەژین کە بە تەواوی لە ئەمریکییە ئاساییەکان دوورخراوەتەوە. ئەوان سواری میترۆی قەرەباڵغ نابن بۆ ئەوەی بچنە سەر کارەکانیان، یان لەناو قەرەباڵغی هاتوچۆ ناکەونە ناو ترافیکەوە بۆ ئەوەی بگەنە ماڵەوە. ئەوان بە فڕۆکەی تایبەت و هێلیکۆپتەر کە خاوەنیانن دێن و دەچن. لە سەرانسەری جیهان لە کۆشکەکاندا دەژین، منداڵەکانیان دەنێرن بۆ نوخبەترین قوتابخانە ئەهلیەکان و لە دوورگەکانی خۆیان پشوو دەدەن. ئەوان بۆ خۆشی خۆیان ، چەند ملیۆنێك دۆلار خەرج دەکەن بۆ ئەوەی بە کەشتییە موشەکییەکانی خۆیانەوە بفڕن بۆ بۆشایی ئاسمان.

هەر ئەوە نییە پاشان ئەمریکای تریش ، دووهەمیش، هەیە، کە زۆرینەی ڕەهای گەلەکەمان تێیدا دەژین. بۆ ئەوان ئابووری تەنیا تێشکاو نییە، بەڵکو لە داڕماندایە. لەم ئەمریکایەدا سەرەڕای زیادبوونی بەرفراوانی بەرهەمهێنانی کرێکاران، کرێی هەفتانەی ڕاستەقینە بۆ کرێکاری ئاسایی ئەمریکی ئەمڕۆ کەمترە لە چاو زیاتر لە 52 ساڵ لەمەوبەر. لەم ئەمریکایەدا، خەڵک توانای سەردانی پزیشکیان نییە (ئەگەر ئەوەندە  بەختەوەر بن پزیشێکێك بدۆزنەوە) .  لەمانەش زیاتر لە نیوەی داهاتە سنووردارەکانیان بە کرێ یان سلفەی عەقاری خانووەکانیان دەدەن و ناتوانن تێچووی گرانبەهای چاودێری منداڵان بدەن یان منداڵەکانیان بنێرن بۆ کۆلێژ.

لەم ئەمریکایە نرخی سەوزە و میوە و خواردنە تەندروستەکانی تر بۆ زۆر کەس لە دەرەوەی بودجەیانە .  بۆ زۆربەی ئەمریکییەکان سیستەمەکە تەنها تێنەشکاوە، بەڵکو لە ڕووخاندایە و تادێت لە ژیانی جیهانی سێیەم دەچێت. هەموو کەسێک پێویستی بە چاودێری تەندروستی هەیە. بەڵام ئەمڕۆ زیاتر لە 85 ملیۆن ئەمریکی تەئمینی تەندروستییان نییە یان تەئمینەکەیان زۆر کەمە و لە سای حوکمداریی ترامپدا بە بڕی 15 ملیۆینی دیکە ئەم ژمارەیە زیادی کردووە ئەمەش ئەو  پرۆژەیەی ترامپە کە پێی دەڵێن پرۆژەی، یا لائیحەی  گەورە و جوان.

هەموو کەسێک پێویستی بە خانووبەرەیە ، بەڵام ئەمڕۆ نزیکەی 800 هەزار ئەمریکی بێ ماڵ و حاڵن و زیاتر لە 20 ملیۆن ماڵ زیاتر لە 50%ی داهاتە سنووردارەکانیان بە کرێ یان سلفەی عەقاری خانووکانیان دەدەن. لە ساڵی 2000 وە تێکڕای کرێی خانوو زیاتر لە دوو هێندە زیادی کردووە و نرخی خانویەکی مامناوەندی بۆ زیاتر لە 435 هەزار دۆلار بەرزبووەتەوە.

