ئەرشیفەکانى هاوپۆل: دیمانە – گفتوگۆ – دیالۆگ – وتووێژ
دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان ماركسیستەكان و ئەناركیستەكانی كوردستان / بەشی سیازدەھەم
دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان ماركسیستەكان و ئەناركیستەكانی كوردستان
بەشی سیازدەھەم
سهلام عارف :
هاوڕێیان ئهم كاتهتان شاد، وا من جارێكی دی دێمهوه نێو باسكاریهكهمان دهربارهی (مهسهلهی دهوڵهت)، ھیوادارم بەشدارییەكەم سوودمەندبێت و شتێكی نوێ لەلای ئێوە بروژێنێت.
بهر له چوونه نێو باسی پرسەكه (دهوڵهت)، پێمخۆشه بڵێم (من دەزانم، كه ڕاستی و دادپهروهری ڕێژهیین، لەتەك ئهوەشدا من لەتەك ڕاستیدام و بهلامهوه گرنگ نییه كێ دەیڵێت، ههروهها لەتەك دادپهرویشدام و بهلامهوه گرنگ نییه،كێ لێی سودمهند دەبێت) ململانێی نێوان ئازادی و دەسەڵات (ئۆتۆریتە) ڕوناكتریین دهربڕینه له كێشمهكێش و ململانێنی نێوان دهسهڵاتخوازیی و دژهدهسهڵات، دهسهڵاتخواز؛ ئۆتۆرێتیخواز و نێوهندیخوازه، دژهدهسهڵاتیش هاوبهشیخوازی ئازادیخوازه.
(باكۆنین) دهربارهی ئازادی وتوویهتی “ئێمه ئازادی بهوهدا دەناسینهوه، كه تاكه دروستكاری ڕەوای بناغهی ههموو ڕێكخستنهكانه، ئیتر ئهو ڕێكخستنه ئابووری بێت، یان ڕامیاریی هیچ جیاوازی نییه، ئێمه ناڕازیین له ههموو ئهو شتانه، كه له دوورهوه، یان له نزیكهوه پهیوهندیان به (سۆسیالیزم، یان كۆمونیزم)ی دهوڵهتییهوه ههیه” *
“تاكهكان، یان ههروهزییهكان ئامانجیان ههرچیهك بێت، دەبێت بە ئازادی ڕهها سوودمهند و خۆشحاڵبن “
لەتەك ئهوهشدا، كه (ئهناركیزم) بزوتنهوهیهكی یهكڕا و یهككردار نهبووه و نییه، بهڵام ههمیشه، بیروبۆچوونیان دهربارهی ئازادی وهك ئهو بیروبۆچوونهی (باكۆنین) بووه، ئەوه نهبێت دهسهڵاتخوازهكان دهربارهی ئازادی هیچیان نهگوتبێت، بهڵێ گوتوویانه، بهڵام ئهوان ئازادی ڕههایان له دهسهڵاتی ڕههای دهوڵهتدا بینیووه.
مرۆڤ بهپێچهوانهی دهوڵهتهوه بوونهرێكی كۆمهڵایەتییه، ههرچهنده، دهوڵهت لهنێو ههموو جومگهكانی كۆمهڵگهدایه، بهڵام بهپێوانهی بهها مرۆییهكان، دهوڵهت وەك مرۆڤ كۆمهڵایهیی نییه، زیندوویی و كۆمهڵایەتیی مرۆڤ و لاشه ساردی و نا كۆمهڵایهتیی دهوڵهت دژ بهیهكن و دانوویان پێكهوه ناكوڵێت.
دهوڵهت، جگه له دڕندهیی و بێبهزهیی، توانیویهتی، مرۆڤ فێری ئهوه بكات، كه (ههبوون avoir بخاته جێگهی بوون être) بهواتهیهكی دی وای له مرۆڤ كردووه، خۆشویستنی خاوهندارێتی بخاته جێگهی ههموو بهها مرۆییهكان. خۆشویستنی خاوهندارێتی، واتای خۆشویستنی دهسهڵاتی دهوڵهتیش دهبهخشێت، جا ئەگهر ئهو ڕستهیه ئاواهیش بنووسین، كه مرۆڤ (ههبوونی دهسهڵاتی دهوڵهت بخاته جێگهی بوون) بهواتهیهكی دی وای له مرۆڤ كردووه، خۆشویستنی دهسهڵاتی دهوڵهت بخاته جێگهی ههموو بهها مرۆییهكان.
ئهوهش لهخۆیهوه نهھاتوو، بهڵكو هێنراوه، دهیان سهدهیه دهسهڵات مرۆڤ به ئاوەزی مهزنیی و پیرۆزیی (دهسهڵات) پهروهرده و خۆشهدهكات، وههای له مرۆڤ گهیاندووه، كه دهسهڵاتی دهوڵهت ڕێخهرێكی نایاب و بێوێنهی كۆمهڵگهی مرۆڤایهتییه، بهبێ ئهو ڕێكخستنه ژیانی مرۆڤەكان دهبێته ژیانێكی پڕ له گهڕهلاوژێ و ههراوهوریا و گێرهشێوێنی، ئهوانهش كه دژ بهو جۆره ڕێكخستنه دهوڵهتییهن، ئاژاوەچی (فهوزهوی)ن و بڕوایان بههیچ دهسهڵاتێك و ڕێكخستنێك نییە و ڕازی نیین، ئهو دهوڵهتخوازانه درۆزن و ساختهچیین، ئهوان ئهوه دهشارنهوه، كه تیۆریسیۆنانی ئازادیخوازیی (ئهناركیزم) بهتایبهتی (پرۆدۆن) و (باكۆنین) چهندین جار باسی دهسهڵات و ڕێكخستنیان كردووه، بهڵام كام دهسهڵات؟ كام ڕێكخستن؟ (پرۆدۆن) باسی دهسهڵاتی ئابووریی كردووه و زۆر جار وتوویهتی “ئێمه دهسهڵاتی ئابووریی دهخهینه جێگهی دهسهڵاتی ڕامیاریی” دەبێت ڕێكخستن؛ خۆڕێكخستن و خۆبهڕێوهبردنی له خوارهوه بۆ سهرهوه بێت، بهو مهرجه له ئازادییهوه سهرچاوهیگرتبێت. (باكۆنین)یش بهههمان شێوه باسی ڕێكخستنی كردووه و دژی ڕێكخستنی له سهرهوه بۆ خوارهوه بووه، ههروهها باسی (لایەنی كهمی دهسهڵاتی شۆڕشگێڕ)ی كردووه، لای ئهو لایەنی كهمی دهسهڵاتی شۆڕشگێڕ، بوونی هاوبهشییهكان و لیژنه ههمئاههنگیهكان بوون، نهك حكومهت !
ساڵی 1848سۆسیال دیموكراتیی ئهڵمانی، له سهردهستی (كارل ماركس) و (فریدرك ئەنگلس) داهێنانێكی نوێیان ئاخنییه نێو هزری سۆسیالیستییهوه، ئهویش (به دهوڵهتیكردنی ئامرازهكانی بهرههمهێنان) بوو، گهر له نزیكهوه بڕوانینه ئهو بیرۆكه و بچینه بنجوبناوانییهوه، بۆمان دهردهكهوێت، لهوه زیاتر نییه، كه دهوڵهتی سهرمایهداران (كۆمەلێك) بكرێته دهوڵهتی سهرمایهدارێك (پارت و دەوڵەت).
ههر زوو گهرماوگهرم ئازادیخوازهكان هاتنهدهست و دژی ئهو داهێنانه سهرسوڕهێنهره وهستانەوه و (پرۆدۆن) و (باكۆنین) دژ بهوه (بههاوبهشیكردنی ئامرازهكانی بهرههمهێنان)یان پێشنیاركرد، ماوهی چهندیین ساڵ دژایهتی نێوان ئهو دوو بیروبۆچوونه بووه بابهتی سهرهكی دهمهقاڵییەكانی كۆنگرهكانی ئینتهرناسیۆنالی یەكەم، بهتایبهتی كۆنگرهی(لاهای) و (بیرن) و (برۆكسل).
بهو جۆره بزوتنهوهی سۆسیالیستی بهسەر دوو فێرگەدا دابهشبوو ، یان باشتر بڵێم دوو تهوژم و ڕەوتی سهرهكی، تهوژمی ڕێكخستن و بهڕێوهبردنی دهوڵهتی لهلایهك، لهلایەكهی دیكهوه، تهوژمی خۆڕێكخستن و خۆبهڕێوهبردنی نادەوڵەتی له خوارهوه بۆ سهرهوهی ئازادیخوازانهی هاوبهشییه كرێكارییهكان، ئهمیان سوككردنی ههیبهتی دهوڵهت، ئهوی دیان به پێچهوانهوه، له دهوڵهتی سهرمایهداردا (نان و كار و ئازاد)یش دهكهونه دهست دهوڵهت، دەبێت ڕهشوڕووتهكه زهلیل و داماو چاوی له دهستی بهزهیی دهوڵهت بێت، بهڵكو پارتی خاوهن ئیمتیاز، بەزەیی بتڵیسێتهوه و بەزەیی به حاڵیاندا بێتەوە.
ئهو دهوڵهتخوازانه قیرسچمه بوون، ههر لهسهر بیرۆكهكهیان سوور بوون ، ههر جاره و فێڵ و ڕاوهڕێویهكیان دهكرده بههانه بۆ بوونی دهوڵهتهكهیان، بهپێچهوانهوه (پرۆدۆن) بهردهوام چاوی به بیرۆكه هاوبهشیهكهدا دهخشاندهوه، تا له جهرهیانی ئهو چاوپیاداخشانهوهیهدا، گهیشته ئهو ئهنجامه، كه نابێت ئامرازهكانی بهرههمهێنان بكرێنه موڵكی هاوبهشیهكان، چونكه مهترسی دروستبوونی جیاوازی و ئیمتیاز دەخوڵقێنێت، بهڵكو دەبێت ئامرازهكان، بهپێی پێویست بۆ كاتێكی دیاریكراو بهدهست هاوبهشییه بهرههمهێنهرهكانهوهبن، لیژنه ههمئاههنگیهكان بتوانن لێیان وهربگرنهوه، ئهو لیژنه ههمئاههنگیانه له ههرچی ئاستێكدا بن، كاری دابینكردن و دابهشكردن و دهفتهرداریان له ئهستۆیه، ئهو لیژنانه ڕۆڵی حكومهت دەبینن، بهڵام حكومهت به واتا باوه سهرمایهداریكهی نا، ئهو لیژانه ههموویان زادهی ههڵبژاردنی له خوارهوه بۆ سهرهوهن، واته ههڵبژاردنی ڕاستهوخۆ، یان باشتر بڵێم دیموكراتی ڕاستهوخۆ.
من جهخت لهسهر ئهوه دهكهمهوه، كه ههر كهسه ئازاده و ئارهزووی خۆیهتی، كە بۆ باسكارییهكهی چ فۆرمێكی دهوڵهت ههڵدەبژێرێت، بهڕای من هیچ له نێوهڕۆكی باسهكه ناگۆڕێت،چونكه دهوڵهت، ههر دهوڵهته (مالاتستا) واتهنی “ئهم دهوڵهت لهوی دی دهچێت، ئهوی دیش له دانهیهكی دیكە دهچێت”.
من بهشبهحاڵی خۆم فۆرمی (دهوڵهتی سهرمایهدار) ههڵدەبژێم، چونكه كهمێكی لێدهزانم، جگه لهوه دهربارهی باسهكهمان، تاقیكردنهوهكانی روسیا، بهر له شۆڕش، كاتی شۆڕش و دوای شۆڕشیش، گهلێك بهڵگهی حاشاههڵنهگریان بهدهستهوهداوه .
پێشتر باسمكرد، كه دهسهڵات، به چ گیانێك مرۆڤ پهروهرده و خۆشه دهكات، لهبهرئهوه سهیر نییه، گهر تاڕادهیهك دهوڵهتخوازی لهچاو ئازادیخوازیدا پهسهندتر بێت.
بیرۆكهی (دهوڵهتی سهرمایهدار) نهك ههر نهپوكایهوه، بهڵكو سۆسیال دیموكرات له ئهڵمانیا و ڕوسیا گهیاندیانه لووتكه، له ئهڵمانیا باڵی (كاوتسكی)** و له (روسیا)ش باڵی (بۆلشهڤیك- لینین-)***
سهرهتای سهدهی بیست، له روسیا به جۆرێك بزوتنهوهی خۆبهخۆیی كرێكاران له ههڵكشاندابوو، كه (لینین) ناچاربوو دهربارهی ڕاپهڕینی (مۆسكۆ 1905) بڵێت “كرێكاران سهد جار له ئێمه چهپڕهوتر بوون”، له ساڵی1905به دواوه، كرێكاران كارگهكانیان داگیردەكرد، جوتیارانیش زهوییهكانی خۆیان بهخۆیان بهڕێوهدهیانبردن **** لهولاشهوه پارته ڕامیارییهكان كهروێشكه خهویان دهكرد، ئهو دهمه بهتایبهتی 1917بۆلشهڤیكهكان بههێزتریین ڕێكخراوبوون و خاوهنی ڕێكخستنێكی خاوهن دسپلینێكی پۆڵایین بوون و له ههموو ئهوانی دیكە ئامادەتربوون و ئاگایان له دۆخه ڕامیاریهكه بوو، بهتایبهتی (لینین) و (ترۆتسكی). (بۆلشەڤیكەكانهكان) دەیانزانی، كهوا خهریكه هێدی هێدی كار له كار دهترازێت و تا دێت تینی ههڵكشانه شۆڕشگێڕهكه بههێزتر دهبێت و كۆڕه كرێكارییهكان ههموولایهكیان گرتۆتهوه و بونهته مهترسییهكی گهوره لهسهر دهسهڵاتی ڕامیاریی و چارهنووسی پارتهكان، چونكە ههلومهرجهكانی خهباتی كۆمهڵایهتی، بارێكی ڕامیاریی سهیری هێنابووه ئاراوه.
لهلایهكهوه دهسهڵات تۆقیبوو، لهلاكهی ترهوه پارته ڕامیارییهكان، بهتایبهتی له ههموویان بههێزتر (بۆلشەڤیكەكان) واقوڕماو و داماو به دوای چارهییكی ڕامیارییدا دهگهڕان، لەتەك ههموو جیاوازییهكاندا، ناڕاستهوخۆ حهز و ویستێكی ڕامیاریی هاوبهش لایهنه ڕامیاریهكانی بهیهكهوه گرێدابوو، بهڵام هیچ لایهكیان له ترسا ئهو نهێنییه ڕامیاریهی نهدەخسته ڕوو، جهماوهر خۆی ههستی بهوه كردبوو، كه تهنها باڵه و دەبێت له خۆڕێكخستن و خۆبهڕێوهبردندا بهردهوامبێت،جگه له بۆلشەڤیكەكانهكان پارتهكانی دی هیچ سهنگێكی ڕامیاری و جهماوهری ئهوتۆیان نهبوو پارسهنگی هێزهكان بهلایهكدا بخهن، ئهوهی مابوو دهسهڵاتی ڕامیاریی و بۆلشەڤیكەكانهكان بوو.
تا دههات ئامێری داپڵۆسین بههێزتر و به زهبرتر دەبوو، خهفهكردنی بزوتنهوهی كرێكاران، بهشێك بوو له پلانی بۆلشەڤیكەكانهكان، ئهوان ئهوهیان دەزانی، كه بهكۆڵی كرێكارانهوه نهبن ناگهنه دهسهڵاتی ڕامیاریی، لهبهرئهوه دەبووایه بهبێ خشپه باره ڕامیارییهكه بقۆزنهوه، دانا و زاناتریین كهسی ڕامیاریی ئهو كاته (لینین) بوو، ئهو دەیزانی له كوێوه و چۆنچۆنی بچێته ژووره و چۆنچۆنیش بێته دهرهوه، ئهو دەیزانی بهبێ ژێردهستهكردنی سۆڤیهتهكان هیچ به هیچ ناكرێت، لهبهرئهوه لهوێوه دهستیانپێكرد، لای كهسمان شاراوه نییه، كه (لینین) بۆ تێپهڕكردنی هزری (دهستبژێری هۆشمهندی شۆڕشگێڕ) له پهڕتووكه بهدناوهكهیدا (ماالعمل) چ گاڵهیهكی به خهباتی خۆبهخۆیی سهندیكایی كرد، بهڵام بۆ دهستبهسهركردنی سۆڤیهتهكان پهشیمانبوهوه له دژیایهتیكردنی خهباتی سهندیكایی، داوا له بۆلشەڤیكەكانهكان دهكات بچن له سهندیكاندا كاربكهن، بۆ ئهو مهبهستهش بابهتی (ئایا دەشێت بۆلشەڤیكەكانهكان له سهندیكاكاندا بهشداربن) دەنوسێت، تهنانهت فهتوای ئهوهش دەدات، كه دەتوانن له كۆنهپهرستریین سهندیكادا كاربكهن. هێندهی نهبرد، كه بۆلشەڤیكەكانهكان له زۆرێك له سۆڤیهتی كارگهكاندا جێگهی خۆیان خۆشكرد، ههنگاوی یهكهمی پلانی پووچهڵكردنی سۆڤیهتهكان ئەوهبوو، خۆشی واته (لینین) بۆ تهواوكردنی پلانهكه، واته بهشی دووهمی پلانهكه له كاتی گهڕاندنهوهیدا بۆ روسیا له شهمندهفهرهكهدا،ئهو دروشمانهی داڕشت “كارگهكان بۆ كرێكاران، زهوییهكان بۆ جوتیاران ، ڕاوهستانی جهنگو ئاشكراكردنی نهێنییهكانی” .
ئهو كاته زۆر كهس بهتایبهتی (ئازادیخوازهكان) باشدەیانزانی، كه ئهو دروشمانه دروشمی بیروباوهڕی نیین، دروشمی تاكتیكیین بۆ نزیكبوونهوه له دهستخستنی دهسهڵات، با كهمێك له نزیكهوه بڕوانیینه ئهو دروشمانه (كارگهكان بۆ كرێكاران و زهوی بۆ جوتیاران) ئهو دروشمه تهواو جێگهی گومانه بۆ لهو كاتهدا بهرزكرایهوه، مهگهر ژمارهیهكی زۆر لە كارگە و كارخانەكان به دهست خۆڕێكخستن و خۆبهڕێوهبردنی كرێكارییهوه نهبوون؟ له بواری كشتوكاڵیشدا،ههر بهو چهشنه نهبوو؟ ****
ئهوان گهر مهبهستیان به حیزبیكردن، یان به ڕامیاریكردنی كۆڕه كرێكارییهكان نهبوو ئهی چیبوو؟ بهڵێ ههر ئهوهبوو،چونكه هیچ حیزبێكی ڕامیاری یا دهسهڵاتێكی ڕامیاریی، بوونی دهسهڵاتێكی ئابووریی كرێكاریی لهپاڵ دهسهڵاتهكهی خۆیدا پهسهندناكات.
بهداخهوه ئهو دهمه، لهبهر كهمی تاقیكردنهوهی ههڵخهڵهتاندنی سۆسیالیستی دهوڵهتییدا و***** لهبهر دهستبهرنهدان له شۆڕش و وهفایی بۆ دهستكهوتهكانی، ئهو دروشم و ههڵوێستهی بۆلشەڤیكەكانهكانیان به پاڵپشتێكی مهزنی پرسەكهی خۆیان زانی، لهبهرئهوه ڕێگهیان له بۆلشەڤیكەكانهكان نهدهگرت لەوەی خۆیان نزیكبخهنهوه، ئهوهش ھەلێكی گهوره بوو بۆ بۆلشەڤیكەكانهكان، تا خۆیان بكهنه نێواخنی سهندیكاكان و سۆڤیهتهكان.
كرێكاران به گهرمییهوه پێشوازی دروشمی ڕاگرتنی جهنگیان كرد، چونكه جهماوهر تهواو ههراسان و ماندوو و برسی دهستی ئهو جهنگه بوو، وههاش دهیانڕوانیه ئهو جهنگه، كه مهترسییهكی هێكجار گهورهیە بۆ شۆڕش، ئهو دروشمهشیان به پشتگیری زانی و قبوڵیانكرد.
لهڕاستیدا من ئهو ڕێگهیه بهخۆم نادهموو بڵێم (لینین) و بۆلشەڤیكەكانهكان لهڕووی تیۆرییهوه دژی خودی كۆڕی كرێكاری بوون، بهڵام وهكو پێشتر وتم، ئهوان خوازیاری كۆڕی ڕامیاریی كرێكاریی بوون و حهزیان له چارهی كۆڕی ئابووریی كرێكاریی نهبوو، ئا ئهوهیه ڕهچهڵهكی پرسەكه، ئهوان ئهوهیان دەزانی، كه كۆڕی ئابووریی كرێكاریی له بهرژهوهندی گۆڕان و شۆڕشی ڕامیاریی نییه، بهڵكو له بهرژهوهندی شۆڕشی ڕیشهییه (شۆڕشی كۆمهڵایهتی). بۆلشەڤیكەكانهكان عهوداڵی شۆڕشی ڕامیاری بوون، نهك كۆمهڵایهتی، ئهوان ههرچی بۆنی گۆڕانی كۆمهڵایەتیی لێبهاتایه لێیدهترسان.
جارێكی دی دهیڵێمهوه، كه كرێكاران ئاشنای ههڵخهڵهتاندن و پاشقولی (سۆسیالیستی، كۆمونیستی) نهبوون و ساده و ساویلكه و به وهفابوون بۆ ههڵكشانی شۆڕشگێڕی و دهستكهوتهكانی، ئەمانە بوونه هۆكاری سهرهتایی و سهرهكییهكان بۆ سهركهوتنی ههنگاوی یهكهمی پلانهكهی بۆلشەڤیكەكانهكان، ئهوهبوو بۆلشەڤیكەكانهكان خۆیان خزانده نێو سهندیكاكان و سۆڤیهتهكانهوه توانیان ئاڕاستهكه كۆمەڵایەتییەیان بگۆڕن به ئاڕاستهیهكی ڕامیاریی، واته دایانماڵیین له ماهییهته چینایەتییهكهیان بۆلشەڤیكەكانهكان ھەرچیان بۆ دەكرا كردیان، بهشه مهترسیدارترهكهیان ههڵگرت بۆ دوای دهستخستنی دهسهڵاتی ڕامیاریی. بۆلشەڤیكەكانهكان ههرچی كون و كهلهبهری شۆڕشه ڕامیارییهكهی خۆیان ههبوو، به خهتای كرێكارانیان دهزانی، لهبهرئهوه دوای وهرگرتنی دهسهڵات بهگیانی تۆڵهكردنهوه مامهلهیان لەتەك كرێكاران و جوتیاران دهكرد.
ڕاستهو نكۆڵی لهوه ناكرێت، كه سوپای سپی هێزێكی كۆنەپهرستی دڕنده و وێرانكار بوو، بهكرێگیراوی بۆرسهی (پاریس) و سهرمایهدارانی ناوه و دهرهوه بوو، دهسهڵات لەتەكیدا له جهنگێكی خوێناوی سهختدا بوو، بهڵام لەتەك ئهوهشدا، ئهو دهسهڵاته ههرچاوێكی لهسهر هێزی سۆڤیهتهكان بوو و لێیان تۆقیبوو، چونكه دەیزانی، كه ناتوانێت لهپاڵ ئهواندا مێخهكانی خۆی قوڵ دابكوتێت، دەبووایه سهریان بهگۆمدا بكات، دهسهڵات زیاتر لهوانه دهترسا:
– سۆڤیهتهكانی (مۆسكۆ – كرۆنشتات- پترۆگراد)
– بزوتنهوهی ھەرەوەزیی جوتیارانی ئۆكرانیا، ناسراو به بزوتنهوهی (ماخنۆڤیستی)
– ئازادیخوازهكان (ئهناركیستهكان)
– بهرههڵستكارییهكهی نێو پارت،به پێشڕهوی (ئهلكسندرا كۆلنتای)
لەبەرئەوە به یاسا بنەڕەتییەكان سۆڤیهتهكانی ههڵدەوهشاندهوه و له جێگهكانیان لیژنەی حیزبی و سهندیكای سووریان دادەنا، ههر بهرههڵستییهك ببووایه له خوێنی خۆیدا دهیانگهوزاند، بۆ نمونه قهسابخانهی (كرۆنشتاد و پترۆگراد).
ههرچهنده سوپاكهی (ماخنۆ) له پێش سوپای سوورهوه دژی دژه-شۆڕش و ھێزەكانی ئاڵمان و نەمسا ئازایانه دهجهنگا و قوربانیدەدا، بهڵام دهسهڵات، ههر لێیی ڕازینهبوو، چونكه بهگەلكاریی بهرههمهكانیان بهرههمدەھێنا و داوای به كۆمونیستكردنی زهوییەكان و بهرههمێنان و دابهشكردنیان دهكرد.
ئازادیخوازهكان به ژماره له روسیا هێزێكی مهزن نهبوون، بهڵام كاریگهری گهورهیان لهسهر ڕوداوهكان دانابوو، تاكه هێزبوون، كه لەتەك بزوتنهوهی خۆبهخۆیی كرێكاران له سۆڤیهتهكاندا تێكهڵبوون و ڕۆڵی بهرچاویان ههبوو و له لایهنگرانی شۆڕش بوون، له پترۆگراد و كرۆنشتاد لەتەك كرێكاراندا شهونخونیان دهكێشا، تا هێزی دژه-شۆڕش بۆ لێدانی سۆڤیهتهكان و پهكخستنی بهرههمهێنان دهرفهتی دهستنهكهوێت. ئهوان لەتەك ئهو ههڵوێستهشیاندا،له ههموولایهك ئاگاداریان دهدا و خهڵكیان له مهترسی دهسهڵاتی پارتی ئاگاداردەكرد، كه شۆڕش بهرهو مهرگهساتێكی گهوره دهبات و ڕۆشنیاندەكردهوه، كه بههێزبوونی ئهقڵییهتی به حیزبیكردنی دهسهڵات دهبێته هۆی سهرهكی داكشانی شۆڕش و زیادبوونی ئیمتیازاتی كۆمهڵایهتی.
بۆلشەڤیكەكانهكان لهنزیكهوه، بهتایبهتی (ترۆتسكی) ئاگاداری بیربۆچوون و ههڵوێستی ئهو ئازادیخوازانه بوو، وهك دوژمن تێیدەڕوانیین و له هیچ جێگهیهك بواری مانهوهیانی نههێشتبووەوه، له كرۆنشتاد ژمارهیهكی زۆری كوشتن و برینداركردن بهندیخانهكانیشی لهو ئازادیخوازانه پڕكردبوو، جگه لهوه به ئاگر و ئاسن پهلاماری بارهگهكانیانی دەدا و به كۆمهڵ دهیكوشتن، خوێناویترینیان پهلاماری بارهگای مۆسكۆ بوو، تا ڕۆژی ئهمڕۆ كهس بهڵگهیهكی به دهستهوه نییه و بڵێت سهرانی بۆلشەڤیكەكانهكان بهتایبهتی (لینین) ئاگاداری ئهو قهسابخانانه نییه.
لهنێو حیزبی بۆلشەڤیكەكانهكاندا دهنگ و ههڵوێستێكی كرێكاریی ناڕهزا دروستبوبوو (ئهلكسهندرا كۆلنتای) یهكێك بوو لهوانه داوای سهرهكیان دانانی سنوور بوو بۆ دهسهڵاتی حیزبی و گهڕاندنهوهی دهسهڵات بوو بۆ سۆڤیهتهكان، بۆلشەڤیكەكان ئهوانیشیان پاككردهوه، زۆریان لێكوشتن، زۆریشیان دهربهدهری سیبریا و شوێنه دووردهستهكانی دیكە كرد و بهشێكی دیان ڕهوانهی خڵهفاوخانهكانی حیزب كرد، دواتر كهسنهیزانی لە چ گۆڕێك نران.
با ئێسته بزانیین چۆن ڕاگرتنی جهنگ، كرایه بهشێك لهو قهسابخانهیه. نهدەبووایه شۆڕشی كۆڕه كرێكارییهكانی ئهڵمانیا سهریبگرتایه، چونكه دەبووه وزهبهخشی كۆڕه كرێكارییهكانی روسیا، بهتایبهتی ئهو دهمه سپارتاكیستهكانی ئهڵمانیا وهك بۆلشەڤیكەكان بیریاننهدەكردهوه، بڕوایان به هزری (حیزبی پێشڕهو) نهبوو، زیاتر خۆبهخۆیخوازی كرێكاری و دهسهڵاتی كۆڕه كرێكارییهكان بوون بهتایبهتی (رۆزا لوكسمبورگ) و (كارل لێبكنێشت) (بڕوانه ههموو جنێوهكانی لینین) كه بهو دوو شۆڕشگێڕهی دهدان.
بۆلشەڤیكەكانهكان له ڕامیارییدا به سهلیقهبوون، دەیانزانی گهر جهنگ ڕابگیرێت، وزهبهخشی كرێكاری ئهودیوو بۆ ئهمدیوو، ئهمدیوو بۆ ئهودیوو بنهبڕدەكرێت و قور بهسهر كۆڕهكاندا دەكرێت، چۆن؟ لهبهر جهنگ له ههردوولا سوپا دهستیگیرابوو و نهیدەپهرژایه سهركاروباری نێوخۆ،ئهوهبوو به گرێبهستێك جهنگ ڕاگیرا، له ههردوولا سوپا دهستبهتاڵبوو، توانیان بگهڕێنهوه بۆ ناوهوه و ئهزمونی داپڵۆسین بخهنهگهڕوو و بكهونه وێزهی كۆڕهكان، له ئهلمانیا بڵاوه به كۆڕهكان كرا، چهندهها كادری كرێكاری شۆڕشگێڕ تیرۆركران، بۆ نمونه (رۆزا) و (كارل لێبكنیێشت) له روسیاش ئەوه كرا، كه به كورتی باسمكرد. ئهو دهمه كهشێكی وهها دروستكرابوو، كهس نهیدەوێرا له پێستی خۆیدا بجوڵێتهوه، یەكسەر به پیاوی بێگانه و دژه-شۆڕش تاوانباردەكرا و سهرهنگوم دهكرا.
ئا لهو شهڕه خوێناویهدا (دهوڵهتی سهرمایهدار) بردیهوه و (هاوبهشی كرێكاران) دۆڕاندی، به واتهیهكی دی شۆڕشی ڕامیاریی گرهوی بردهوه و (دیكتاتۆریهتی پرۆلیتاریا !! و حیزبی پرۆلتاریا!) باوكران.
دیكتاتۆریهتی پرۆلیتاریا !! و حیزبی پرۆلیتاریا !!
ئهو دوو دهعبایه تهواوكەر و وزهبهخشی یهكترن، بهجیا ههركامیان وهربگریت، له توڕههات زیاتر هیچ واتایهكی تریان نییه، ئهو دووانه موڵكی دهسهڵاتی ڕامیاریین، نهك پرۆلیتاریا وهك چینێكی شۆڕشگێڕ، دەشێت یهك پرۆلیتار، یان دهستهیهكی ناھوشیار بیانكه موڵكی خۆیان و خۆیانی پێوهبابدهن، بهڵام پرۆلیتاریا وهك (چینێك) هیچ كارێكی بهوانه نییه، پرۆلیتاریا به غهریزهش بێت، كارێك ناكاته ئهركی خۆی، گهر ئهركی مێژویی خۆی نهبێت، ئهوه له كیوێ و كهی پرۆلیتاریا بهبێ هوده به دوای حیزێكدا گهڕاوه، تا بیكاته پێشڕهوی خۆی؟ له ههموو شوێنێك ههمیشه،ههر حیزب بهبێهوده بهدوای چینی پرۆلیتاریادا گهڕاوه، تا بیكاته پاشكۆی خۆی
دهرههق بهو دیكتاتۆریهته نهفرهتییهش، پرۆلیتاریا هیچكات كاری پێینهبووه، تا پراكتیزهی بكات.
گهر بتوانرێت دیكتاتۆریهت واتایهكی پۆزهتیڤ و بهلهزهتی بدهیتێ، ئهوا دیكتاتۆریهتی پرۆلیتاریا خودی شۆڕشهكهیهتی، بهواتایهكی دی كاتێك پرۆلیتاریا به شۆڕشه كۆمهڵایهتییهكهی فهرشی ئابووری لهژێر لاقهكانی بۆرژوازی دهردەهێنێت و دهمودهست دهیخاته ژێر هاوبهشییه كرێكارییه ئازادهكان، تهنها ئهوهیه پراكتیزهكردنی دیكتاتۆریهتهكهی، ئەگهر نا پرۆلیتاریا، نه دهسهڵاتی ڕامیاریی ههیه، تا بیكاته ئامرازی پراكتیزهكردنی دیكتاتۆریهت، نه خاوهنی هیچیشه تا به دیكتاتۆریهت پارێزگاری بكات، پرۆلیتاریا دوای شۆڕشی كۆمهڵایهتی، ههیهتی و نییهتی هاوبهشیه ئازاد و ئارهزومهندهكانییهتی بهرگریان لێبكات، ئهو بهرگریهش، نە دهسهڵاتی ڕامیاریی حیزبییە و نه واتای پراكتیزهكردنی دیكتاتۆریهتیش دهبهخشێت، تهنها بهرگرییهكی شۆڕشگێڕانهیه له دهستكهوتهكانی شۆڕشی كۆمهڵایهتی، لهو بهرگریهشدا،نه كهس، نههیچیش دهكاته ئامرازی دهستی خۆی، تهنیا خۆیهتی خۆی به خۆبهخۆیی، كهواته پرۆلیتاریا وهك چینێك له مومارهسهكردنی هیچ جۆره دهسهڵات و حیزبێكدا ماهیهتی خۆی جێبهجێ ناكا و ناسهلمێنێ، پرۆلیتاریا شۆڕشهكهی، یان شۆڕشێكی كۆمهڵایهتیه، یان نییه، پرۆلیتاریا چینێكی شهقاوه نییه، خواست و هیوا و مهبهستی ڕامیاریی نییه، خواست و هیوا و مهبهستهكانی كۆمهڵایهتیی و ئابووریین، تەنیا حیزبی پرۆلیتاریا، خۆڕێكخستن و خۆبهڕێوهبردنێكی چینایەتییه و وا لهنێو چوارچێوهی چینهكهی خۆیدا، دهستی دهرهكی نامۆی تیادا نییه، ئهو حیزبهی ئهو [ڕێكخستنی سەربەخۆیی جەماوەریی] پشتبهخۆبهستی چاونهترسه و مێژووی خهباتی پڕه له ههزان ههزار مانگرتن و خۆپیشاندان و ڕاپهڕین و داهێنانی تیۆرییه.
حیزبی دهسهڵاتخوازهكان تهواو به پێچهوانهوهیه و ڕامیارییه، دهسهڵاتخوازان تهواو بهوه هۆشمهندن، كه دەبێت بهر له (شۆڕشی كۆشك) پێكهاتهیهكی ڕامیاریی قوچكەیی (ههرهمی/ ھیرارشی) خاوهن دیسپلین ههبێت، واته دهوڵهتێكی بچوكراوهی حازربهدهست ههبێت، تا له كاتی دهستخستنی دهسهڵاتی ڕامیاریدا، ههموو كون و كهلهبهری بهڕێوهبهرایهتییهكانیان پێپڕبكرێتهوه و وابێت كە دهوڵهت لههیچی كهم نهبێت، بهتایبهتی لهبواری داپڵۆسینی جهستهیی (پۆلیس و سهرباز) و داپڵۆسینی هزری و ڕۆسنبیری (میدیا). ئه ئاواهین ئهو دوو جۆره حیزبه، واته (حیزبی كۆمهڵایهتی خۆبهخۆیی شۆڕشگێڕ) و (حیزبی هۆشمهندی پێشڕهو) لێرهدا سهیر ئهوهیه ئهو (حیزبه هۆشمهنده)، دوو پهڕتووكی ههن (الدولة و الثورة) و (ماالعمل)، ئەگەر لە دەستی بسێنیت، ئیتر هیچی پێنامێنێ ،نه بیڵێت،نه بیكات.
شۆڕشی ئهناركی ******
بهر له ههموو شتێك (باكۆنین) پێماندەڵێت “شۆڕشهكان یاری منداڵان نیین” شۆڕش جهنگه، ئەو جهنگە ئههلییە، ڕاسته شكێنهره، تهنها كاردانهوهیه و هیچی دی پێویست بهوه ناكات قسه و قسهڵۆكی دی دوابخرێت، ئهو بهلایهوه سهیره، كە ئهو جهنگه ئەوەندە نهفرهتی بێت و ھەروەھا ئەو لەوە بێگومانە، كە جەنگ ئەھلی شاڵاوێكی یەكژەمیی رۆماتیكییە و گورجوگۆڵییهكی كاریگهری مهزن دەهوروژێنێت، بۆ ئامانجی سهركی، كه ئهویش تێكوپێكشكاندی ههموو جۆرهكانی سهروهریه، كه دهوڵهت خراپتریین سمبولی ههموویانه، ههموو ڕۆژێك، له ههموو شوێنێك دروستكاری خۆبهخۆیی جهماوهری، نێوهڕۆكی ستراتیجی ئهناركیسته شۆڕگێڕهكانه، ههر ئهوهشه ڕاستی گومانلێنهكراوی فهلسهفهی ڕامیاریی باكۆنینی.