هەموو کەسێک پێویستی بە پەروەردەیەکی شایستە هەیە. بەڵام ئەمڕۆ سیستەمی چاودێری منداڵانمان تێشکاوە و بە شێوەیەکی باوەڕ پێنەکراو گرانە. زۆرێک لە قوتابخانە حکومییەکانمان وێرانن و مامۆستایان کەم مووچە و کەم بەهان و خوێندکارانی ئەمریکی لە بیرکاری و زانست و خوێندنەوە بە بەراورد لەگەڵ هاوتەمەنە نێودەوڵەتییەکانیان لە دواوەن.  خوێندنی کۆلێژ بۆ ملیۆنان کەس ناتوانرێت و قوتابخانە پیشەییەکان شکست دەهێنن لە ڕاهێنانی ئەو کارمەند وکرێکارانەی کە زۆر پێویستمانە. هەموو کەسێک پێویستی بە خانەنشینییەکی مسۆگەر و پارێزراو هەیە. بەڵام نزیکەی نیوەی کرێکارە بەتەمەنەکان هیچ پاشەکەوتێکی خانەنشینییان نییە و هیچ بیرۆکەیەکیان نییە کە چۆن هەرگیز بە هیچ پارچەیەکی کەرامەت و ڕێزەوە خانەنشین دەبن. هاوکات 22%ی کەسانی بەساڵاچوو هەوڵدەدەن بە داهاتێکی کەمتر لە 15 هەزار دۆلار لە ساڵێکدا بژین.

بەسە بەس

 وەک دادوەری دادگای باڵا لویس براندیس لە ساڵی 1933 دا وتی: دەتوانین دیموکراسی لەم وڵاتەدا هەبێت یان دەتوانین سامانێکی گەورەمان لە دەستی کەم کەسەکاندا چڕبێتەوە، بەڵام ناتوانین هەردووکیانمان هەبێت. ئەو هۆشدارییە لەمڕۆدا پەیوەندیدارترە. لەم ساتەوەختە سەرەکییەی مێژووی ئەمریکادا، دەبێت حکومەتێک و ئابوورییەک دروست بکەین کە بۆ هەمووان کار بکات، یان بەردەوام دەبین لە خلیسکان بۆ ئۆلیگارشی – کە چینی ملیاردێر حکومەتەکەمان و ئابووریمان و داهاتوومان کۆنترۆڵ دەکات. با بە هاوئەمریکییەکانم بڵێم: دەزانم ژیانی ڕۆژانە دەتوانێت کاریگەری هەبێت، بەڵام نابێت ڕێگە بە خۆمان بدەین کە بکەوینە نائومێدی. ئەگەر ڕێگە نەدەین لە لایەن ترەمپ و هاوپەیمانەکانی ئۆلیگارشیەوە دابەش بین، دەتوانین ئەو ڕێگایە بگۆڕین کە لەسەری دەڕۆین. هەڵبژاردنەکە ڕوونە. با پێکەوە بۆ دیموکراسی و دادپەروەری بوەستین.

…………….

*بۆ زانینی بارودۆخی ژیان و گوزەرانی خەڵکی لە ئەمەریکا بە پێویستیم زانی کە ئەم وتارە وەرگێرمە سەر زمانی کوردی کە لە 24ی سێبتەمبەردا لە لایەن بێرنی سێندەر، سێنەتای ئەمەریکی ،  لە ڕۆژنامەی گاردیانی بریتانی دا بڵاوی کردۆتەوە.  دیارە من لەگەڵ ئایدیای ئەودا نیم کە بە گۆڕینی حکومەت دەکرێت خەڵکی لەو بارودۆخە ڕزگاری ببێت.

كوردی - Kurdiمێتالێکۆڵینه‌وه‌

چالاکی تیرۆریستی یاخود چالاکی ڕاستەوخۆ؟

Zaher Baher

12/10/2025

هەندێك کەس گروپی Palestine Action بە گروپێکی تیرۆریست و ڕایسست  دەزانێت بێ ئەوەی کە هیچ زانیارییەکیان لەسەر گروپەکە هەبێت .  تکایە تەماشای ئەم چەند دێڕەی خوارەوە بکە لەسەر ئەو گروپە:

لە یەكێك لە چالاکییەکانی ئەم گروپە لە مانگی تەموزدا لە RAF Brize Norton، کە چالاکوانان بۆیەی سووریان ڕژاندە  ناو بزوێنەری فڕۆکەیەکی ڤۆیجەر ، ئیدی ئەمە بووە هۆی ئەوەی کە حکومەت و بە تایبەتی وەزیری ناوخۆ و پۆلیس بە فرە دەنگی پەڕلەمانتاران ئەم گروپە بە گر وپێکی تیرۆریستی هاوشانی ئەلقاعیدە و تالیبان و داعش و بوکوحەرام شەبابی سۆماڵ بدەنە قەڵەم ، ئێستا نەک تەنها بەشداریکردن یان پشتگیریکردن لە کردەوەکانی گروپەکە، بەڵکو لە هەر شێوەیەکدا پەیوەندی بەو گروپەوە هەبێت، تەنانەت لەڕێگەی هێما یان دەربڕینی زارەکی هاودەنگییەوە، دەبیتە تاوانێکی تاوانکاری. لەئەنجامی ئەمەشدا تا ئێستا زیاتر لە 1500 کەس دەستگیرکراون .