شۆڕشگێڕان تهنانهت بۆ ماوهیهكی كهمیش بێت، بۆ سوودگهیاندن به ئازادی، پارێزگاری دادپهروهری و یهكسانی دهكهن و بهبێ هیچ چۆنوچهندییەك لهسهر ئهوه سوورن، كه لایهنگرانی یهكسانی ئابووریی و كۆمهڵایهتین، ئهگینا ئازادی دهبێته وشهیهكی بێواتا و دوور لە مۆراڵ و گهشهكردن، ههموو درۆی گهورهن (باكۆنین) بلێبڕاوانە ئازادی دهخاته ڕیزی پێشهوهی نهخشه، ئهو وا بیردهكاتهوه، كه “یهكسانی له دونیادا له خۆبهخۆیی كار و هاوبهشییهكان و ههرهوهزییه بهرههمهێنهره ئازادهكانهوه سهرچاوه دهگرێت، نهك له سهروهریكاری و دهوڵهتهوه.
(باكۆنین) جهخت لهسهرئهوه دهكاتهوه، كه ئهوهیه هۆكاری سهرهكی كهرتبوونی سۆسیالیستهكان، واته ههرهوهزیخوازه شۆڕشگێڕهكان و كۆمونیسته سهروهریخوازهكان، دۆستانی دهسهڵاتی ڕههای دهوڵهت، ئەستەمه بهبێ بوونی دهوڵهتێكی ستهمكار، سهروهریخوازیی و چینێكی چهوسێنهری خاوهن ئیمتیاز ، بوونی ھەببێت.
ئێمه ئهمڕۆ بهباشی و بهئاسانی له سڵكردنهوهی ئهو ئهناركیسته روسه (باكۆنین) دهگهین، كه بهرامبهر به بیرۆكهی بهڕێوهبردنی دهسهڵات لهلایهن (حیزبێك، یان چینێكی شۆڕشگێڕه)وه ههیبوو، كە له چییهوه سهرچاوهیگرتووه.
دهربارهی دهوڵهته جهماوهرییهكهی (كارل ماركس) پێماندەوترێت، له دهوڵهتهكهی ئهودا ههموومان یهكسانیین، بهڵێنی ئهوهش دهدهن، كه نه یاسایی، نه ڕامیاریی، نه ئابووریش چینی خاوهن ئیمتیاز بوونی نییه (…)، بهڵام حكومهتێك ههیه ” لێرهدا باش تێبینی ئهوهبكهن” كه حكومهتێك ههیه و ههموو سامانهكانی به دهستهوهیه، بهڵام به هیچ جۆرێك وهك حكومهتهكانی دی حكومڕانی ناكات!! شتێكی سهیره.
(باكۆنین) لای خۆی گومانی نههێشتۆتهوه و ئهوهی یهكلاكردۆتهوه، كه پێویسته پرۆلیتاریا دوای ئهوهی كە دەست بهسهر ئامێری دهوڵهتدا دەگرێت، بۆ لهنێوبردنی بۆرژوازی، سوودی لێوهربگرێت. لای (باكۆنین) دهوڵهت دامودهزگایهكی دژهشۆڕشگێڕیی داپڵۆسێنهره، دوای ئهنجامدانی شۆڕش، تهنها بۆ ساتێكیش دهستیپێوهناگیرێت و لهنێودەبرێت، ئا لێرهدایه كهلهبهر و جیاوازی نێوان ئهناركیزمی شۆڕشخواز و ماركسیزم، زۆر ئاشكرایه، كه ناتهبایی (ماركس) و (باكۆنین) ستراتیجی شۆڕشی سۆسیالیستی خستنه بنبهستێكی مهزنهوه، ههڵوێسته***** دژ بهیهكهكانیان زۆر لهوه زیاتر بوون، كه تهنها دهمهقاڵێیهك و پێشبڕكێیهكی ئایدیۆلۆجی بووبن. پاش 1917ئهو گرفته تیۆرییه به جۆرێكی دراماتیكی، بهڕاستی پراكتیزهكرا، به چهشنێك پرۆلیتاریای دونیای دووچاری زنجیرهیهك قهیرانكرد، كه ئهمڕۆ زیاتر له ههموو كاتێك، كهس پێشبینی تروسكایی دهلاقهیهكی ڕۆشنی قوتاربوون، نابینێت.
*********************************************
پەراوێزەكان:
* بڕوانه پهڕتووكی (histoire de l’anarchisme) لاپهڕه٢٤٢
** بڕوانه پهرتووكی (بهرهو دهسهڵات)ی كاوتسكی
*** بڕوانه پهڕتووكهكانی (ما العمل) و (الدولة والثورة) و (موضوعات نیسان)و (هل یحتفظ البلاشفة بالسلطة)
**** بڕوانه پهڕتووكی(la révoulition inconnu)ی ڤۆلین، ههروهها نووسینهكانی (ئیما گولدمان) و (ئهلكسندر بێركمان)
*** بڕوانه پهڕتووكی ( شۆڕشی نهناسراو la révollution inconnu) و نووسینهكانی ئیما گۆڵدمان و ئهلكسندر بیركمان، سهردهمی شۆڕشی ڕوسی.
**** بڕوانه تاقیكردنهوهی شۆڕشی ئیسپانی و كۆڕهكرێكارییهكانی ئیتالیا، كه چۆن لهبهر ڕۆشنایی تاقیكردنهوهی ڕوسیدا، بڤهیانكرد، بۆلشەڤیكەكانهكانی لهمهڕ خۆیان توخنی كۆڕهكانیان بكهون -س-ع
***** پهڕتووكی (histoire de l’anarchisme) ل243-244- نوسینی(jean préposiet)
****** بهم بۆنهیهوه دەمهوێت مەتەڵێك ههیه ڕۆشنایی بخەمەسەر ( بهڕاستی زۆر بهلامهوه سهیره، كه (كارل ماركس) بهو ههموو توانا زانستییهی خۆیهوه،چۆن و چی گهیاندوویهتی بهو بڕوایه، كه دەبێت دوای شۆڕش دهوڵهت بهێڵرێتهوه، بهمهرجێك ئهو له ههموو كهسێكی دی باشتر ئهوهی زانیوه، كه هیچ دیاردهیهكی سهرخانی بهبێ بنهمایهكی مادی بوونی نییه،جا تۆ بڵێی ئهو لهو پرسەیهدا به پێچهوانهی فهلسهفهكهی خۆیهوه (ماتهریالیزمی دایلێكتك و ماتهریالیزمی مێژویی) بیریكردبێتهوه؟! یان لهو پرسەیهدا سیلهی ڕهحمی خۆی له (دهوڵهته ڕهها)كهی ھیگڵ نهبچڕاندوه، تكا دەكهم، گهر كهسێك ههیه و دەتوانێت وەڵامی ئهو مەتەڵە پیرۆزهم بۆ دهربخات، پێشهكی سوپاسی دهكهم، گرنگیش نییه لام ئهو كهسه (ماركسی)بێت، یان (ئهناركی)بێت، یان ههرچییهكی دی بێت. سهلام عارف
درێژەی دەبێت …..
*******************************************************************
بۆ خوێندنەوەی بەشەكانی پێشووتر، كرتە لەسەر ئەم بەستەرانە بكە :
بەشی یەكەم : http://wp.me/pu7aS-18f
بەشی دووەم : http://wp.me/pu7aS-18m
بەشی سێیەم : http://wp.me/pu7aS-18E
بەشی چوارەم : http://wp.me/pu7aS-18J
بەشی پێنجەم : http://wp.me/pu7aS-18N
بەشی شەشەم : http://wp.me/su7aS-4397
بەشی حەوتەم : http://wp.me/pu7aS-19a
بەشی ھەشتەم : http://wp.me/pu7aS-19t
بەشی نۆھەم : http://wp.me/pu7aS-19y
بەشی دەھەم: http://wp.me/pu7aS-19D
بەشی یازدەھەم: http://wp.me/pu7aS-19H
بەشی دوازدەھەم: http://wp.me/pu7aS-19L
ئەمە بڵاوبکەرەوە:
دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان مارکسیستەکان و ئەنارکیستەکانی کوردستان/ بەشی دوازدەھەم
دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان مارکسیستەکان و ئەنارکیستەکانی کوردستان
بەشی دوازدەھەم
زاهیر باهیر:
هاوڕێ تاهیر دووبارە سڵاو: لەسەر دوا سەرنجت کە بەشێکی زۆری لەسەر پارتی بەلشەفیک و مەنشەفیک و شووراکانی ئەو سەردەمەی ڕوسیاو هەروەها ئەوەی کە باست کردوە سەبارەت بە مێژوی قۆناغە جیاجیاکان و مل ملانێی نێوانی پەیوەندی بەرهەمهێنانان و شێوەی بەرهەمهێنان و بابەتەکانی تر ، من کێشەیەکم لە سەریان نییە ڕامان تا ڕادەیەک وەکو یەکە.
تەنها من لە سەر دوو مەسەلە سەرنجی خۆم دەدەدەم و دوواتریش ئەنجامگیرییەک بۆ پو ختەی ڕاو بۆچوونی خۆم لەسەر ئەوەی کە باسمان کردووە ، دەکەم. یەکەمیان: ….کە تۆ دەڵێیت ” ئەزمونی کۆمۆنەی پاریس ئەم ڕاستییەی سەلماند. کۆمۆنەی پاریس، هیچ شتێک نەبوو جگە لە دەوڵەتی پرۆلیتاریا. دەوڵەتێک کە پایەی سەرەکی خۆی لەسەر دیکتاتۆری بۆ سەرمایەداران و دیموکراسی بۆ زۆرینەی کۆمەڵگە داڕشت بوو. دووبارەبوونەوەی کۆمۆنەی پاریسێکی دیکە لە هەرشوێنێکی دنیادا، بە ناچاری هەمان تایبەتمەندی [ دەوڵەت بوون و دیکتاتۆری پرۆلیتاریا بوون] لەخۆی دەگرێت. ڕێگای دووەم بۆ گواستنەوە لە قۆناغی سەرمایەدارییەوە بۆ قۆناغی کۆمۆنیزم، جگە لە [دەوڵەتی پرۆلیتاریا ؛ یان دیکتاتۆری پرۆلیتاریا]بوونی نییە [ ئەگەر هاوڕێیان ئانارکیست ڕێگەی دووەمیان لایە، با پێشنیاری بکەن، ڕێگایەک کە جیاوازتر لە ئەزمونی کۆمۆنەی پاریس بێت ]“.
سەرەتا من ئەوە دەڵیم کە من ناتوانم پێشبینییەکم بۆ چونێتی پێکهاتە و پێکهاتنی کۆمەڵگەی ئایندە ( ئەنارکستی-سۆشیالیستی) هەبێت، لە هەمان کاتیشدا من ناتوانم پێشبینی ئەوەش بکەم کە ئەوەی بە دەوڵەتی پرۆلیتاریا یا دیکتاتۆریەتی پرۆلیتاریا ناو دەبرێت، کڵێشەو شێوەیەکی شیاوو بێت و دەستبدات بۆ کۆمەڵگەی داهاتوو. وەکو خۆتیش دەزانیت ئەوە سەدەو نیوێک لەمەوبەر بووەو کەسێکیش نییە کە پێشبینی کاتی هاتنی کۆمەڵگەی داهاتوو بکات، ئەمە جگە لەوەی کە سەرجەمی شتەکان گٶڕاون و بەردەوامیش لە گۆڕاندان. هەر لەبەر ئەمەش بەڕای من پێداگرتن لەسەر ئەوەی کە قۆناغی گواستنەوە بۆ کۆمەڵگەی سۆشیالیستی یا کۆمۆنیستی دەبێت دەوڵەتی پڕۆلیتاری ، دیکتاتۆریەتی پڕۆلیتاری ، یاخود کڵێشيیەکی تر ،بەخۆیەوە بگرێت، ڕەنگە لە جێگەی خۆیدا نەبێت. خودی مارکسیش خۆی زۆر ڕەخنەی هەبوو لە کۆمۆنە، لەوانەش تێنەشکانی تەواوی دەسگە بیرۆکراتییەکان سەرتاپای دەسگەکانی تربوو لەپاڵ پێداگرتن بوو لەسەر ئەوەی کە کۆمۆنە و کۆمۆنەی ئایندە دەبوایەو دەبێت پارێزگاری لەخۆی بکات، کە ئەم پارێزگاری کردنەش کە لە چەکداربوونی خەڵکەکەکەدا خۆی دەبینییەوە. هەتا گەر ئەمەش ڕویبدایە پاشەڕۆژێکی ڕووناک لەبەردەم کۆمۆنەدا نەدەمایەوە ، مەگەر شٶڕسی جیهانی ڕویبدایە و ڕزگاری بکردایە، کە ئەمەش ئەوکاتەش و ئێستاش کارێکی مەحاڵ بوو، مەحاڵیشە، بۆیە تێشکانی کۆمۆنە چاوەڕوانکراوو حەتمی بوو. وەکو پێشتریش وتم ژیان بواری مارکسی نەدا تاکو فکری خۆی بەڕوونی لەسەر مەسەلەی دەوڵەت ساغبکاتەوەو هەر لەبەر ئەمەش بوو جارێک کۆمۆنەی بە دەوڵەتی پڕۆلیتاریاو جارێکی تر بە دیکتاتۆریەتی پرۆلیتاریا دهچواند، کە ئەم دووانەش بەڕای من لەیەکتری جیاوازن، هەر ئەمەش وای دەکرد کە جەدەلێکی گەرم لە نێوانی مارکس و هاوڕێکانی لە لایەک و باکۆنین و هاوڕێکانی لە لایەکی ترەوە ، دروست ببێت.
لێرەدا لای من لێدوانەکە ئەوەندەی لەسەر ئەو ڕێگایەی کە دەمانگەیەنێتە کۆمەڵگەی ئایندە (دوا قۆناغ)، کە هەردوکمان لە شێوەو ناوەرۆکیدا ، هاوڕاین ، گرنگتره تاکو خودی ئایندەکە . ئەم ڕێگایەش پێشتر من ئیشارەتم پێکردوە لە ڕێگەی ناسوڵتەییەوە دەگەیتە ئایندەی ناسوڵتە، بەواتایەکی ترلە ڕێگایەکەوە کە بەدوور بێت لە ناوەندگەریی و هەبوونی سەرکردەو بنکردە، لە ڕێگایەکەوە کە تەواوی تاکەکانی نێو کۆمەڵگه ئازادانە، بێ بەرگرتن بە پێشنیارو داهێنان و تواناو سکییڵیان و نەبەستنەوەیان بە مەرکەزیەت و دەسەڵاتی پارتێک ڕێکخراوێکی سیاسیانەوە، لای من ئهوه ڕێگای گوێزهرهوهیه بۆ ئهو کۆمهڵگهیهی که له زهنمدا ههیه ، وه ئهو کۆمهڵگهیهش و ڕیگاکهش که دهمان گهیهنێت پێی، له ڕێگای نوێنهرایهتی کردنهوه نابێت. ئێمە باوهڕمان بە نوێنەرایەتی کردن نییە کە شێوەیەکە لە دیمۆکراسی باوو بورجوازیانە، کە هەبوونی نوێنەرایەتی سابت ( چهسپیو) و بەردەوامدان پێی، بناغەی دروستکردنی توێژاڵێکی تایبهتییه لەسەرو باقییەکەی تریەوە دەبێت، ئەمەش کانێک دەبێت بۆ دروستبوونی گەندەڵی. ئیمە باوەڕمان بە دیمۆکراسی ڕاستەوخۆ هەیە کە تاکەکانی کۆمەڵگە لە شوراکاند، لیژانە لۆکاڵییهکاندا ( ناوی هەرچی بێت لە جەوهەرەکەی ناگۆڕیت) ئازادن لەوەی کە دەنگ بۆ کێ دەدەن و بۆ چی دەدەن کە بەردەوامیش کەسەکان و شتەکان دەگۆڕین و لە گۆڕاندا دەبن. گەیشتن بەو کۆمەڵگەیەی کە باوەڕمان پێی هەیە ” کاری خۆجێی و بیرکردنەوەی جیهانییی یا جیهانیانەنه” بناغه داڕێژاوهکهیهتی و دهبێت کاری بۆ بکرێت و لهسهری کار بکرێت، بۆیە گرنگە کە ئەمڕۆ خەڵکی لە گروپە خۆجێیەکاندا – تۆ دەتوانیت ناوی بنێیت شووراکان، کۆمۆنهکان، یا هەر شتێکی تر- لە نێو هەموو دەسگەکانی کۆمەڵگە : دەسگە کۆمەڵایەتییەکان، سۆشیالهکان، ئەکادیمیەکان، خوێندن و پەروەردە و بەشەکانی تەندروستی خەستەخانەکان، کەرتەکانی گواستنەوەو ڕێگاو بان، بەشی پیشەسازی و کشتووکاڵی و زەوی و زارو بیناسازی و سەرجەمی بەشەکانی تر ههم دهوڵهتی و ههم کهرتی تایبهتی، تاکو بتوانن کاروبارەکانی خۆیان و کۆمۆنێتییەکەیان لەو بوارانەی کە کاری تیادا دەکەن ، ببەن بەڕیوە بە هەرەوەزی بڕیارەکانیان بدەن و بەهەرەوەزیش کاری لەسەر بکەن. ئهمهش یانی گێڕانهوهای پلانهکان و بڕیارهکان له دهسگهیهکی بیرۆکراتی دهوڵهتییهوه یا کۆمپانیانو خاوهن کارگهو دهسهڵاتدارهکانهوه ، بۆ خودی خهڵکهکه خۆیی و کۆمۆنێتییهکهیان ئەمە جگە لەوەشی کە هەموو ئەم کۆمەڵانە لەگەڵ کۆمەڵەکانی تردا لە شاردا لە لاذیدا لەسەر ئاستی “وڵاتدا” جۆرێک لە تەنسیق و پێکەوەکارکردن، دهبێت هەبێت ( بۆ زانیاریت لەو گروپانەی کە من کاریان لەگەڵدا دەکەم کە زیاتر لە ١٠ گروپن هەر لەم شارەوانییەی ئێمەدا، ناڵێم لەسەر ئاستی لەندەن بەڵام بەشیکی باشی لەندەن ، گەرچی لە بوارێکی کەم و بازنەیەکی زۆر بچوکدایە، ئێمە ئەم کارە دەکەین و تەنسیقیش دەکەیین لە کردنی چالاکی ڕاستەوخۆدا لە یەک ڕۆژو یەک سەعات و بۆ یەک مەبەست، ئەمەش لە برەودایەو خەریکە زۆر شوێن دەگرێتەوە، ئهمه جگه لهوهی که Uk Uncut, Anti Poverty Campaign, Disable people against cuts in benefits له سهر ئاستی بریتانیادا له زیاتر له 30 تا 40 شار له یهک کاتدا چالاکی ڕاستهوخۆ بێ ههبوونی سهرکردهو بنکهرده، ڕوودهدات، (من دڵنیام که زانیاری تهواوت لهم بارهیهوه ههیه ) . ئەوەی کە من دەیڵێم پرۆسەیەکی خاوو دووروو درێژە بەڵام ئەنجامی هەیەو لای من ڕێگایەکە بۆ گەیشتن بە ئایندەو خۆپاراستن لە بیرۆکراتییەت و دووبارە نهبوونهوه یا نەکردنەوەی تێشکانەکانی ڕابووردوو هەنوکە. بە کورتییەکەی ئەمەی کە دەکرێت لە بنی کۆمەڵگەوە دەکرێت و گۆڕانکارییەکان لەوێوە دەست پێدەکهن و خۆی دەگرێت و هەڵدەکشێت بۆ دەسگەکانی سەرووتر، واتە بنکەن کردنی دەوڵەت و دەسەڵات. سەر ئەنجام دوو دەسگە دوو دەسەڵات لەشانی یەکترییەوە دەبینیت ڕاوهستاون یەکەمیان دەسەڵاتی دەوڵەتی بیرۆکراتییەو کە ڕۆژ بەڕۆژ کنەی لێدەکرێت لاواز دەکرێت لەبەرامبەر دەسەڵاتی یا دەسگەی دووهەمدا کە دەسەڵاتی دەسگەکانی خەڵکییە کە هەرە هەرە زۆرەکەن، ئیدی شوورا بێت ، گروپ بێت، هەرناوێکی ههبێت وەکو وتم گرنگ نییە. ئەو دوو دەسگەیە ڕەنگە بۆ ماوەیەکی درێژ لهشانی یەکەوە بڕۆن بەڵام ئەوەی گرنگە دەسەڵاتی دەوڵەت وردە وردە شەرعیەتی خۆیی و دەسگەکانی خۆیی و دەسەڵات و هەیبەتی خۆی لەدەست دەدات و بەرەو پوکانەوەو نەمان بۆ هەمیشە دەڕوات. ئهمه زۆر به کورتی لای من ئهو ڕیگهیهیه که دهستهبهری هاتنه دی ئهو کۆمهڵگهیهی ههردووکمان دهکات. گهر پێوویست بکات له کاتێکی تردا دهتوانم تیشکی زیاتری بخهمه سهر. بهڵام هاوڕێم من ڕێگاکهی یاخوود ئامرازهکهی تۆم بهرچاو نهکهوت ، که من دیسانهوه جهخت لهسهر ئهوه دهکهمهوه که ئهمه لای من بهردی بناغهییه. چا نازانم تۆ ڕێکخراوێک ، پارتێک دهکهیته بهردهبازی پهڕینهوهمان بۆ گهیشتن به کۆمهڵگهی ئاینده، یاخوود تهرحێکی ترت لهلا ههیه.
دووههم: من دوو بڕگه له سهرنجهکانت دهگوێزمهوه ئێرهو له دێڕێکدا ئهوهی که تۆ وتووته لهو دوو بڕگهیهدا، من کورتی دهکهمهوه و سهرنجی خۆمیان لهسهر دهگرم:
“... ئەو چینە کۆمەڵایەتییەی کە پایەی بابەتی تیۆری ” دیکتاتۆری پرۆلیتاریا ” و “شۆڕشی کۆمۆنیستی ” مارکس و ئەنگڵسی لەسەر بنیاتنراوە، لە ڕوسیای سەردەمی قەیسەر تا ڕوخانی ئەو ڕژێمە لە ١٩١٧دا، ئەو چینە تا ئەو ئاستە گەشەی کۆمەڵایەتی نەکردووە کە بتوانێت وەک چینێک پەیامی مێژوویی خۆی بەسەرئەنجام بگەیەنێت و شۆڕشی کۆمۆنیستی بەرپابکات. ئامارەکانی ئەو سەردەمە لەلایەک و دەقی نووسراوەکانی لینین، ترۆتسکی، بوخارین، پراوپراژنیسکی و باسەکان دەربارەی سیاسەتی ئابوریی نوێ ” نیپ ” و پرۆژەی پیشەسازیکردنی سۆڤیەتی ساڵانی ١٩٢٨ و بۆ سەرەوە، هەموویان پێمان دەڵێن کە چینی کرێکار، لەڕووی کۆمەڵایەتی و چەندایەتییەوە لەو ئاستەدا نەبووە کە بتوانێت ” شۆڕشی کۆمۆنیستی ” بەرپا بکات.
“..شۆڕشی ئۆکتۆبەری ١٩١٧ نەیدەتوانی دەسەڵاتی سیاسیی بخاتە دەستی چینێک کە هەم لە ڕووی پێکهاتەی کۆمەڵایەتی و چینایەتییەوە کەمایەتییەکی کۆمەڵگەی ڕوسیای ئەو سەردەمەی پێکهێناوەو گەشەی مێژوویی نەکردووەو هەم هوشیاری دەربارەی شۆڕشی کۆمۆنیستی نەبووە.
حیزبی بەڵشەفیک، ئەگەرچی توانی لە پێوەرێکی بەرینی کۆمەڵایەتیدا، چینی کرێکاری ساوای ڕوسیا لە دەوری سیاسەت و ئامانجەکانی کۆ بکاتەوە، بەڵام سەرەڕای هەموو نییەت پاکی، سەمپاثی و دڵسۆزییەکی ڕابەرانی بۆ ڕزگاری چینی کرێکار و دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی کۆمۆنیستی، نەیدەتوانی حیزبی ئەو چینە بێت و بە ناچاری دەبووایە خۆی تەسلیم بە ڕەوەندێکی مێژوویی بکات کە لەدەرەوەی، مەیل و خواست و ئیرادەی ئەو، یاساکانی گەشەکردنی هێزەکانی بەرهەمهێنان و پەیوەندییە ئابوریی و ژێرخانییەکانی کۆمەڵگەی ڕوسیا بەسەریدا دەیسەپاند“
هاوڕێم ، من کورتهی ئهو دوو بڕگهیه له دوو مهسهلهدا دهبینم که یهکهمیان نوێنهرایهتییه که پارتی بهلشهفیک نهیانتوانی نوێنهرایهتی پڕۆلیتاری بکهن. دووههمیشیان ئهوهی که بینای تهحتی و بینای فهوقی ئهو کاتهی کۆمهڵگهی ڕوسی بۆ دروستکردنی کۆمهڵگه سوشیالیستی/کۆمۆنیستی لهبار نهبوو. ( بههیوام مهبهستهکهتم پێکا بێت، گهر وانییه تکایه بمبهخشه و واتێمهگه که ویستوومه مهبهستهکهت به چهواشهیی بگهیهنم به خوێنهر).
سهبارهت به یهکهمیان، وهکو لهسهرهوهش ئاماژهم پێکرد من باوهڕم به نوێنهرایهتی کردن نییه ، پێموایه به ڕهغمی پرژو بڵاوی ڕهوهندهکانی ئهنارکستهکان ، بهڵام هێشتا لهسهر ههندێک پرسی بناغهیی هاوڕاو کۆکن که لهوانه دهوڵهت و نامهرکهزیهت و ههروهها نوێنهرایهتی کردنه. ڕاڤهکردنهکهی سهرهوهت دهقاو دهق قسهکهی من دهسهلمێنێت ، که نوسیومه نوێنهرایهتی دهبێته هۆی دروستکردنی توێژاڵێکی جیا و کانێک بۆ گهندهڵی و بیرۆکراتییهت. بنچینهی دروستبوونی پارتی بهلشهفی ههندێک کێشه و گیروگرفتی ئهساسی بهخۆوه گرتوه که ناوهندێتی مهرکهزی ( بیرۆکراتییهت)، گواستنهوهی هۆشمهندی بۆ ناو کرێکاران، ههروهها نوێنهرایهتی کردنیان، بهشێکن لهو کێشانه. دیاره ئهم 3 مهسهلهیه زۆر پهیوهستن بهیهکهوه و یهک تهواوکهری ئهوی تریانن و به بێ یهکدی ناژین ، ههر بهو شێوهیهش کزبوون و خاوبوونهوهی یهکێکیان، هێواشبوونهوهو سستبوونی ئهوانی تریانه. من دلنیام که تۆش ئهمه دهسهلمێنێت چونهکه من باوهڕم وایه منیش و تۆش و مارکسیش و سهرجهمی ئهنارکستهکانیش ( ببوره مهبهستم ئهوه نییه که ئێمه خۆمان بهرینه ئاستی مارکسهوه گهرچی تهقدیسیشی ناکهین) باوهڕمان وایه که کرێکاران دهبێت خۆیان خۆیان ڕزگار بکهن ، جا له حاڵهتێکدا که له دهرهوهی خۆیان یا خوود ههت له ناو خۆشیاندا نوێنهرایهتییان کراو شتیان بهسهردا فهرزکراو له دیمۆکراسی ڕاستهوخۆ مهحرومکران، ئهوه سهرئهنجامهکهی به بارێکی تردا دهشکێتهوه که به قازانجی کرێکاران ناگهڕێتهوه . نوێنهرایهتی کردن شتێکهو بهشداریکردنی ڕاستهوخۆ شتێکی تره ، ئیدی ئهمه له بڕیارهکاندا بێت یاخوود له دهسهڵاتدا ( مهبهستم دهسهڵاتی دهوڵهت یا دهسهڵات له دهوڵهتدا ،نییه) ، بۆ ئهوهشی که سیاسهتی نوێنهرایهتی کردن پشتگوێ بخرێت و کاری پێنهکرێت دهبێت پارت و ڕێکخراوه سیاسییهکان ، ههر ههموویان پشتگوێ بخرێن و کاریا پێنهکرێت. شتێکی تر لێرهدا ئهوهیه که من و تۆ چۆن چاوهڕوان بکهین گهیاندن به ئامانجێک که کۆمهڵگهی ئایندهیه که دهسهڵاتی تیادا ون دهبێت، له حیزبێکهوه که دهسهڵاتی ههیهو باوهڕی به دهسهڵات ههیهو مهرکهزییهت تیایدا بهرقهرارو یهکێکه له خاڵه بناغهییهکانی که له بازنهیهکی زۆر کهم و تهسکدا بهکاری دههێنێت، چۆن که ئامانجهکهی بهدهستهێنا خۆی لهو دهسهڵاته دادهماڵێت و بانگهشهی ههڵوهشاندنهوهی خۆی دهکات؟ !!! وهکو ێشتر وتم له ڕێگهی سوڵتهوه سوڵته دروستدهکهیت نهک ههڵی بوهشێنیتهوه، لۆجك پێمان دهڵێت سوڵته بهرهو سوڵتهی زیاترت دهبات.
سهبارهت به خاڵی دووههمیان: که باروو دۆخ و بونییهی کۆمهڵایهتی و ئابوری ڕوسیا لهبار نهبووه بۆ دروستکردنی سوشیالیزم. ئهمه باسێکی زۆر سهرنجڕاکێش و دووروو درێژه ، له ئایندهیهکی نزیکدا دوای ئهم پرۆژهیه دهتوانین بێینهوه سهری. بهڵام من ههر زۆر به کورتی لێرهدا دهڵێم، ئهم مهقولهیه ڕیشهکهی زۆر کۆنهو چهقبهستنی ئهم تیورهش بناغهکهی دابهشکردنی قۆناغی مێژوویی بهشهرییهته بۆ 5 قۆناغهکهو که ئا لێرهشدا به پێی ئهم تیوره سوشیالیزم ناتوانرێت دروست بێت ههتا کۆمهڵگه بهم قۆناغانهدا تێنهپهڕن و نهگهنه قۆناغی کاپیتاڵیزم . ئهو خاوهنڕایانه وای دهبینن که کۆمهڵگهی سوشیالیزم/کۆمینیزم بهتێپهڕبوونی به قۆناغی کاپیتاڵیزمدا پێداویستییهکانی درستبوونی خۆی دهستهبهر دهکات. که خودی ئهم ڕایه به سوودی بورجوازی و سیستهمهکهیان گهڕاوهتهوه، به درێژهدان به تهمهنیان و نههێڵانهوهی دهورێک بۆ خهڵکانی بهشخوراوو زهحمهتکێشه، جا ئیدی له ههر یهکێک لهو قۆناغانهدا بووبێتن، ئهمه جگه لهوهی شههادهو ئیمتیازی شؤڕشگێڕێتی دانه به بورجوازی و پتهوکردنیانه به لێخوڕینی باقیهکهی تری کۆمهڵگایه بهو ئاقارهی که خۆیان دهیانهوێت. وهکو وتم من لێرهدا نامهوێت لهسهر ئهم باسه بدوێم دهیهێڵمهوه بۆ ههلێکی تر ، بهڵام ئهوه سهرنجی منه لهسهر ئهو پرسه.
ئهنجامگیری
ههوڵدهدهم ههر زۆر بهکورتی ئهنجامگیریییهک لهسهر پوختهی ڕاوبۆچوونهکانم بکهم.
زهمان و زهمینهکان له گۆڕانکارییهکی زۆر بهپهلهو گهورهدا بوون به تایبهت له دوای شهستهکانی چهرخی ڕابوردوه، ههر لهبهر ئهمهش گهلێک له سهرجهمی مهسهلهکانی گۆڕیوهو داخوازییهکانی کرێکاران و زهحمهتکێشان ههر لهو ڕهوتهدا له گۆڕانێکی سهرو مڕدا بوون. کرێکاران ، پڕۆلیتاریا یا گهر ههر ههمووی ناوی له سهدا 99 کهی لێبنێن وهکو چینێکی موتهجانس نهماونهتهوه ، گهرچی ههر ههمووی گیرۆدهی دهستی نهگریسی ڕژێمی سهرمایهداریهو ههر ههمووشیان بهرژهوهندیان له نهمان و لهناوچوونی ئهو سیستهمهدایه ، بهڵام له ههمان کاتیشدا چاوهڕوانکردنی مانگرتنێکی سهرومڕی دررێژخایهنی ههر ههموو خهڵککه نهک لهسهر ئاستی ئهوروپا ، ناوچهو چهند وڵاتێک، بهڵکو لهسهر ئاستی وڵاتێکی ئهوروپیش ، کارێکی تا ڕادهیهک ئهستهمه. دیاره ئهمهش هۆوهۆکاری خۆی ههیه که باسکردنیان لێرهدا جێگای نابێتهوه. لهو کاتهوهشی وهکو دهڵێن بیرو هزری سوشیالیزم/کۆمۆنیزم بووهته پرسێکی زانستیانهو بهدیلێکی تهواوی ژیانی ڕۆژانهی خهڵکییه له کۆمهڵگهی ئایندهدا، ههوڵ و کۆششێکی یهکجار زۆری بۆ دراوهو ههر له و ڕۆژهشهوه گهرچی ئامارێکی فهرمیمان لهبهردهستدا نییه بهڵام دهتوانرێت مهزهنهی ئهم ژمارهی قوربانییهکانی، به سهدهها ملیۆن بکهین ههر له زهرهری ڕۆحی و جهسهدی و تیاچوون و زهدهبوون و ههڵکهنران له شوێنی خۆو ڕهوکردنی زهرووری و ئیبادهکردنی زیندهوهرو گیانلهبهروو سروشت و ….لهگهڵ بهراورد بهههموو ئهمانهش کێشهکهمان ، ئایندهی گهیشتنمان بهو کۆمهڵگهیه، لهبری نزیکبوونهوهی، دوور کهوتۆتهوه، دیاره ئهمهش هۆی خۆی ههیه.
له ههمان کاتیشدا له ماوهی ئهم سهدهو نیوهی ڕابوردووهوه ڕوداوهکان، ئهزموونهکان، بهسهرهاتهکان ههر ههموویان ئهوهیان بۆ سهلماندین که ههر ههموو ئهو ڕێگایهنهی که گیراونهته بهر بۆ باشکردنی ژیانی خهڵکی ، یا هێنانی کۆمهڵگهی ئایندهمان ، یا ههر هیچی نهگۆڕیوه یا شتێکی زۆر کهم. ههر بۆیه ڕێگاکانی کودهتای سهربازی ، میلیتهری ، مهدهنی ، پهڕلهمانتاری ، جهنگی پارتیزانی، کارو چالاکییهکانی پارت و حیزبهکان بهههموو چهشنهکانیانهوه – که من ههر ههموویان به کودهتا دهزانم- زیاتر بۆ لهباربردنی ڕاسهوخۆ یا ناڕاستهوخۆی ڕاپهڕینهکان ، ههوڵه شۆڕشگێڕییهکان بووه ، نه شتێکی تر.
بهڕای من له چهرخی ڕابوردوودا دوو ڕهدهی گهوره ( دژه شۆڕش، بهرپهرچدانهوه) ڕویدا که یهکهمیان ڕهدهی بهلشهفیکهکان بوو که تا ئیشتاش ئاسارو شوێنهواری هزری و عهمهلیشیان لهسهر جیهان ههر ماوه. دووههمهمیان ڕوودانی “شۆڕشی” ئێران بوو که نهک ههر سهرتاپای وڵاتێک یا ناوچهیهک بهلكو ههموو دنیای گۆڕی ، که بووه بنکهیهک له سهرکهوتنی موجاهیدین له ئهفغانستان، ناردنه دهرهوهی ” شۆڕش” ، دروستبوونی حیزبه ئیسلامییهکان له ناوچهکهداو ههڵسانی ئهمیرو مهلیکی وڵاتانی میرنشینهکان، له مقابیلی ئێراندا، به زیندووکردهنهوهی سهلهفی و وههابی و ئیسلامی تووندڕهو و بههێزکردنیان. ئهمهش نهک ههر ئێستاو زیاتر له چارهکه سهدهیهکه پێوهی دهناڵێنین ، بهڵکو لهوه دهکات که تازه لهسهرهتادا بێت.