 لە ساڵی ٢٠٢٠ەوە، ئەم گروپە دروست بووە زیاتر لە ٣٠٠ چالاکیی تێکدان و داگیرکاری لە دژی کۆمپانیاکانی چەک کە بنکەکانیان لە بەریتانیا ئەنجامداوە کردووە، بەتایبەتی کۆمپانیای ئێلبیت سیستەم کە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و چەک بۆ ئیسرائیل دابین دەکات. چالاکییەکانی ئەم گروپە بریتی بوون لە داگیرکردنی شوێنە دیارەکانی هاوکاری ئیسرائیل و داخستنی کارگەکان و دەستێوەردانی هێمادار وەک تێکدانی وێنەیەکی ئێرل بالفۆر لە کامبریج.

ئەم چالاکییانە بوونەتە هۆی زیانگەیاندن بە ملیۆنان پاوەند و داخستنی شوێنەکان بە زۆر، بوونەتە هۆی ئەوەی وەبەرهێنەران و دابینکەران واز لە کۆمپانیاکە بهێنن و بەشداریکردنی بەریتانیا لە کۆمەڵکوژی غەززەدا بە ئاشکرا بە خەڵك ناساندووە.

 ڕەنگە خەڵک لەگەڵ ئەو تاکتیکانەدا بن یان نا، بەڵام ڕاپرسییەکی ئەم دواییەی YouGov دەریخستووە کە لەسەدا ٥٥ی خەڵکی بەریتانیا دژی هەڵمەتی سەربازی ئیسرائیلن لە غەززە، لەسەدا ٤٥ی گەورەساڵانی بەریتانیا بە جینۆسایدی دەناسن.

کەواتە بۆچی حکومەت ئەوەندە حەزی لە قەدەغەکردنی چالاکییەکانی ئەم گروپە کرد وەك تیرۆریست دەیناسێنێت؟ ئایا دەکرێت کاریگەری لۆبییەکی بەهێزی لایەنگری ئیسرائیل بێت؟ ڕاپۆرتە نهێنییەکانی بەریتانیا لە شوباتی ٢٠٢٤ ئاشکرایان کردووە کە ٢٠%، نزیکەی ٨٠ پەرلەمانتاری پارتی کرێکاران کە ١٣ ئەندامی کابینەکەی تێدایە، پارەیان لە گروپ یان کەسانی لایەنگری ئیسرائیل وەرگرتووە، کە کۆی گشتی ٢٨٠ هەزار پاوەندە وەک بەخشین.

کەواتە کێ لێرەدا تیرۆریستە و هاوکاری تیرۆریستی دەوڵەتی دەکات؟ !! هەروەها ئەو چالاکییانە کاری تیرۆریستییە کە ئەم گروپە دەیکەن یاخود چالاکی ڕاستەوخۆ.

Englishمێتاهه‌واڵ و ڕاپۆرت

For the ninth consecutive night, hundreds of Moroccans demonstrated*

06/10/2025

For the ninth consecutive night, young Moroccans took to the streets in cities across the country on Sunday, demanding an end to corruption and a change of government. The demonstrations, organized by the GenZ 212 group on social networks and whose founders are unknown, have swept the once very stable North African country since September Protesters are calling for reforms in social services, particularly health and education, and expressing anger at social inequality.

 According to live Moroccan media broadcasts, demonstrators gathered in the working class neighborhood of Fida in Casablanca and demanded the resignation of Prime Minister Aziz Akhnoush. Media also showed that similar slogans were chanted in the northern city of Titwan, where hundreds of people gathered.

In the capital Rabat, about 100 demonstrators gathered in front of the country’s parliament, shouting “the government is corrupt. “Reforms in the health and education sectors are very necessary. We know this will take time, but we have to start somewhere,” Imrani, 20, said at the demonstration.

 GenZ 212, which has more than 180,000 members on the social networking site Discord, emphasizes the peaceful nature of its demonstrations and the rallies have so far been generally non-violent. But local reports said there was violence in several small towns after Wednesday’s demonstrations. That night, three people were killed by security forces in what authorities called a “legitimate defense” after protesters allegedly tried to attack a base in the village of Laqlia.

 The protests follow rallies that erupted in several cities in mid-September after news broke that eight pregnant women had died at a public hospital in Agadir for childbirth surgery. Protesters see the deaths as evidence of shortcomings in the public health sector, which has sparked wider protests about social inequality.

* The Rudaw Digital

كوردی - Kurdiمێتالێکۆڵینه‌وه‌مێتاهه‌واڵ و ڕاپۆرت

بەرزکردنەوەی حەوت وشە و سزاکەی

05/10/2025

ئەوانەی کە وا دەزانن کە ئازادیی لە بریتانیادا هەیە و حکومەتی پارتی کرێکاران ، لەیببەر، پارێزگاری لە مافی ئازدیی لە دەربڕین جموجوڵی موعارەزەی حکومەتەکە و سیستەمەکە دەکات و باشترە لە پارتی موحافیزینی بریتانی، با تەنها سەرنجێکی ئەم پۆستە بدەن و هیچی تر.

دوای شەڕەکەی ئیسرائیل و حەماس ، کە دواتر بوو بە کارەسات بۆ فەلەستینییەکان و هیچ بەهایەکی مرۆڤی و سروشت نەما و نەهێڵرا و بەربەرێتی حکومەتی ئیسرائیل و ئەمەریکا و بریتانیا و سەرجەمی حکومەتە ئەوروپییەکان و ناتۆ بە ئاشکرا و ڕوونی دەرکەوت ،  گروپێک بۆ پشتگیری فەلەستینییەکان و دژ بە شەر بە ناوی ‘ Palestine Action. ‘  دروست بوو .  یەکێك لە چالاکییەکانیان پێش مانگی تەموزی ئەمساڵ چەند کەسێکیان دزەیان کرد و چوونە ناو فڕۆکاخانەیەکی سەربازی و توانییان دوو تەیارەی جێتی جەنگی بە چەند پەڵەیەك بۆیاخی ڕەنگاو ڕەنگیان بکەن . 

ئەمە بووە بیانویەك بۆ حکومەت و سیاسییەکانی بریتانیا کە یاسایەك دابنێن ئەو گروپە بە گروپێکی تیرۆریستی بدەنە قەڵەم و بیخەنە ڕیزی داعش و تالیبان و ئەلقاعیدە و و شەباب  و بوکوحەرام  و … تد هەموو چالاکییەکیان لێ قەدەخە بکەن.  بەڵام ئەم گروپە هەر کۆڵی نەدا و بە بەردەوامی خەڵکی دیکەیان پێوە دەنیشتەوە و زۆربەی ڕۆژانی شەمە خۆپیاشاندانیان دەکرد .

پۆلیس  هەر کەسێك دروشمی ( I oppose Genocide I support Palastine Action من دژ بە جینۆسایدم، من پاڵپشتی چالاکی فەلەستینی دەکەم ) هەڵگرێت ئیتر مافی گرتنی هەیە ،  واتە  ئەم حەوت وشەیە بڤەیە و مەترسی 12 ساڵ بەندیخانە وتۆمارکردنی ناوەکەی لە لیستی ڕەشدا بۆ دەستکەوتنی کار و زیادکردنی سزاکەی لە کردنی هەر تاوانێکدا لە داهاتوودا بە ناوچەوانەوەیە.

تاکو ئێستا نزیکەی 1500 کەس لەوانە کە ئەو دروشمەیان لە خۆپیشاندانەکاندا بەرزکردۆتەوە دەستبەسەر کراون.  دوێنی شەمە 488 کەسیان لە سێنتەری لەندەندا لێ دەستبەسەر کرن کە بچوکترینیان تەمەنی 18 ساڵ و گەورەترینیان 89 ساڵ بوو .