ئهو سهرهتایهی سهرهوه من دهگهیهنێته ئهو سهرئهنجامهی که دوو پرس، دوو کێشه له خلالی ئهم ماوه دووروو درێژهدا فهشهلیان هێنا بهڵام کارهساته جهگبڕاوهکه لێرهدا ئهوهیه ، لهگهڵ ئهوهشدا که ئهم حهقیقهته دهزانیین کهچی ههر له سهری دهڕۆین و دووبارهو سهدبارهی دهکهینهوه ( ببورن هاوڕێیان ڕوی دهمم له ئێوه نییه). یهکهمیان کارکردنی حیزبیانه یا ئامرازی حیزب ههر جۆرێک بێت فهشهلی هێناو دڵنیایی ئهوهی کردم که کۆمهڵگهی ئاینده لهو ڕێگایهوه دروست نابێت، بگره کۆسپێکی گهورهشه لهبهردهمیا. دووههمیشیان “دهوڵهت” ههر چهشنێک ببێت ، ههر ناوهرۆکێکی ههبێت، دهتوانرێت بیبێت، بهڵام ناتوانێت له ڕێگایهوه بگهینه کۆمهڵگهی سۆشیالیزم/کۆمۆنیزم. ئهزموونهکان ئهمهشی سهلماند ، گهرچی هاوڕێ مارکسیهکانمان ، خاڵی تێشکانی ئهمه بۆ جۆرو ناوهرۆکی پارته سیاسییهکان دهگێڕنهوه، نهک خوودی دهروڵهت و سروشته فاشی و توندوو تیژییهکهی.
ههموو ئهمانه ئهو پهیامه بهمن دهدهن که ڕێگهی سێههم ههیه بۆ گهیشتن بهو کۆمهڵگهیه ، که ڕێگهی ناسوڵتهوییه (نهگرتنهبهری دهسهڵاته) که گرتنهبهری ئهم ڕێگایه ههر له سهرهتاوه زهرووره بۆ گهیشتن به ئامانج. لۆژک و بهسهرهاتهکان ، ئهوهیان نیشانداوه تووندوتیژی توندوتیژی زیاتر به دوی خۆیدا دههێنێت، دهوڵهتێک له دهسهڵاتی مهرکهزی و زهبت و ڕهبتی حیزبیانهوه دروست ببێت، گهر بهرهو دهسهڵاتێکی تووندوتۆڵ تر و زهبت و ڕهبتێکی زیاتر نهڕوات، ههرگیز بهرهو نههێڵانی دهسهڵاتی نابات جا لهم حاڵهتهشدا، ههموو ههوڵ و ئامانجهکان لهبار دهبات. باشترین ڕێگای نادهسهڵاتی، ناناوهندگهرایی: گروپه لۆکاڵییهکانه، شووراکانه، کۆمۆنۆکانه، لهناو ههناوی ئۆرگانه جیا جیاکانی کۆمهڵگهدا. دیمۆکراسی ڕاستهوخۆو ئهنجامدانی چالاکی ڕاستهوخۆ (Direct Action ) بناغهو ڕۆحو هزری ئهو لیژانانهیه، که ڕۆژگارو ڕووداوهکان کارایی چالاکی ڕاستوخۆیان نیشان داوه تا ڕادهی ئهوهی له ئهنجامدانی کارێکی ڕاستوخۆدا که له ماوهیهکی کورتدا ئامانجێکی بهجێ هێناوه، لانیکهم له سیستهمی پهڕلهمانتاریدا ، وهختی نێوانی پهڕلهمانێک و پهڕلهمانێکی تر دهخایهنێت بۆ گهیشتن به ههمان ئامانج.
یهکخستنی یا یهککهوتنی خهڵکانی ناو گروپهکان، لیژانهکان ، شووراکان مهسهلهیهکی تیوری هزری نیهو لهسهر ناوهڕۆکی کتێبهکان و پرسه تیورییهکان و شتهکانی که له ئاسامندا باسی لێدهکرێت، ئهوان لهسهر ئهوانه یهکناگرن، بهڵکو له سهر بناغهی پێداویستییهکانی ڕۆژانهیان ، داخوازییهکانیان ههرچی که خۆیان بزانن بۆیان باشه و دهبێت بکرێت یهکدهگرن. ئهمهش کارێکی زۆر عهمهلیانهیهو ههره زۆرهکهمان له دهوری خۆی کۆدهکاتهوه، بهرژهوندییهکانیشی که دواتر دهچنرێتهوه بۆ ههمووانه وهکو چۆن برێارهکان له ڕێگای ههمووانهوه دراوهو دهدرێت که دیاره لێرهشدا ئیمتیازاتی تاک و ئهشخاس ون دهبێت، ههر بهم شێوهیهش بیرۆکراتییهتیش لهنێودهچێت.
دیاره ئهمه سهرهتای ئهنجامدانی چالاکییهکان و خۆڕێکخستنیانه له گروپێکی ، لیژانێکی ، نا قوچکهیی، ناهیراشی بێ سهرکردهییدا. ههنگاوی ئاینده داگیرکردن و دهستبهسهراگرتنی ئهوهی که لهو کاتهدا دهتوانرێت بکرێت و زهرورهی ئهو کاتهیه، تاکو بخرێته ژێر دهسهڵاتی کۆمۆنێتییهکهوه ، ئیدی ئهو شوێنانهی که دهستیان بهسهردا دهگیرێن دهوڵهتی بن یاخوود ئههلی. ههموو ئهمانهش به دیمۆکراسی ڕاستهوخۆ بڕیاری لهسهر دهدرێت، کردنی کارهکانیش خۆبهخشانهو دوور له دهرکردنی ئهوامیر و کردنی ئامۆژگاری و ئیرشاداته. له ههمان کاتیشدا تهنسیقکردنی کاری ناوکۆییه لهگهڵ گروپ، لیژانهکانی تردا له گهڕهکهکانی تر، ههموو شارهکه به دهرهوهشیان، ناوچهکه تا دهگاته ئاستی ئهوهی که پێی دهڵێن وڵات.
بهم شێوهیه کارهکان له برهوو پێشهوهچووندا دهبێت و سهرئهنجامێکی باشی دهبێت و ئهمهش له خۆیدا دهبێته دهسهڵاتێک و ورده ورده، ڕۆژ بهڕۆژ جێ پێێ دهسگه بیرۆکراتییهکان شلۆق دهکات و خۆیان جێگایان دهگرنهوه، واته کۆمۆنێتییهکه ، خهڵکانی ناو کۆمۆنێتییهکه ههمو شتهکان ، بڕیارهکان هی خۆیان دهبێت. ههر شادوو سهرکهوتوو بیت.
***********************************************************************************************************
خوێنەرانی ھێژا، لێرەدا كۆتایی ئەو بەشەی مشتومڕەكە دێت، كە ھاوڕێیانێك بەشدارییان تێداكردووە، بەڵام مشتومڕەكە كراوە دەمێنێتەوە و ھەر خوێنەرێك دەتوانێت لەسەر بۆچوونی بەشداربووان، ڕەخنە و سەرنج و پێشنیاری خۆی بدات و درێژە بە مشتومڕەكە بدات.
***********************************************************************************************************
بۆ خوێندنەوەی بەشەكانی پێشووتر، كرتە لەسەر ئەم بەستەرانە بكە :
بەشی یەكەم : http://wp.me/pu7aS-18f
بەشی دووەم : http://wp.me/pu7aS-18m
بەشی سێیەم : http://wp.me/pu7aS-18E
بەشی چوارەم : http://wp.me/pu7aS-18J
بەشی پێنجەم : http://wp.me/pu7aS-18N
بەشی شەشەم : http://wp.me/su7aS-4397
بەشی حەوتەم : http://wp.me/pu7aS-19a
بەشی ھەشتەم : http://wp.me/pu7aS-19t
بەشی نۆھەم : http://wp.me/pu7aS-19y
بەشی دەھەم: http://wp.me/pu7aS-19D
بەشی یازدەھەم: http://wp.me/pu7aS-19H
ئەمە بڵاوبکەرەوە:
دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان مارکسیستەکان و ئەنارکیستەکانی کوردستان/ بەشی یازدەھەم
دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان مارکسیستەکان و ئەنارکیستەکانی کوردستان
بەشی یازدەھەم
ھەژێن :
ھاوڕێ، لە بارەی ئابووری سۆشیالیستییەوە لە ڕوانگەی (ماركس و ئەنگلس)ەوە، بەو پێیەی تۆ ئاماژەت پێداوە و خۊشیان نكۆڵی لێناكەن و بۆلشەڤیكەكانیش ھەر ھەمان پلانیان پیادەكرد، واتە نێوەندیانەی ڕێكخستنی ئابووری وەك ژێرخان و نێوەندیانەی ڕێكخستنی ڕامیاریی وەك سەرخان، ھەر پێداویستی وەڵامدانەوە بەو نێوەندگەراییەیە، كە دەوڵەت دەكاتە ناچاریی و ماركس و ئەنگڵس ھەرچی دەكەن، وەك تەوقێك لە ملیان نابێتەوە و ھەر ئەمەشە ئاوایان لێدەكات، كە بەناچاریی دەبێت سۆشیالیزمەكەیان شێوە بەرھەمھێانی پێش خۆی (بۆرجوازیی) لە بۆرجواكان بەقەرزوەربگرێت. بێجگە لەوەی كە من باوەڕم بەوە نییە و سەرلەبەری بەنادروست و ناپێویست دەزانم، بەڵام پرسیارێك كاتێك كە ئابووری كۆمونیستی مۆركی سەرمایەداری پێوەبێت، ئیدی چۆن كۆمونیستییە؟ كەواتە بەناچاریی لەبەر مۆركە سەرمایەدارییەكەی، پەیوەندییە سەرمایەدارییەكانی بەرھەمھێنانیش لەخۆدەگرێت، چونكە مۆرك بەبێ بوونی كرۆك ناتوانێت بوونی ھەبێت یا بمینێت! كاتێك كە ئەو ئابوورییە بەناو كۆمونیستییە مۆركی سەرمایەداری و پەیوەندی بەرھەمھێنانی سەرمایەداری ھەبێت، كەواتە بۆ پاڕاستن و گەشەپێدانی پێویستی بە ڕێكخستن و سەرخانی سەرمایەدارییش دەبێت، وەك ھەموومان دەزانین پەیوەندی و گونجانی ژیرخان و سەرخانی كۆمەڵگە (بەرھەمھێنان و بەرێوەبردن) ڕانكوچۆخەی كوردی نییە، كە سەرەوەی ڕەنگێك بێت و بنەوەی ڕەنگێكی دیكە بێت. كەواتە دەوڵەتەكەش بەناچاری و ھەر بەپێی ئەو یاسا كوێرانەیەی كە مێژوو ئاراستە دەكات، دەىێت بۆرجوازیی بێت. دەكرێت جۆرێكی دیارێكراو یا ڕواڵەتجیاوازی بۆرجوازی بێت وەك لە ڕوسیەی بۆلشەڤیكیدا بینیمان،بەڵام كڕۆكی چینایەتی ڕێكخستنی ئابووری و پەیوەندییەكانی بەرھەمھێان و دەوڵەت، ھەر ھەمان كرۊكی پێش خۆی بوو. ئەمەش بۆ نەزانی بۆلشەڤیكەكان ناگەرێتەوە، بەڵكو بۆ ھەڵەبوونی تێزەكەی ماركس و ئەنگلس دەگەڕێتەوە. كاتێك كە لە ڕاپەڕینی ١٩١٧دا كرێكاران كارخانەكان و جوتیاران زەمینەكان لە داگیركەرە بۆرجوا و خانزادەكان دەستێننەوە و لە شێوەی خۆبەڕێوەبەرایەتی كارخانەكان لەڕێگەی كۆمیتەكانی كارخانە و خۆبەرێوبەرایەتی ھەرەوەزیی زەمینەكان كە سوونەتیكی ھەرە كۆنی ڕوسیا بوو، لێنین ددان بەوەدا دەنێت، كە لەبەرئەوەی ئابووری سۆشیالیستی بەپێی تێزەكانی ماركس و ئەنگلس و پلانەكانی خۆی، ھێشتا مۆركی سەرمایەداری ھەیە و ناكرێت لە شەوڕۆژێكدا ھەموو شت كۆمەڵایەتی (سۆشیالیزە) بكرێت، بۆیە ناچارە بەڕێوەبەرانی جاران بگیڕێتەوە و لەجێی خۆبەرێوەبەرایەتی كرێكاران گەشە بە ئابووری و پلانە ئابوورییەكانی ئەوان بدەن. ئایا ئەمەی ئەو كردی ھیچ جیاوازی لە تەك تێزەكەی ماركس و ئەنگڵس ھەبوو؟ ئەگەر وەڵام ئەرێێیە و بەبۆچوونی ھەر ھاورێیەك جیاوازی ھەبووە و ھەیەتی، دەی با وەك ماركسیستێكی سەدەی بیست و یەك خۆی بخاتە شوێنی لێنین و پێمانبڵێت، ئەو [بێجگە لە ئەڵتەرناتیڤی كۆمونیستەكانی كڕۆنشتات و ئەناركییەكانی ئۆكرانیا و پترۆگراد] چیدەكات، بۆئەوەی ڕاپەڕینی ئۆكتۆبەر و سۆشیالیزم لەو ناوچەیە ئاوای بەسەردا نەیێت یا ھەر ڕاپەڕیننیكی ئەگەریی دیكە، كە لە ئێستادا ڕووبدات، چۆن لەو چارەنووسە شكستاوییە ڕزاگار دەكات، بەواتایەكی دیكە تێزەكەی ماركس و ئەنگڵس لەمەڕ ئابووری سۆشیالیستی نێوەندگەرای سایەی دەوڵەت، چۆن كردەییدەكاتەوە، بەبێ ئەوەی ناچار بە كوشتوبری ناڕازییە كۆمونیست و ئەناركییستەكان ببێتەوە ؟
با ئاوا وێنای ئەمڕۆ بكەین، كە ھیچ ئەناركییەك و ئەڵتەرناتیڤێكی ئەناركی و نائەناركی بوونی نییە و تەنیا دەنگێك لە كۆمەڵگەدا بۆ سۆشیالیزم، ھەر دەنگی ماركسیستەكانە، دەكرێت بزانین چۆن سۆشیالیزم لەسایەی دەوڵەت و نێوەندگەرایی ئابووریی، بەبێ دووبارەكردنەوەی ھەڵەی بۆلشەڤیكەكان ڕۆدەنێن و ئەوە چییە كە ئەوان دەیكەن، كە بۆلشەڤیكەكان نەیانكرد یا ئاوەزییان بەسەریدا نەشكا، ئایا ڕێگە و شێوازی ئابووری و ڕامیاریی جیاواز لەوەی بۆلشەڤیكەكانیان پێیە و شكدەبەن، كامەیە و چۆن ؟
ھاوڕێ گیان، شۆڕش لەسەر ڕەچەتەی نێو پەرتووكەكان ڕوونادات، بوونێكی زیندووی نێو كەتوارە و كۆمەڵێك ھۆكار، كاراییان لەسەر ھەنگاوە كردەییەكانی ھەیە؛ لەوانە ھوشیاری شۆڕشگێڕانە كە بەرھەمی خەباتی ڕۆژانەیە، ئامادەیی بۆ ژیان بەبێ سەروەریی، كە بەرھەمی ھوشیاری شۆڕشگێڕتانەیە، ڕێكخستنی شۆڕشگێڕانە، كە ئامراز و پێویستی و وەڵامدانەوەیە بەسەركەوتنی خەباتی سەربەخۆی ڕۆژانە، شكانەوەی ھاوسەنگی ھێز بەلای بەرەی دژە سەروەرییدا و نەمانی پێویستی مانەوەی دەزگە و سیستەمی سەروەری بۆرجوازیی و كەتوارییبوونەوەی ژیانی ھەرەوەزیی لەسەر بنەمای خاوەندارێتی گشتی و بەرھەمھێنان و دابەشكردنی كۆمەڵایەتی (سۆشیالیئستی)، دیسانەوە ڕەوتی پێگەیینی ئەمانەش لەژێر كارایی ھۆكارە دەرەكییەكانی وەك دەسەڵاتی كولتووری و بەكولتووربوونی ژیانی بۆرجوازی، مێنتاڵیتیبوونی سەروەریی چینایەتی و ڕاھاتن لەسەر نادەربەستبوون و زۆر شتی دیكەی كۆمەڵگەی چینایەتی، كە وەلانانیان تەنیا لە گرەوی ویستی ھوشیارانەی سوشیالیستیی تاكەكان وەستاوە. شۆڕش بوونێكی لەو جۆرەیە و لە پرۆسێسێكی مێژووییدا دەبێتە كەتوار و بەسەر كەتواری (ناكۆك بەژیان و ناكۆك بە پێداویستی و ناكۆك بە ئازادی تاك)دا زاڵدەبێت، نەك شەڕە تفەنگی میلیشیا و كودەتای سەربازیی و پارەلەمانیی و ھەلقۆستنەی پارتەكان بۆ بەدەسەڵاتگەیشتن. شۆڕشێك كە ئەو ئامادەییانە و ئەو ھەنگاوانەی نابێت و تاكی ئاوای پەروەردەكردبێت، بەدڵنییاییەوە زەمینەكانی ھەڵوەشاندنەوەی پەیوندی سەرمایەدارانەی بەرھەمھێان و ڕێكسختنی بۆرجوازییانەی ئابووری و قوچكەیییانەی بەڕێوەبەرایەتی، ئافراندووە و ھیچ پێویستی بە قەرزكردنی ڕێكخستنی ئابووری و بەڕێوەبەرایەتی كۆمەڵگە و كولتوور و پەیوەندییە كۆمەڵاویەتییەكان و شێوازی بەرھەمھێنان لە دوژمنەكانی، نابێت.
وەك پێشتر وتم، لەبەرئەوەی لە شوێنی دیكەدا لەسەر دیكتاتۆری بەناو پرۆلیتێری وەستاوم، لێرەدا ناگەرێمەوە سەر ئەو بابەتە، بەڵام دیكتاتۆری بەناو پرۆلیتاریا بەپێی تێزی پێشڕەوبوونی كۆمونیستەكان و باشتردەركردنی بەرژەوەندییەكانی پرۆلیتاریا لەلایەن مامۆستاكانییەوە : كۆمونیستەكان لە مانیفێستی پارتی كۆمونیستدا، كە ئایدیالیسترین تێزی سەردمی خۆیەتی و ھوشیاری بۆ دەرەوەی چین و بۆ دەرەوەی كار دەگێڕێتەوە، ئەوا بۆلشەڤیكەكان بەشی پێشرەوبوون و ئاوەزی پرۆلیتاریا بوون، كەواتە بەپێی ئەو تێزە دیكتاتۆری بەناو پرۆلیتاریاش دیكتاتۆری ئەو پێشڕەوانە دەبێت و بۆلشەڤیكەكان ھەر ئەوەیان كرد و دەسەڵات و بەڕێوەبردنیان لە سۆڤیەتەكان سەندەوە، چونكە بەپێی تێزەكەی نێو مانیفێستی پارتی كۆمونیست ئەوان (پڕۆلیتێرەكان) بە قەد مامۆستاكانیان نەیاندتوانی دەركی ئەركە مێژووییەكانی خۆیان بكەن، ھەر بۆیەش سەركوتی پڕۆلیترە كۆمونیستەكان لە كڕۆنشتات، ئاسایی بوو، چونكە ئەوەی ئەوان داوایاندەكرد، دژی ئاوەز و تێزی پێشروان بوو. ئیدی كاتێك ئەمە دەبینین، ئەوەمان باشتر بۆ ڕوندەبێتەوە بۆ ئەناركیستەكان دژی پێشڕەوایەتی كۆمونیستەكانن و بۆچی پارت ڕەتدەكەنەوە. چونكە وەك لە نێونەتەوەیی یەكەمدا پێداگرییان لەسەر دەكرد، ھوشیاریی چینایەتی لە دەروونی خەباتی ڕۆژانەی چینەكەوە سەرھەڵددات نەك لەلایەن ڕۆشنبیرانی وردەبۆرجوازییەوە بەدیاری بۆیان ببرێت، ئیدی پێشڕەوایەتی و دیكتاتۆرییش لێرەوە دەچنە ژێر پرسیار. بۆیە جارێكی دیكە ناچارم بپرسمەوە؛ بە چ پێوەرێك دەوڵەتی بۆلشەڤیكی، ئەو دەوڵەتە نەبوو، كە ماركس و ئەنگلس مەبەستیان بووە، ئەو چینە كرێكارە چۆن ئەو چینە كرێكارە نەبووە، كە ماركس و ئەنگلس مەبەستیان بووە، ئایا چینی كۆمەڵایەتی لەسەر ڕەچەتەی ئایدیۆلۆجیی دروستدەبێت؟
بەڵام ئەگەر تۆ شۆڕشی كۆمونیستی بە شتێكی دیكە بزانیت، لەوەی بۆلشەڤیكەكان كردیان، ئەوەیان شتیكی دیكەیە و من لەو بارەوە ھەم حەزدەكەم بزانم ئەو شۆڕش چۆنە و چۆن ڕوودەدات، بۆ ئەوەی ڕوسیا ئەوە نەبوو؟ بۆیە ناتوانم لەو بارەوە زۆر قسە بكەم، ئیدی ناچاردەبم لەوەشدا بوەستم، كە جارێكی دیكە قسە لەسەر ئەو دەوڵەتە بكەمەوە، چونكە تۆ ھەم ئەوەی ڕوویدا بە شۆڕشی كۆمونیستی نازانیت و بە لۆجیكی تیڕوانینەكەشت بەرەھەمەكەشی دەوڵەتی ڕاگوزەری كۆمونیستی نابێت. كەواتە تۆ ڕەخنەی پەیگیرانەت لە بۆلشەڤیزم و ئۆكتۆبەر ھەیە و لەم بارەوە ئەگەر لە وەڵامەكانی داھاتوودا كەمێك قسەی لەسەر بكەیت، سوپاسگوزار دەبم، چونكە تاكە ڕەخنەیەكی ماركسیستی كە بۆلشەڤیزم ڕەتبكاتەوە و ڕەخنە لەوە بگرێت، كە لێنین كردی و تا ئێستا من خوێندبێتمەوە، ڕەخنەی ھاوڕێیانی كۆمونیزمی شوراییە، بەدیارێكراوی ئەنتۆن پانەكۆك و كایو براندل. بەڵام دەتوانم بڵێم ھاوڕێ ئەگەر واز لەوەش بھێنم، كە دروست نییە لە پەرتووكان و كەلێنی ئادیۆلۆجییەكاندا بۆ دروستی و نادروستی و شۆڕشبوون و كۆمونیستبوون و بوونەكانی دیكە بگەڕێین، ئەوا دەبێت ئەوە بڵێم، كە یەكەم ناتوانین كەتوارێكی زیندوو لە قاڵبی تیئۆری بدەین و دووەم، ناتوانین ئەوەی لە ڕستەیەكدا ھاتووە دەقاودەق لە كەتواری ژیان و كۆمەڵگەدا كۆپی/ پەیست بكەین و تەنانەت ناتوانین مەبەستی نووسەرێك لە دیالۆكێكدا، دەقاودەق لەسەر شانۆیەك یا لە فیلمێكدا وێنا بكەین. بەڵام دیسانەوە ناچارم بە پرسیارێكی وەرسگەر ڕوو لەو ھاوڕێیانەی كە ئەو بۆچوونەی تۆیان ھەیە، بنێمەوە و بپرسم، ئەی ئەو دەوڵەتە چۆنە و چۆن دەبێت، جیاوازی لەتەك دەستكردەكەی لێنیبن چییە؟
وەك پێشتر وتم، من بەپێچەوانەوە، ڕادەیەك لە تەكنۆلۆجیا و گەشەی بەرھەمھێنان و ژێرخانی ئابووریی و زۆری و كەمی و ساوایی و پیری چینی كرێكار بە مەرجی شۆڕش و سەركەوتن و سەرنەكەوتنی نازانم. ھەروەھا بەپێچەوانەی ھەموو ئۆروپاوە، ڕوسیا تەنیا وڵاتێك بوو، كە بە سوونەتی كۆمەڵایەتی، ھەرەوەزییە كشتكارییەكان بەشێك بوون لە كولتووری و ھەروەھا ناڕەزایەتی و خەباتی ژنان ئەوەندە لە ئاستێكی بەرزدایە، كە مانگرتنی ژنان دەبێتە ھەوێنی ڕاپەڕینی ١٩١٧ و یاخیبوونی سەربازان و دەریاوانان بە ڕادەیەكە، كە لەھیچ وڵاتێكی ئەوروپی ئەو سەردەمەدا ئەو ھەڵچوونە شۆڕشگیرانەیە نابین، بە ئێستاشەوە لەھیچ وڵاتێكی ئەوروپی تۆپ پێشكەوتوودا، وێڕای پیربوونی چینی كرێكار و تەنانەت ئەو ورە و یاخیبوونە شۆڕشگێرانەیە نابینین و بە ئێستاشەوە توێژی كرێكار نەك چینی پڕۆلیتاریا، لەھیچ وڵاتێكی تۆپ پێشكەوتوودا ئەو مەرجانەی تێدانییە، كە لە كڵێشەكەی (ماركس و ئەنگلس)دا جێگەی ببێتەوە. بەداخەوە ئەو ئامارگیرییە و پەنابردنی ھاوڕێیانی ماركسیست بۆیان، لە گشت سەردەمەكاندا تەنیا توانیویەتی پاساوی شكست و تاوانەكانی دەسەڵاتی بۆلشەڤیكەكان بێت.
بەبۆچوونی من وێرای ھەموو دواكەوتووییەكی پێشەسازی و وێرانی پاش جەنگ و فشار و ھەڕەشەی دەوڵەتانی ئەوروپی و ئەمەرێكا، ھێشتا دەكرا بەڕێوەبەرایەتی سۆڤیەتی لەجێی دیكتاتۆری پارت بێت و ئەوەی لە بەروبووم و بەرھەم و سامان و ھەژاری ھەیە، دادپەروەرانە دابەشبكرێت و جیاوازی سۆشیالیزم و سەرمایەداری بەكردەوە بۆ پرۆلیتێرەكان بخرێتەرەڕوو. بمبوورن، كە ناچارم بگەڕێمەوە سەر ناوچەی كەتەلۆنیای ئیسپانیا، كە ئەناركستانە بەڕێوەدەبرا، ئەوەی بەرھەمی ھەرەوەزییانەی ھەمووان لەسەر بنەمای یەكسانی و دادپەروەریی كۆمەڵایەتی دابەشدەكرا و بڕیاردان ھەمووانی بوو و بەرەنگاری دوژمن ھەمووانی بوو، بێجگە لەوەی كە توانیان لە بوون و نەبوون، لە ئازادی بڕیاردان و بەڕێوەبردن، لە دڵخوازانە بەشداری جەنگ و كۆمەكردن، بەھرەمەندبن، ھەروا وەك پێشتر وتم، كاتێك كە سەرمایەدارەكان بە پێشلەشكری فاشیستەكان پاش تێكشكانی سەربازیی ھەرەوەزییەكان و بەشەكانی دیكەی ئیسپانیا، گەڕانەوە، نەك كارخانەكان و كێڵگەكان ئاوەدانبوون، بەڵكو بەروبوومیش لەچاو پێش ھەرەوەزییەكان زیاتر بوو. ئێستاش ئەوانەی كە لەو سەردەمەدا ژیاون، بەتامەزرۆییەوە ئەو ڕۆژانە دەگیرنەوە. ئایا نەدەكرا لە (ڕوسیە)ش ئەوە بكرێت؟ باشە، با ئاوای دابنێین كە پێش و پاش ١٩١٧ تا ١٩٢٨ [ھەرچەندە من ئەو ساڵە ١٩٢٨ بەدروست نازانم، تەنیا ھەوڵێكە بۆ دەركیشانی لاقی لێنین لە لیتەكەدا] لە ڕوسیە پیشەسازی ھاوچەرخ وەك بنەمای ئابووریی پێشكەوتوو، زۆر دواكەتوو بووبێت، ئەدی لە ساڵانی سییەكان بەملاوە، مەگەر ڕوسییە نەبووە وڵات و ھێزێكی ئابووریی و سەربازیی جیھانخۆر و مەگەر نەك ھەر چینی كرێكار بە ئاستی ڕەچەتەكەی ماركس و ئەنگلس گەییشت، بەڵكو ھەموو كۆمەڵگە لەژێردەستی سەروەری پارتی بۆلشەڤیكدا نەبوو بە كرێكار و لەھیچ جێییەكی دونیا ھێندەی ڕوسیە كرێكار ی پێشەسازیی بوونی ھەبوو؟ مەگەر لە چاینی پاش سەركەوتنی ماوییەكان ئەوەندە كرێكاری پێشەسازیی ھەبووبێت، ئەدی بۆچی كلیشە كۆمونیستییەكان، كەتواریی نەبوونەوە ؟
ھاوڕێ گیان ناو و ناتۆرە دۆزینەوە بۆ خەڵكی ڕاپەڕیوی ڕوسیە لە ١٩١٧دا ھیچ لەوە ناگۆڕێت، كە جەماوەری ڕاپەڕیو بەڕێوەبەرایەتی سۆڤیەتی (شورایی)یان دەویست، ئازادی و یەكسانی ئابووریی و دادپەروەرییی كۆمەڵایەتییان دەویست. پاشان ئەگەر ڕاپەڕینی گشتی یا گەلیی خراپ و بێكەڵك بێت، ئەدی ڕاپەڕین و دەسەڵاتی چەند ملیۆن كرێكارێك نابێتە سەروەریی كەمینە بەسەر زۆرینەدا؟
بەبۆچوونی من درەخشانترین خاڵی ئەو ڕاپەڕینە، گەلییبوونی بوو و تەنیا توێژێكی وردەبۆرجوازی، كە بەناوی كۆمونیزم و سۆشیالیزم و سۆڤیەتەكانەوە قسەی دەكرد و كۆمونیزمی كردبووە دێوجامەی شاردنەوەی خەونە ناسیونالیستییەكانی بۆ گەیاندنی ڕوسیە بە ئاستی وڵاتانی ئۆروپا و ئەمەریكا، ئەوە پارتی بۆلشەڤیك [سەرانی پارت نەك ئەندامانی دڵسۆز و كۆمونیستخواز] بوو، ھەر بۆیە بەبۆچوونی من نەك پیادەكردنی ئەڵتەرناتیڤە كۆمونیستییەكانی كرۆنشتات و ئەناركییەكانی ئۆكرانیا، بەڵكو ئەگەر تەنیا ئەڵتەرناتیڤی نادرۆنیكییەكانیان پیادەبكردایە، زۆر لە دەسەڵاتی پارت و دیكتاتۆریی پارت بەناوی پرۆلیتاریاوە باشتربوو، چونكە بەلایەنی كەم، ھەنووكە نەك تەنیا چارەنووسی ڕوسیە، بەڵكو چارەنووسی تەواوی جیھان شتێكی دیكە دەبوو. ھەرچۆنێك بووایە، ھەنووكە واژەی كۆمونیزم ئەوەندە ڕسوا نەبووبوو و خەونە بەرزەكان نەدەبوونە كەرەستەی گاڵتەی ڕۆشنبیرانی وردەبۆرجوا و قسەكەرانی نیئۆلیبرالیزم. ھەرچەندە لەو ئەزموونەدا ئەناركیستەكان قوربانی بوون، بەڵام دوژمنانی چینایەتی ئەو ڕاستییە دەشارنەوە و شكست و تاوانەكانی بۆلشەڤیزم بەڕووی ئێمەشدا دەدەنەوە !
ھاوڕێ، دیسانەوە جارێكی دەگەرێیتەوە سەر بڕیاردانی یاسای كوێرانەی گەشەی ئابووریی كۆمەڵگە و دەیكەیتە بەردەبازی ڕزگاركردنی پارت و سەرانی بۆلشەڤیك لە خنكان لەبەردەم ڕەخنەكانی خۆتدا و دەیانكەیتەوە بە ڕۆبۆت و ئاراستەكردنی ڕەوتی رووداوەكان بەھێزێكی درەوەی ئەوان دەسپێریتەوە. ” حیزبی ئەو چینە بێت و بە ناچاری دەبووایە خۆی تەسلیم بە ڕەوەندێکی مێژوویی بکات کە لەدەرەوەی، مەیل و خواست و ئیرادەی ئەو، یاساکانی گەشەکردنی هێزەکانی بەرهەمهێنان و پەیوەندییە ئابوریی و ژێرخانییەکانی کۆمەڵگەی ڕوسیا بەسەریدا دەیسەپاند.” بەڵام ھاوڕێ، كەتواری ئەو كات شتێكی دیكەمان نیشاندەدات.
كاتێك كە تۆ باس لە شۆڕشبوونی ڕاپەڕینی ١٩١٧ دەكەیت و ددان بەوەدا دەنێیت، كە كرێكاران و سەربازان و خوێندكاران ئەو شۆڕشەیان كردووە، باشە سەربازان كێن و پێش سەربازی كێبوون، مەگەر ڕۆلەی كرێكار و زەحمەتكێش نەبوون، ئەی خوێنداكاران كێن، مەگەر بەپێی زۆریەنبوونی كرێكار و زەحمەتكێش، زۆرینەی خوێندكاران سەر بە بنەماڵەكانی ئەو چینە نەبوون؟ باشە ئەگەر شۆڕش ئەوان كردبێتیان، ئیدی چ پێویست دەكات، لە كەسی دیكە وەریبگرنەوە؟ ئایا من بەرەنجامی كارێك كە بەخۆت ئەنجامتداوە، چۆن لە كەسێكی دیكە وەریدەگریتەوە و پێشكەشت دەكرێتەوە؟ ئەمە ڕاستییەكی شاراوەی تێدایە؛ یا شۊرش كەمینەی بۆلشەڤیك كردوویەتی و بەپێی تێزەكانی مانیفێستی پارتی كۆمونیست و بۆچوونەكەی تۆ، دەبوو بیداتە دەست كرێكاران ! یا خودی كرێكاران و بەشە ژێردەستەكانی كۆمەڵگە كردوویانە و بۆلشەڤیكەكان لێیاندزیون و دەبوو بیگێرنەوە بۆ خاوەنەكەی؟ بەبۆچوونی من، ئەوەی دووەم بوو، وەك دەبینین تا ساڵی ١٩١٨ بەجۆرێك سۆڤیەتەكان ڕۆڵیان ھەیە و دەتوانن بەجۆرێكی لاوەكی بڕیار بدەن، بەڵام لە پاش ١٩١٨- ١٩٢١ ەوە ئیدی سۆڤیەتەكان تەنیا ناوی سەركاخەز بوون و ئەگەر وەك ڕێكخراویش ھەبووبن، ئەوا تەنیا مەقاشی پارت بوون و بۆ سەركوتی ناڕەزایەتی خەڵك بەكاریھێناون!
ئاخر ھاورێ، كاتێك پارت وەك پێشڕەو باڵاترین ئۆرگانی ڕێكخستنی چینایەتی بێت، كاتێك كۆمونیستەكان ڕۆڵی پێشڕەوایەتیییان ھەبێت، ئیدی چۆن بزووتنەوە لە قاڵبنادرێت، یا ئیدی ڕۆڵی پارت چییە؟ بەڵێ یەكێتی كۆمونیستەكان وەك پارت، سەرچاوەی لێڵبوونی ئاوەكەیە و ھەر ئەوەش بووە ھۆی ئەوەی، كە ماركس و ئەنگلس سكتاریستانە لە نێونەتەوەیی یەكەمدا بە پیلانگێڕیی، باكونین و ھاوڕێكانی بە تۆمەتباركردن و سووكایەتی بكەنە دەرەوە. ھەڵدانەوەی ئەم پەڕە ڕەشانە لە مێژووی نێونەتەوەیی یەكەمدا زۆر ئازارم دەدات، بەڵام ھەندێك جار ناچاردەبم و ناكرێت بازی بەسەردا بدرێت. ھەروا بەداخەوە دەبێت ئەوە بڵێم، یەكێتی كۆمونیستەكان و مانیفێستەكەی سەرچاوەی سروشتوەرگرتنی لێنین و ئەوانی دواترن، ھەروەھا پیلانگێڕییەك كە بۆلشەڤیكەكان لە خۆزاڵكردن بەسەر سۆڤیەتەكاندا و دواتر پووچەڵكردنەوەیان و پیلانگیرێیەك كە چەپەكانی ھەرێمی كوردستان لەنێو یەكێتی بێكاران و ڕێكخراوەكاندا بۆ دەرپەڕاندنی سۆشیالیستە نا حیكمەتیستەكان، سروش لە یەكەمین پیلانگێریی نێو نێونەتەوەیی یەكەم وەردەگرن و وەریانگرتووە، كە بۆ یەكدەستیكردنەوەی نێونەتەوەیی یەكەم و دەرپەڕاندنی سۆشیالیستە دژە دەوڵەتییەكان، گیرایەبەر. من ئاوای دەبینم، بەداخەوە، بەپێی بەڵگە مێژووییەكان لەلای من، شتێكی دیكە، جیاواز لەوەی لەلای تۆ گەلاڵە دەبێت، دەسەلمێنن. ئەمەش ئاساییە و دەكرێت ھەڵەشبم. بەڵێ من ئەوەی لێنین، بە گەشەی ئەوەی پێشووتری خۆی دەبینم، بەڵام دەقاودەق ھەوڵەكانی حیكمەتیزم لە ئێران و كوردستاندا، بە دووبارەكردنەوەی ھەوڵەكانی لێنین و بۆلشەڤیكەكان دەزانم.