پاولا دۆدز یەكێك لەڕێکخەرەکانی چالاکییەکە  وتی: “بەسە بەس. پێویستە سەرنجمان لەسەر سەلامەتی خەڵک بێت لە کاتێکدا وڵاتەکە لە ئامادەباشییەکی بەرزدایە لە هێرشێکی تیرۆریستی و لەبری ئەوەی  ئەفسەرە پۆلیسەرکان  ڕادەکێشرێن بۆ ئاسانکاری ئەم ناڕەزایەتییە بێوچانە.  ئێمە کەوتوینەتە بەر هێڕشی دژایەتیکردنی تیرۆریزم .  ئەمە چۆن دەبێت ڕاست بێت؟”

كوردی - Kurdiمێتاهه‌واڵ و ڕاپۆرت

گەورەترین سەندیکای کۆنترۆڵکردنی هاتوچۆی ئاسمانی فەرەنسا بەناوی SNCTA مانگرتنی ڕاگەیاند

04/10/2025

مانگرتنەکە لە ڕۆژی ٧ تا ١٠ی ئەم مانگەوە ئەنجام دەدرێت و ئەمەش کارایی تەواوی لەسەر سەرانسەری ئاسمانی ڕۆژئاوای ئەوروپادا دەبێت .

هێڵە ئاسمانییەکان بە تەواوی نازانن چەند لە گەشتەکانیان پێویستە هەڵبوەشێننەوە تا ئەو کاتەی مانگرتنەکە پشتڕاست نەکرێتەوە و نزیکە لە دەستپێکردن، بەڵام مایکڵ ئۆلیری سەرۆکی جێبەجێکاری کۆمپانیاکە، کۆمپانیای Ryanair وتی پێشبینی دەکات کە ڕۆژانە تا تا ٦٠٠ گەشت/ فڕین هەڵبوەشێنێتەوە، ئەمەش کاریگەری لەسەر تا ١٠٠ هەزار سەرنشینی فڕۆکەی Ryanair دەبێت.

بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیاکە، مایکل ئۆلیری، داواکارییەکانی بۆ یەکێتی ئەوروپا دووپاتکردەوە بۆ پاراستنی گەشتە ئاسمانییەکان لە هەڵمەتێکی درێژخایەندا بۆ کەمکردنەوەی کارایی مانگرتنەکانی کۆمپانیای ATC. مانگرتنەکان بەو مانایەیە کە گەشتە ئاسمانییەکان لە بەریتانیا بۆ فەرەنسا و شوێنەکانی کە خەڵک بۆ پشوودان دەچێت وەک ئیسپانیا و ئیتاڵیا و یۆنان کاریگەرییان لەسەر دەبێت، چونکە فڕۆکەکان بەسەر فەرەنسادا دەڕۆن.

هێشتا هێڵە ئاسمانییەکانی دیکە ژمارەیەکیان لەسەر ئەگەری پچڕان یاخود هەڵوەشاندنەوەی هاتووچۆکان ی دانەناوە. ڕۆژی پێنجشەممە نزیکەی 30 گەشتی کۆمپانیای Ryanair هەڵوەشێندرانەوە، لەنێویاندا هەندێکیان بەسەر ئاسمانی فەرەنسادا دەفڕن، ئەمەش بەهۆی مانگرتنی سەندیکا بچووکەکان. ئاماژەی بەوەشکردووە، زیاتر لە 190 گەشتەکانی کە 35 هەزار سەرنشینی کۆمپانیای ڕایان ئێریان تێدابووە، دوو هەفتە لەمەوبەر لە 18ی ئەیلولدا لە مانگرتنێکی دیکەی فەرەنسادا بۆ چەند کاتژمێرێک دواکەوتوون.

لە بەیاننامەیەکدا کە شەوی چوارشەممە بە شێوەی ئۆنلاین بڵاویکردەوە، ئۆلیر وتی: ناتوانین دۆخێکمان هەبێت لە یەکێتی ئەوروپا کە یەک بازاڕمان هەبێت بەڵام هەر جارێک فەرەنسییەکان مانگرتن لەو بازاڕە دادەخەین. ئاماژەی بەوەشکردووە، “ئەوان مافی مانگرتنیان هەیە، بەڵام ئەگەر گەشتەکان هەڵبوەشێنرێنەوە ئەوا هێشتا پێویستە کە گەشتکردنەکان لە فەرەنساوە بۆ دەرەوەی و پێچەوانەکەشی بەردەوام بێت “…. . “ئێمە جارێکی دیکە داوا لە ئۆرسولا ڤۆن دێر لایین، سەرۆکی کۆمیسیۆنی ئەوروپا دەکەینەوە … ئەگەر ئامادە نییە بەرگری لە بازاڕی تاکەکەسی بکات، ئەگەر ئامادە نییە پارێزگاری فڕین بە ئاسماندا لە فەرەنسا و بەسەر فەرەنسا بپارێزێت، ئەوا پێویستە دەستبەرداری وەزیفەکەی بێت”