ھاوڕێ گیان، سروشتی پێكھاتە و ڕێكخستنی قوچكەیی و دەسەڵاتخواز ئاوایە، كە وەك ئەم ڕۆژانە دەبینین حیكمەتیستەكان لەسەر ڕابەرڕابەرانێ و ئەوەی كێ باشتر دەروێشی حیكمەت بووە، كەوتوونەتە گیانی یەكتر، لە ڕێكخستنی ڕامیارییدا ناو و دەسەڵاتی ڕابەر/ لیدەر لەپێش پارتەوەیە، ھی پارت لە پێش چینێكەوەیە كە پاگەندەی دەكات، پاشان وڵاتەكی لە پێش وڵاتەكانی دیكەوەیە و بەم شێوەیە …تد كایەكە بەردەوام دەبێت. ھاوڕێم، حەزدەكەم بگەڕێتەوە سەر پێداگرتنە مەزھەبییەكانی لێنین لەسەر ماركسیستبوون، پاشان سوێندخواردنەكانی ستالین لەسەر تەرمەكەی لێنین و پێشبركێی ستالین و ترۆتسكی و ئەوانی دیكە لەسەر ئەوەی كە كێ زیاتر و باشتر لێنینیست بووە و ژەیە. لە ئەمڕۆدا دەقاودەق ئەمە دەبینین، مەنسووری حیكمەت لە دەورانی فراكسیۆنەكەی نێو (حكا)دا ئۆرتۆدۆكسبوونی كردە سوونەت، پاش جیابووەنەوەی لە ستوونی یەكەمی، یەكەم ژمارەی بڵاوكراوەی (انترناسیونال)دا بە “من لێنینیستم” پەیامی خۆی بە لایەنگرانی دەدات، كە ئەو مرد، بە شێوەی ستالین، پاشڕەوانی كەوتنە سوێندخواردن بۆ مەیتەكەی و ئینجا پێشبڕكێی ئەوەی كە كێ حیكمەتیستترە دەستیپێكرد و درێژەی خۆتان باش دەیزانن. ئەم وەرەمە كە ئەمڕۆ سەراپای كۆمونیستەكانی گرتووەتەوە و لەوێشەوە بزووتنەوەی كرێكاری و سۆشیالیستی ئالوودەكردووە، سەرچاوەكەی بۆ نێونەتەوەیی یەكەم دەگەرێتەوە و سۆشیالدێمۆكراتەكان گواستییانەوە نێو نێونەتەوەیی دووەم و لێنین گواستییەوە نێو سەدەی بیست و ھەوڵەكانی دواتر. بەبۆجوونی من، ئەو وەرەمە، كە تۆش بەجۆرێك ڕۆشنایت خستووەتەسەر، تەنیا بە پاكژكردنەوەی كۆمونیزم و ماركسیزم لە مەزھەبگەرایی و ئایدیالیزم بنەبڕ دەكرێت، ھەرچەندە لە ئوروپا كۆمونیستە شوراییەكان بەجۆرێك بەو كارە ھەستاون، بەڵام بەداخەوە لە خۆرھەلاتی ناوین و كوردستاندا ھەوڵی ئاوا جێگەی خاڵییە.
دەستخۆش ھاوڕێ، لەپێش دوا پەرەگرافدا، زۆر بەجوانی وێنای یا وێنەیەكی پڕاوپڕت لەسەر چۆنیەتی سەركەوتنی بۆلشەڤیكەكان و دەوڵەتەكەیان، خستووەتەڕوو، كە بەداخەوە، كەم كۆمونیست لە خۆرھەڵاتی ناوین و ھەرێمی كوردستاندا بوێری ئەوەیان تێدایە. بەڵام داخەكەم، لەبەرئەوەی تۆش پاش ئەوە، جارێكی دیكە دەبیتەوە بە تاھیری نێو پەرتووكەكان، ناتوانیت واوەتر برۆیت و ئەو دەرگە كڵۆڵمكراوە بشكێنیت، كە لەسەر بابەتی دەوڵەتینەبوونی سۆشیالیزم و كۆمونیزم، داخراوە. بەبۆجوونی من، گرفتەكە لە ناتوانایی یا نەزانینی لێنین و پاشڕەوانی ئەودا نەبوو، كە ئەو دەوڵەتە نەبووە، كۆمونیستی، بەڵكو لەوەایە، كە كۆمونیزم وەك ئایدیای كۆمەڵگەی ئازاد، دژ و ناتەبایە بە دەوڵەت، ئەوەش لەبەرئەوەی كە دەوڵەت دژی ئازادییە و كۆمونیزمیش بەبێ ئازادی، تەنیا دێوجامەیەك دەبێت، لەو دێوجامانەی كە لێنین و مائوتسیتۆنگ و كاسترۆ و ئەوانی دیكە پۆشییان.
بەڵام ھاوڕێ گیان، ئەوەندەی من بزانم و تێگەییشتبم، خودی ماركس ڕەخنە لەوە دەگرێت، كە بتوانرێت ھەر كەس بەقەد بڕی كارەكەی وەربگرێت، چونكە بێجگە لە پێداویستییە ڕۆژانەییە ڕاستەوخۆكانی تاك، بەشێك لە بڕی كاری تاك بۆ پێداویستییە گشتییەكانی كۆمەڵگە دەبێت بخڕینەلاوە. ھەڵبەتە من نامەوێت، پاساو بۆ چەتەگەریی جەنەراڵ و سەرانی پارتی بۆلشەڤیك بەسەر ڕەنج و بەرھەمی ژێردەستانی كۆمەڵگەوە، بھێنمەوە، نەخێر، مەبەستم ئەوەیە، كە نە لە كۆمەڵگەی كۆمونیستی و نە لە كۆمەڵگەی ئەناركیدا ناتوانرێت تاك ١٠٠%ی بڕی كارەكەی ڕاستەخۆ وەربگرێت، بەڵام دەبێت ئەوەی ھەیە و نییە، بە یەكسانی و دادپەروەریی كۆمەڵایەتییانە دابەشبكرێت و ھەمووان لێی بەھرەمەندبن، چ كەسانێك كە توانای كاركردنیان ھەیە، چ ئەوانەی كە توانایان نییە.
بەڵام ھاوڕێ گیان، وەك لە سەرەتادا وتم، ھەرچەندە دژایەتی بەستنەوەی ئەو دوو واژەیە بەیەكەوە دەكەم، ئەگەر ئەوەی لە ڕوسیە بەرپاكرا، ئەوە نەبووە، ئەدی دیكتاتۆری بەناو پڕۆلیتاریا چییە و چۆن دەبێت و چۆن پیادەدەكرێت؛ ئەگەر سبەینێ لە عیراقدا ھەلێك لە چەشنی ئەوەی ئۆكتۆبەر ھەڵكەوێت و پارتێكی كۆمونیست لەو چەشنەی كە ماركس و ئەنگلس دەیانخواست، ھەبێت و ھەموو ئەو زەمینە و مەرجانەی كە تۆ بۆ سەركەوتنی شۆڕش و كۆمونیزم بەپێویستی دەزانیت، لەئارادابن، بەڵام پاش سەركەوتنی، خەڵكی بادینان، داوای جیابوونەوە و پەیوەستبوون بە ھەرێمی كوردستانی توركییە یا سوریە بكەن، شیعەكان داوای ئۆتۆنۆمییەك بكەن، كە لە لە سایەیدا بەز ۆرینەی دەنگ خوازیاری میرایەتی ئایینی بن، دانیشتوانی ناوچەی ھەولێر، بە زۆرینەی دەنگ خوازیاری كۆمونە كشتكارییەكان بێت، دانیشتوانی ناوچەی ھۆرامان بە زۆرینەی دەنگ، خوازیاری خوێندن و بەكاربردنی زمانی دایكی خۆیان بن، ئایا وەڵامی پارتی پێشرەو و دیكتاتۆری پڕۆلیتاریا لەسەر ڕەچەتەی ماركس و ئەنگلس، بەچوونی ھاوڕێییانی ماركسیست – كۆمونیستی ئەم سەردەمە، دەبێت چۆن بێت یا چۆن دەبێت ؟
تێبینی، مەبەستم لەم پرسیارە یا پرسیارەكانی پێشووتر، تەنگەتاوكردنی ھیچ ھاوڕێیەك نییە، بەڵكو تەنیا بۆ تێگەییشتنی خۆمە، كە بەداخەوە ھەرچەندی دەكەم و تێدەكۆشم، من جیاوازی لە ڕەچەتەكانی ماركس و لێنین و پاش ئەوانیش نابینم. ھەر بۆیە وەڵام بەو پرسیارانە كۆمەكێكی زۆر بە ڕەخنەگرانی كۆمونیزمی ماركسیستی بەھەموو لك و پۆپەكانیەوە دەكات و ئاسانكاریی تێگەییشتنی ئەوەیان بۆ دەكات، كە دەركی جیاوازییەكە لەسەر زەمینەی كەتوار بكەن. ھەروەھا نامەوێت سووچی درێژبوونەوە و ھاتنەناوەوەی باسی لاوەكی دیكە، بخەمە سەر ھیچ ھاوڕێییەك، بەڵكو بۆ ئەوەی دەگێڕێمەوە، كە مشتومڕەكەی ئێمە لە سەرەوە دەستیپێكرد و ئەگەر لە خوارەوەڕا دەستیپێبكردایە، واتە لە بابەتەكانی قۆناخبەندی مێژوو و ھۆی دروستبوونی چینەكان و پاشان ناچاریی بەرەنگاریی و ئینجا پێداویستی ڕێكخستن و كامە ڕێكخستن و ئەگەری ڕاپەرینەكان و ھۆی تێكشكانیان و شۆڕش و ئینجا سۆشیالیزم و دەوڵەت، كاتێك كە مشتومەكەی ئێمە بازدانێك دەبێت بەسەر ئەو بابەتانەدا، ئیدی بمانەوێت و نەمانەوێت، بابەتەكانی دیكە دێنەپێشەوە و ناكرێت ھیچ یەك لە ئێمە خۆی لە لێدوان لەبارەیانەوە لابدات و ئەگەر كارێكی ئاوا بكەین، تەنیا ناڕۆشنی لەلای خوێنەر دروستدەكات.
ھاوڕێیان، لە كۆتاییدا تەنیا ئەوە ماوە بڵێم، كە مشترومڕ لەمەڕ پرسەكانی سۆشیالیزم، بۆ من ھەوڵێكە بۆ پەیبردن بە لاوازییەكانی تێڕوانینی خۆم لە خوێندەوەی بۆچوون و دیتنی ھاوڕێیانی سۆشیالیستخوازدا، بۆیە ھەم كاتێكی زۆری بۆ تەرخاندەكەن و ھەم بەسوودی دەبینم، بەدڵنیاییەوە لەسەر ئەم بنەمایە، لە مشتومڕی تەندروست و ھاوڕێیانەدا، براوە و دۆراو بوونی نییە، چونكە ئەوە تەنیا لە فەرھەنگی كەسانی ڕامیار و پارتیبازدایە، كە مشتومڕ دەبێتە شەڕەدەنووكی كەڵەبابان و دەبێت یەكێكیان ئەوی دیكەیان بكوژێت یا لە خوێندا بگەوزێنێت. بەداخەوە زۆرجار لەو فەرھەنگە دواكەوتووەدا كەسایەتی خاوەنی بۆچوونی ڕەخنەلێگیراو و پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانی دەكەونە بەرھێرشی كینەدۆزانە و تەنانەت لە فەرەھەنگی گروپە چەپە میلیشیاكاندا زۆرجار كاركێشاویەتە گولـلەبارانكردنی یەكدی، خۆشبەختانە ئەمڕۆ ئەمە نەماوە، بەڵام ھێشتاكە لە شێوازی ڕەخنەی نووسراودا، تیرۆری كەسایەتی و دەوروبەری ڕەخنەلێگیراو، پارێزراو نییە.
بۆیە من زۆر دڵخۆشم و بە ئارەزوومەندییەوە بەشداری ئەم مشتومڕانە دەكەم، چونكە ئەم ھاوڕێیانە یا لەبنەڕەتەوە ھەڵگری وەھا فەرھەنگێكی دواكەوتوو نەبوون یا سەردەمانێكی زۆر دوورە پشتیان لەو فەرھەنگە كردووە. سوپاس بۆ بەشداری و ئامادەییتان، بەھیوای یەكگرتنەوە لە مشتومڕێكی دیكەدا، ئەگەر بشكرێت بەشێوەی زنجیرەیی و لەسەر پێشنیاری ھەمووان، ناوبەناو لێرەولەوێ بەردەوام بین. ھەڵبەتە بۆ خوێنەری ھێژا نەوتراو نەمێنێتەوە، من بۆخۆم ئامانجم لەم مشتومرانە، لەنێوبردنی جیاوازی بۆچوون و بیركردنەوە نییە، بەڵكو ئامانجم دەوڵەمەندكردنی جیاوازییەكانە و ھیچ شتێك بەبێ جیاوازی بۆچوون و بیركردنەوە، ناتوانێت بەرەوپیشەوە بڕوات، جیاوازییەكان لەبیركردنەوەدا، زیندوویەتی بە ھزر و فیلۆسۆفی و ژیان بەگشتی، دەبەخشن.
درێژەی ھەیە ….
******************************************************
خوێنەری ھێژا، بۆ خوێندنەوەی بەشەكانی پێشووتر، كرتە لەسەر ئەم بەستەرانە بكە :
بەشی یەكەم : http://wp.me/pu7aS-18f
بەشی دووەم : http://wp.me/pu7aS-18m
بەشی سێیەم : http://wp.me/pu7aS-18E
بەشی چوارەم : http://wp.me/pu7aS-18J
بەشی پێنجەم : http://wp.me/pu7aS-18N
بەشی شەشەم : http://wp.me/su7aS-4397
بەشی حەوتەم : http://wp.me/pu7aS-19a
بەشی ھەشتەم : http://wp.me/pu7aS-19t
بەشی نۆھەم : http://wp.me/pu7aS-19y
بەشی دەھەم: http://wp.me/pu7aS-19D
ئەمە بڵاوبکەرەوە:
دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان مارکسیستەکان و ئەنارکیستەکانی کوردستان
دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان مارکسیستەکان و ئەنارکیستەکانی کوردستان
بەشی دەھەم
ھەژێن :
” دەوڵەتی نەتەوەیی، ئاڵۆزترین پێکهاتەی سیاسیی بوو کە دەبووایە نەک تەنها پاشماوەکانی دەسەڵاتی فیوداڵی پێڕابماڵێت، بەڵکو دەبووایە وەک شمشێرێکیش بەسەر ئەو چینە نوێیە [ پرۆلیتاریا ]وە ڕایبگرێت کە تازە لە منداڵدانی شێوەی بەرهەمهێنانی سەرمایەداریدا گەشەیکردبوو. ” [تاھیر ساڵح]
لێرەدا زۆر بە سەلیقە و وردەكارییەوە، پێناسەی دەوڵەتی نەتەوەیی یا ھاوچەرخت كردووە و دێوجامەكەیت داماڵاندووە و ھیچ بوارێكت بۆ خۆشباوەڕیی بە دەوڵەت و نەتەوەییبوونی دەوڵەت نەھێشتووەتەوە، بەڵام بەداخەوە من لەم وەڵامانەی دواییتدا ناكۆكیی و دوو بۆچونیی دەبنم، لەوێدا كە ھاوڕێ تاھیری ٢٠١٣ لەتەكماندا دەكەوێتە گفتوگۆ، بەتەواوی دەست بۆ كردنەوەی كرێكوێرەكان دەبەیت، بەڵام لەو ڕستانەدا كە ھانا بۆ ماركس و ئەنگلس دەبەیت، كە لەجیاتی خۆت گفتوگۆمان لەتەكدا بكەن، نەك ھەر دژی خۆت دەوەستیتەوە، بەڵكو خۆت لەبیردەكەیت، كە لە ساڵی ٢٠١٣دا دەژیت و ئەزموونەكان دێوجامەی شۆڕشگێڕبوونی دەوڵەت و پارت و بۆرجوازییان شندڕ وندڕ كردووە. ئەگەر تەنیا ھاوڕێ تاھیری ٢٠١٣ لەم وەڵامانەی دواییدا بدوایە، بەدڵنیاییەوە منیش زۆر ناچار بە وەڵامدانەوەی باسی لاوەكی نەدەبووم و زۆرتر لەسەر چارەسەر و ئەڵتەرناتیڤی دەوڵەت دەوەستام، كە خواست و پرسیاری تۆ و ھاوڕێ فوئاد بوو لە سەرتایی ئەم مشتومڕەدا.
بەڵام لەبەر ناكۆكیبووونی چەمكی شۆڕش و شۆڕشگێریی لە بۆچوونەكاندا، كە لەلای من شۆڕش واتە لەنێوبردنی سەروەری چینایەتی، لەلای تۆ بەپێی ڕستەكانت دەكاتە گۆڕینی سەروەری چینایەتی چینێك بە چینێكی دیكە، بۆیە لە ڕستەكانی دواتردا، كە بۆرجوازی دەكەیتە سۆپەر شۊڕشگێڕ، دیسانەوە، لەتەك ئەو بۆچوونەت، كە ‘ یاسای گەشەكردنی مێژووی مرۆڤایەتی لەدەرەوەی ویست (ئیرادەی) مرۆڤەكان’ دادەنێت، دەكەویتە ناكۆكی و بۆرجوازی بەسەر ئەو یاسایەدا زاڵدەكەیت، واتە دەیكەیتە سەرنشینێكی ڕۆڵدار و بڕیاردەر! دەكرێت من لە مەبەستی تۆ تێنەگەییشتبم، بەڵام بەپێی تێگەییشتنم، بەو سەرەنجامە دەگەم، كە دوو بۆچوونی ناكۆك بە درێژایی وەڵامەكانی ئەم دواییە دێن و دەڕۆن، وەك وتم كاتێك كە خۆت قسەدەكەیت، مرۆڤەكان، مێژوو ئاراستە دەكەن و كاتێك ھاوڕێیان ماركس و ئەنگلس قسەدەكەن، ڕۆڵەكە لە مرۆڤەكان دەستێنیتەوە و بە یاسا سەروو مرۆییەكەی دەبەخشیت. ….