كوردی - Kurdiمێتاهه‌واڵ و ڕاپۆرت

کرێکارانی پۆست لە کەنەدا بڕیاری مانگرتنیان دا

27/09/2025

ڕۆژی ٥شەمە پاشنیوەڕۆکەی کرێکارانی پۆستی کەنەدا بڕیاری مانگرتنیان دا دوای بڕیارەکەی حکومەت کە بڕیاری کۆتاییهێنانی بە بردنی پۆست بۆ ماڵ بە ماڵ هێنا.  نقابە دەڵێت بە بڕیارەکەی حکومەت سەبارەت بە فرمانەکەی حکومەت لە  گۆڕانکارییە بەرفراوانەکان لە خزمەتگوزاری نیشتمانیدا توشی شۆک بووە.

 سەندیکاکە کە نوێنەرایەتی کارمەندانی پۆستی کەنەدا دەکات، گۆڕانکارییە پێشنیار کراوەکانی بە “هێرشێک” بۆ سەر کرێکارەکانی وەسف کردووە کە کێشەیان هەبووە بۆ ڕکابەریکردن لەگەڵ زیادبوونی خزمەتگوزارییەکانی کە بە دیلیڤەری تایبەت  دەکرێت بە کرێیەکی کەم .

 مانگرتنەکە کە درەنگانی ڕۆژی پێنجشەممە لەلایەن سەندیکاکەوە ڕاگەیەندرا، دووەم جارە لە ماوەی ١٢ مانگی ڕابردوودا کە خزمەتگوزاری پۆستی وڵاتەکە وەستابێت بۆ ماوەی مانگرتنەکە پۆست و پارسێل  دەوەستێنرێن و ناگەیەنرێت و هیچ شتێکی نوێش وەرناگیرێت.

زیاتر لە ٢٠ مانگە دانوستانە درێژخایەنەکانی نێوان سەندیکا و خزمەتگوزاری پۆستە بەردەوامە و هیچ ڕێککەوتنێکی ڕوون لەبەرچاو نەگیراوە. خزمەتگوزاری پۆست لە دژی سەرهەڵدانی خزمەتگوزارییەکانی تایبەت کە لە ڕێگەی دیلیڤەرییەوە کە زیاتر و بە تێچووی کەمتر کاردەکەن، خەباتی کردووە. هەروەها گەیاندنی نامە کە لە ساڵی ٢٠٠٦دا گەیشتە لوتکە، بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش خاو بووەتەوە.

كوردی - Kurdiمێتالێکۆڵینه‌وه‌مێتاهه‌واڵ و ڕاپۆرت

شەپۆلی ناڕەزایی و خۆپیشاندانەکان گەیشتە فلیپین

22/09/2025

لەو پۆستەی کە لەسەر ناڕەزایی خەڵکی نیپاڵ کردمان ، لە یەکێك لە خاڵە ئەرێینەکانی ئەوێدا وتبوومان کە دەبێتە هاندەرێك بۆ خەڵكی وڵاتانی دیکە کە لە کاتێکدا ناڕەزاییەکان سەرکەوتوو بوون.

زۆری پێنەچوو دوێنی یەکشەمە، ٢١ی مانگ ،  ئەو شەپۆلە گەیشتە فلیپین بە سەدان هەزار کەس هاتنە سەر شەقامەکان دژ بە گەندەڵی و گەندەڵکاران ، بووە لافاوی تووڕەبوون و ڕاپەڕین دژ بە بەرپرسان و گەندەڵكەاران کە بە ملیارەها دۆلار کە گوایە لە پڕۆژەکانی فریاگوزاری ساختەدا خەرجیان کردووە کەچی چووەتە تەنکەی گیرفانیانەوە.

بە گوێرەی زانیارییەکان یاسادانەران و بەرپرسان لە بەرامبەر گرێبەستەکاندا پارەیەکی بێ شوماریان خستۆتە گیرفانی خۆیانەوە ، ئەمە لە کاتێکدا کە ئەو پارەیەی کە بۆ پڕۆژە گرنگەکان کە مەبەست لێیان پاراستنی وڵاتەکەیە لە زیانەکانی لافاو نەگەیشتوونەتە ئەنجام.

ئەو پارەیەی کە بە حساب لە دوو ساڵی ڕابوردوودا بۆ بەرگریکردن لە  لافاو بەکارهێنراوە بە ١.٤٨ ملیار پاوەند خەمڵێنراوە کە لە پرۆژەکانی کۆنترۆڵکردنی لافاودا بەکارهێنراوە. کۆمپانیای گرینپیس مەزەندەی کردووە کە تێچووی ئەم کارە زیاترە و دەڵێت زیاتر لە ١٣ ملیار پاوەند لە ساڵی ٢٠٢٣دا لە پڕۆژەکانی پەیوەست بە کەشوهەواوە وەرگیراوە.

ئەو تۆمەتانە کە وڵاتەکەیان هەژاندووە، بۆ یەکەمجار لە مانگی تەمموزدا سەریان هەڵدا، لە کاتێکدا بارانبارین و زریانەکانی وەرزی گەرما شارۆچکە و شارەکانیان بەسەردا هاتبوو، ئەمەش بووەتە هۆی نەهامەتی بۆ ملیۆنان کەس. فلیپین ساڵانە بە تێکڕا ٢٠ زریانی گەورەی تێدا ڕوودەدات، ئەمەش وایکردووە ببێتە یەکێک لە وڵاتە لاوازەکان بۆ کارەساتی سروشتی.

خۆپیشاندانەکان تا ڕادەیەکی زۆر ئاشتیخوازانە بوون، هەرچەندە پۆلیس ٧٢ کەسی دەستگیرکرد لە دوو ڕووداوی جیاوازدا کە ٢٠ کەسیان کەم تەمەن بوون،هاوکاتیش باسی برینداربوونی  ٣٩ ئەفسەری پۆلیس دەکرێت.

ناڕەزایەتییەکانی ڕۆژی یەکشەممە لە ڕۆژێکی مێژوویی گرنگدا بەڕێوەچوون: لە ٢١ی ئەیلوولی ساڵی ١٩٧٢ باوک و هاوناوی سەرۆک مارکۆس، دیکتاتۆری کۆچکردوو فێردیناند مارکۆس، یاسای سەربازیی سەپاند بۆ ماوەی ١٤ ساڵی دیکە دەستی بەسەر دەسەڵاتدا گرت، ئەو تۆمەتبارە بە تاڵانکردنی بڕی ١٠ ملیار دۆلار.تاوانبار کرا.

كوردی - Kurdiمێتانامه‌ و په‌یام

فەرەنسا ئەو وڵاتەی کە هەرگیز شەپۆلی ناڕەزایی و خۆپیشاندانی لێ نابڕێت

19/09/2025

دوێنێ ، ٥شەمە، نزیکەی یەک ملیوێن کەس لە شارەکانی پاریس و مارسێلا و نەنتێس و لیوێن و مونتپیلار و هەندێک شاری دیکە ڕژانە سەر شەقامەکان. ئەمە کاتێك بوو کە سەندیکاکان ڕۆژێک چالاکیی مانگرتنیان ئەنجامدا بۆ فشارخستنە سەر سەرۆکوەزیرانی نوێ، سێباستیان لێکۆرنو، بۆ ئەوەی بیر لە ڕێکخستنەوەی بودجە بکاتەوە و کار لەسەر مووچە و خانەنشینی و خزمەتگوزارییە گشتیەکان بکاتەوە.

سۆفی بینێت، سەرۆکی سەندیکای چەپی سی جی تی وتی: “تووڕەیی زۆر گەورەیە، ئیرادەش هەروایە – پەیامی من بۆ بەڕێز لێکۆرنو ئەمڕۆ ئەمەیە: ئەوە شەقامەکانن کە دەبێت بڕیار لەسەر بودجە بدەن”، سۆفی بینێت، سەرۆکی سەندیکای چەپی سی جی تی وتی، لەکاتێکدا سەرۆکوەزیرانی نوێی ماکرۆن لە خەباتدایە بۆ پێکهێنانی بودجەیەک بۆ ساڵی داهاتوو، هەروەها پێکهێنانی حکومەتێکی نوێ.

نوێنەری سەندیکای کەرتی گشتی FSU، وتی: “فەرەنسا یەکێکە لەو چەند وڵاتانەی کە هێشتا سیستەمێکی ئاسایشی کۆمەڵایەتی دروستی هەیە و تۆڕێکی سەلامەتی هەیە بۆ چاودێریکردنی ئەوانەی لە کۆمەڵگادا کە پێویستیان بە یارمەتی هەیە، بەڵام ساڵ لە دوای ساڵ بەهۆی کەمکردنەوەی بودجەوە دەڕووخێت. مووچەی کرێکارانی کەرتی گشتی زۆر کەمە؛ ئێمە ئەم کارە دەکەین چونکە خۆشمان دەوێت و دەمانەوێت خزمەت بە خەڵک بکەین، نەک – بۆ قازانج. لە کاتێکدا لە ڕاستیدا ئەوە کەمکردنەوەی باجی ئیمانوێل ماکرۆنە بۆ ئەو بازرگانانەی کە زیانیان بە دارایی گشتی گەیاندووە ئێمە ئەمڕۆ بە ئاشتیانە ڕێپێوان دەکەین چونکە تەنها دەمانەوێت حکومەت دەست بکات بە گوێگرتن لە ئێمە.”

لە سەرانسەری فەرەنسا ١٤٠ کەس دەستگیرکرابوون. ، لە پەراوێزی گردبوونەوە ناڕەزایەتییەکان لە شاری نەنت لە ڕۆژئاوای ئەو وڵاتە، هەندێک پێکدادان ڕوویدا و پۆلیسیش گازی فرمێسکڕێژیان بەکارهێنا، هەروەها لە شاری لیۆن کە میدیاکانی فەرەنسا ڕایانگەیاند، سێ کەس برینداربوون.

بەهۆی مانگرتنی شۆفێرانی شەمەندەفەر و پاس و ترامەوە پەککەوتن لە گواستنەوەی گشتیدا ڕوویدا، کارمەندانی نەخۆشخانەکان بەشدارییان لە ناڕەزایەتییەکان کرد و لە کۆی ١٠ دەرمانخانە ٩ دەرمانخانە داخران لەکاتێکدا دەرمانسازەکان ناڕەزایەتیان دەربڕی بەرامبەر بە سیاسەتەکانی نرخ. نزیکەی یەک لە شەش مامۆستای قوتابخانە سەرەتایی و ناوەندییەکان مانیان گرت، هەروەها کارمەندانی کانتینی [قاوەخانە و شوێنی خواردن] قوتابخانەکان و چاودێران. چەندین قوتابخانەی ئامادەیی لە پاریسەوە تا ئەمینس و لۆهاڤر لەلایەن خوێندکارانەوە گەمارۆدرابوو.  خۆپیشاندەران زیاتر لە 250 خۆپیشاندانیان ئەنجامدا و لە شارەکانی پاریسەوە تا مارسیلیا، نانت، لیۆن و مۆنپیلیە ڕێپێوانیان ئەنجامدا.

 ڕۆژی مانگرتن و ناڕەزایەتییەکان لە کاتێکدا بوو کە لە فەڕەنسا قەیرانی سیاسی ڕوویدا. هەفتەی ڕابردوو ماکرۆن هاوپەیمانی نزیکی خۆی لێکۆرنۆی وەک سێیەم سەرۆکوەزیرانی عێراق لە ماوەی ساڵێکدا دەستنیشانکرد، دوای ئەوەی دوو کەسەکەی پێشوو – فرانسوا بایرۆ و میشێل بارنیەر – لەلایەن پەرلەمانەوە لە پۆستەکانیان دوورخرانەوە لەکاتێکدا ناکۆکی تاڵ لەسەر کەمکردنەوەی بودجە.  لێکۆرنو دوای ئەوەی بایرۆ، سەرۆکی ناوەندیی پێش خۆی، لە ٨ی ئەیلولدا دەنگی متمانەی لەدەستدا بەهۆی پلانە ناپەسەندەکەی بۆ فشاری بودجەی ٤٤ ملیار یۆرۆ (٣٨ ملیار پاوەند) و بەرنامەی خۆپارێزی بۆ کەمکردنەوەی قەرزی گشتی فەرەنساو هەروەها پلانی دوو ڕۆژ کەمکردنەوی ڕۆژانی پشوو[عوتڵە] لە ساڵێکدا.