ھاوڕێ، دەبێت بمبەخشیت، كە بڵێم، بەتەواوەتی دوا ڕستەی ئەنجامگیریی “گۆڕانی شێوەی بەرھەمھێنانی سەرمەیداری بۆ شێوە بەرھەمھێنانی كۆمونیستی” تێناگەم یا تێنەگەییتم، چونكە نازانم ھەڵەی داڕشتنی ڕستەكەیە یا دروستی ڕستەكە و دێژەدانەوەیە بە بێڕۆڵی و بێویستی تاك و چینەكان؟
من لەوەدا ھاوبۆچوونتم، كە لەچاو سیستەمی كۆیلایەتی و دەرەبەگایەتی، سیستەمی سەرمایەداری ئاڵۆزترین سیستەمە كە كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بەخۆیەوە بینیبێتی، بەڵام ئەو یاسا كوێرانەیە، كامەیە كە لە دەرەوەی دەسەڵات و ویستی چینی بۆرجوازیدا، خۆی بەسەر دەسەڵاتەكەیدا سەپاندووە؟ ئەگەر بگەڕێمەوە سەر پەرەگرافەكانی پێشوو و پرسی یاساكانی گەشەی مێژووی مرۆڤایەتی و گۆڕانی سیستەمەكان، ئەوا جارێكی دیكە دژی ویست و شۆڕشگێڕبوونی بۆرجوازی دەوەستیتەوە و بۆرجوازیش وەك پرۆلیتاریا دەكەیتە ڕۆبۆت و كۆیلەی یاسای كوێرانەی گەشەی مێژوو و ھەموو لێپرسراوەتییەكی مێژوویی لێدەستێنیتەوە و لە قەفەزی تاوانباریی بەرامبەر مرۆڤایەتی ڕزگاری دەكەیت. وەك وتم من ئاوا لەم پەرەگرافە تێدەگەم، ئەگەر ئاوا نییە، تكایە لە درێژەی مشتومڕەكەماندا ڕۆشنی بكەرەوە.
ھەروەھا بێجگە لەوە لە ھەمان پەرەگرافدا، بەپێچەوانەی سەندنەوەی ڕۆڵ و ویست لە بۆرجوازی، بەرھەمھێنانی كۆمونیستی دەكەیتە فەرمانێكی بێچەندوچوون، ئایا ئەو بێچەندوچوونییە (حەتمیەتە) لە كوێوە سەرچاوەدەگرێت؛ لە یاسای كوێرانەی گەشەی مێژوو یا لە ناچاریی شۆڕشی كۆیلانی سەرمایەداری؟ ئەگەر وەڵام، یەكەم بێت، ئەوا ئەمە بۆچوونێكی دیتێرمینیستی گەشەی ئابووریی و ملكەچی تاكەكانە بۆ ئەو گەشەیە و نە بۆرجوازی ڕۆلی لە گۆڕانی سیستەمی دەرەبەگایەتیدا ھەبووە و لە پرۆلیتێرەكانیش دەتوانن ڕۆلیان لە سەرھەڵدانی بەرھەمھێنانی كۆمونیستیدا ھەبێت!
بەڵێ ھاوڕێ تاھیر، دەوڵەت ئەوەیە كە تۆ باسی دەكەیت و زیاتریش، بەڵام جارانیش ھەمان شتبووە و ھەر ناوەڕۆكە چینایەتییەكەیەتی، كە ئەو بوونە ئەختەبوتییەی پێبەخشێوە، خۆ ئەگەر دەوڵەت، ئاوا كە لایەنگرانی پاگەندەی بۆ دەكەن، بێلایەن بووایە، بەدڵنیاییەوە دەبوو شەڕی زۆرێك لەو ھێزانەی بكردایە، كە تۆ ناوتھێناون. لێرەدا زۆر بەجوانی خەڕێكی كڕۆكی دەوڵاتمان بۆدەخەیتەڕوو، ھۆیەكەشی ئەوەیە، كە خۆتی قسەدەكەی، بەڵام كە دەكەویتە ھەوڵی خۆگرێدانەوە بە بەجێماوەكانی نێو پەرتووكەكان، دیسان ناچار دەبیت، ئەو خودای خراپەیە، كە لە لەنێوبردنیدا ڕزگاری مرۆڤایەتی دەبینی، دووبارە زیندووی بكەیتەوە، بە یاسای دۆناودۆن بیكەیتە نێو جەستەیەكی پاكژ و چاكەكاری پێدەسپێریت. ئیدی من لێرەوە لەتەك تۆدا نایێێنم، چونكە من خەڕێك دەبم، كە ئامادەكاریی بۆ كۆمەڵگەی نوێ، لەنێوبەری دەوڵەت بێت، نەك پاش لەنێوبردنی دەوڵەت، ئینجا بۆ پێكھێنانی یەكەكانی كۆمەڵگەی داھاتوو، بكەومەخۆ. بەبۆچوونی من، ھۆكاری ئەوەی كە تۆ یا ھاورێیانی ماركسیست ناچار بە زیندووكردنەوەی گیانی خراپەكاری دەوڵەت لەنێو جەستەیەكی پاكژدا دەبن، ئەوەیە كە تاكە ژێردەستەكان بۆ سەربازبوون لە پارتی پێشرەودا بانگەوازدەكەن و ھەموو ڕۆڵێكیان جەنگكردنە بۆ پلانەكانی پارت و كاتێك كە دەوڵەتە بۆرجوازییەكە دەڕوخێنن، خودی سەربازەكان لە تاكە بۆرجواخوازەكان خراپتر، ھیچ ئامادەییەكیان بۆ كۆمەڵگەی نوێ نییە و بەھەمان كولتوور و ڕاھاتنی جاران، زۆر ئاسایی دەبنەوە ھاوولاتی نادەربەست و ژێردەستی دەوڵەت، وەك وتم كاتێك كە ھیچ ئامادەكاریییەك بۆ كۆمەڵگەی نوێ چ بە پەروەردەی تاكی سۆشیالیست و چ بە ڕۆنانی ڕێكخراوە ئابووریی و كۆمەڵایەتییە سەربەخۆكان و چ بە بەجێخستنی ھەروەزی و خۆبەرێوەبەرایەتی بەكۆمەڵ لەنێو ئەو تاك و گروپانەدا نەكردبێت، نەك مەترسی گەڕانەوەی بۆرجوازی بۆ دەسەڵات چ بە كودەتای سەربازی و چ بە فریودان و وروژاندنی كۆنەپەرستی ئایینی و ..تد، زۆر نزیكە، بەڵكو بێجگە لە قوتكردنەوەی دەوڵەت وەك ڕێكخستنی قوچكەیی و كۆیلەڕاگری دانیشتووان، ھیچ چارەیەكی دیكەت، نابێت.
گرفتەكە لەوەدایە، كە ئێوە ھاورێیانی ماركسیست، بە ھەمان شیمانەی ڕوخاندنی دەوڵەتی بۆرجوازی بەھۆی سەركردژایەتی پارتی پێشڕەو و پاشڕەویی پڕۆلیتێرەكان و دۆشدامان لە دووڕیانی گەڕانەوەی بۆرجوازی یا سازكردنی جەستەی پاكژ بۆ گیانێكی شەڕەنگێزدا دۆشدادەمێنن. ھەر ئەو دۆشدامانەش بوو، كە ئاوای لە بۆلشەڤیكەكان كرد ڕەوایەتی بە سەركوتی ھاوڕێكانی خۆیان بدەن.
ھاوڕێیان، بەداخەوە لەبەرئەوەی كە ھزری ئەناركی لە سەرچاوەی یەكەمەوە لە پەرتووكخانەی كوردیدا بوونی نییە، ھەرچەندە دەزانم ھاوڕێ تاھیر تۆ ھەم فارسی و عەرەبی و ئینگلیزی دەزانیت، بەڵام لەوە ناچێت ئارەزوومەندیت لە خوێندنەوەی بۆچوونە ئەناركییەكان ھەبێت، ئەگینا دڵنیام ئەو بۆچوونەت نەدەبوو، كە ئەناركییەكان بەبێ ڕێگەچارە و ئەڵتەرناتیڤ، خوازیاری لەنێوبردنی دەوڵەت بن. لێرەدا بۆ یەكەم جار ،ناچار دەبم وتەی ھاوڕێیەكی ئەناركی (ئێڕێكۆ مالاتێستا) بھێنمەوە، چونكە قسەی خۆم نییە. مالاتێستا دەڵێت ” ئەگەر ھەر ئەمڕۆ بەبێ ئامادەكاری و ئامادەبوونی ئەڵتەرناتیڤ بۆ ڕێكخستن و دەزگە بۆرجوازییەكان، دەوڵەت، پۆلیس، پۆست، …تد لەنێوبەرین، كارەساتێك ڕوودەدات، چونكە تاكی گۆشەكراو بەم دەزگە و ڕێكخستنانە، توانای دەركی كۆمەڵگەی ئەناركی نییە…… ” . بەڵێ وەك ئەو دەڵێت، پێویستە ھەنگاوی یەكەم، لەنێو ژیانی ڕۆژانەی خەڵكیدا، خەڕێكی ئامادەكردن و جێخستنی ئەڵتەرناتیڤەكان بین، كەی توانیمان ئەوە بكەین، ئەوا بەدڵنیاییەوە پێداویستی دەوڵەت و ڕێكخستنی بۆرجوازی نامێنێت و ڕوخاندنی ھەر زۆر ئاسان دەبێت. ئەمە ھەر ئەو پلەی گەشەكردنەیە، كە ھاورێ تاھیر باسی دەكات، بەڵام وردی ناكاتەوە.
من ناتوانم مل بە كۆیلەتی كرێگرتە نەدەم، ئەگەر ھەرەوزەییە سۆیالیستەكان ھەر ئەمڕۆ ھەلی سەربەخۆبوونم بۆ نەڕەسخێنن، چونكە زینوومانەوە و ناچاریی ژیان، بەرەو چوونەوە سەركاری كۆیلەگەرانە بەڕێمدەكات. من ناتوانم پۆلیس ڕەتبكەمەوە، ئەگەر پێكھاتەیەكی كۆمەڵایەتی جێگەی ئەوی نەگرتبێتەوە و ئاساییشی ھەمووان نەپارێزێت ! ھەر بۆیە بۆ گۆڕینی ئەم سیستەمە قوچكەییە (ھەرەمی/ ھیرارشی)یە، پێویستمان بە ھوشیاربوونەوە و پەروەردەی ئەو تاكانەیە، كە ژیان لە سایەی وەھا سیستەمێكدا بۆیان ئەستەمە. بەڵام كاتێك كە تۆ لە سیستەمی قوچكەیی پارتدا تاكە ناڕازییەكان بەھەمان ڕێكخستنی قوچكەیی چینایەتی ڕێكدەخەیتەوە، ئیدی لۆجیك سەرەنجامی كارەكە بەرەو پێداویستی نۆژەنكردنەوەی دەوڵەت دەتبات. چونكە تەنانەت سەربازەكانی پارتیش پێویستیان بە دەزگەیەكی سەركەوتگەری وەك دەوڵەت ھەیە، ئەگیا وەك دڕندە بەردەبنە گیانی ژێردەستەكانی كۆمەڵگە، ئیدی با ھێزە تێكشكاوەكانی بۆرجوازی لەولاوە بوەستن. من بەتەواوەتی لەوە تێدەگەم و دەركی دەكەم، كە بۆ ئێوە ناتوانن دەركی كۆمەڵگەی ئازاد لە دەرەوەی دیوارەكانی ئەم زیندانەوە بكەن، چونكە سەرەتا دەزگەیەكی قوچكەیی وەك پارت دەكەنە كەڵەگا بەسەر بزووتنەوەی سۆشیالیستییەوە و پاشان بەبێ پەروەردە و جێخستنی ئەڵتەرناتیڤی سۆشیالسیتی لەم كۆمەڵگەدا، دەتانەوێت بە شەورۆژێك بە پلانە ئابووریی و ڕامیارییە زۆرەملێییەكانی پارت، سۆشیالیزم بەرپابكرێت، ھەر بۆیە لەوەھا بارێكدا بەبێ دەوڵەت، نە سەپاندنی پلانەكان مەیسەر دەبێت و نە ڕاگرتنی تاكە بۆرجوازییە حەپەساوەكانی پاش ڕوخانی دەوڵەتی بۆرجوازی ئاسان دەبێت. بەڵام تۆ وەرە لەبری پارت، رێكخراوە ئابووریی و كۆمەڵایەتییەكان لە شوێنی كار (كارخانە و كیڵگە) و خوێندن و فەرمان و نیشتەجێبووندا وەك فێرگە و پەروەردگەی سۆشیالسیتی و ئامرازی خەباتی ڕۆژانە، ھەرەوەزییەكان لە بواری پێشەسازی و كشتكارییدا وەك نموونەی كۆمەڵگەی سۆشیالیستی بكەرە سەنگەری ئازادكردنی تاك لە كاریكرێگرتە، بزانە چۆن سیستەمی چینایەتی سەرمایە لەبەردەم گۆڕانی پەیوەندییەكانی بەرھەمھێنان و ڕێكخستنی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و ھوشیاریی تاكی ئازادیخواز و سۆشیالیستدا دەبیێتە ئەو شتە زیادەیەكی كە كۆمەڵگە وەك كاژێك ناچار بە فریدانی دەبێت و بزانە وێناكردنی كۆمەڵگەی سۆسیالستی پاش نەمانی پێداویستی دەوڵەت و سیستەمی بۆرجوازیی، چەندە ئاسانە و ڕۆنانی زۆر بە ئاسانی لە توانای تاكە ئامادەكانی ئەو كۆمەڵگە نوێیەدا ھەیە و دەبێت!
بەڵێ، تا ئەو كاتەی كە كۆمەڵگە ئەو ئامادەیی پەیدانەكردبێت و تاكەكان بەو جۆرە خۆیان پەروەردە نەكردبێت، ھەم سۆشیالیزم خەیاڵپڵاوییە و ھەم بوون و مانەوەی دەزگە بۆرجوازییەكان پێویستییەكی ناچاریی كۆمەڵگە دەبێت. بەبۆچوونی من، تا ئەو كاتەی كە ئەو ئامادەییە بۆ كۆمەڵگەی سۆشیالیستی نەبووبێتە ھەڕەشەی لەنێوبردن و ناپێویستكردنی سیستەمی سەرمایەداری، ڕێكخستنی بۆرجوازی لە ڕێكخستنی پارتی پێشرەوی كۆمونیستەكان بۆ كۆمەڵگە پێویستتر و ناچارییترە، بەڵام وەك سوشیالیستێك ئەگەرچی ھێشتاكە ئەو ئامادەییە لە قۆناخی كۆرپەلەیی خۆیدایە و لێرەو لەوێ لە ئەوروپا و ئەمەریكا و ئوسترالیا ھەرەوەزییەكان و ڕێكخراوە سەربەخۆكان وەك سەرەتایەك سەریانھەڵداوە و ھێشتا لە قوناخی ئاڵوگۊری بنەڕەتیدا نین، بەڵام بۆ تەنیا ساتێكیش نابێت لە دژایەتی دەزگە سەركوتگەرەكانی بۆرجوازی (ئەختەبوتەكەی دەوڵەت) بوەستین، ئەگەرچی ھێشتاكە لە نائامادەیی ژێردەستاندا بۆ لەنێوبردنیان، پێویست دێنەبەرچاو.
ھاوڕێ گیان، لەبەرئەوەی كە وەڵامەكان لەوە زیاتر درێژنەبنەوە، ناچارم خۆم لە وردەكاریی لەمەڕ كۆمونەی پاریس لابدەم و تەنیا ئەوەندە بڵێم، كۆمونەی پاریس ڕاپەڕیننێك بوو، كە نەھامەتی جەنگ و شكستی ھێزەكانی فەرەنسە لە بەبارمبەر پروسەكاندا زەمینەیان ڕەخساند، ھەروەك ڕاپەڕینی ئۆكتۆبەر و ئازاری ١٩٩١ی لای خۆمان بەرەنجامی شكستی جەنگبوون، دەزانم لە خوێندنەوەی ئەم ڕستانەدا، تا من ئەم ڕستەیەی دوایی بۆ زیاددەكەم، زۆر ھاورێ پەرێشان و دڵتەنگ دەبن، بەڵێ تەنیا ڕاپەڕینێك بوو وەك بەرەنجامی شكستی جەنگ، ھیچ ئامادەكارییەكی بۆ بنیاتنانی سۆشیالیزم نەبوو، جەماوەری ڕاپەڕیو وەك لە ھەموو ڕاپەڕینەكانی دیكەدا دوای قەرەباڵخی و زاڵی دەنگەكان كەوتن، كە لەو كاتەدا سۆشیالیستەكان (ماركسیستەكان، بلانكیستەكان، ئەناركیستەكان و زۆرێكی دیكە ھەرە دیارترینیان بوون) دەنگی زاڵ و ھزری باوی كۆمەڵگە بوون و پاریس پەناگەی سۆشیالیستەكانی دونیا بوو، ھەروەك لە ڕاپەڕینی ١٩١٧دا زۆرینە دوای دەنگی زاڵكراوی بۆلشەڤیكەكان، لە ١٩٧٩ی ئێراندا زۆرینە دوای دەنگی زاڵكراوی ئیسلامییەكان و لە ئازاری ١٩٩١دا دوای دەنگی زاڵی ناسیونالیستەكان كەوت، ھەر ئاواش لە كۆمونەدا زۆرینە دوای سۆشیالیستەكان كەوت، بەڵام بەداخەوە لەبەر دوو ھۆ؛ یەكەم، نەبوونی ئامادەیی سۆشیالیستی بۆ وەڵانانی سەروەری و تەریكەوتنەوەی ڕاپەڕینەكە لە پاریس و نەبوونی پشتیوانی، دووەم ئاگربەستی پروسەكان بۆ خۆسازدانەوەی لەشكری تێكشكاوی فەرەنسە بۆ سەركوتی كۆمونەی شۆڕشگێڕ، كە بۆی ھەبوو لە درێژەكێشان و مانەوەیدا، ڕاپەڕین ھەموو ئەوروپا بگرێتەوە و ئاگر لە سەراپای بوونی بورجوازی لە ئوروپا بەربدات. بەداخەوە ڕاپەڕین تێكشكاو و زۆرینەی جەماوەری ڕاپەڕیو تێداچوو. بەڵام ئەگەر بھاتایە ھەلی بەردەوامی ھەبووایە و لەسەر مۆدێلەكەی بلانكییەكان بۆ سۆشیالیزم دەوڵەتیان دروستبكردایە، ئەوا شەڕەفی سەركوتگەرییەكانی پاش ١٩١٨ی بۆلشەڤیكەكان بەوان [بلانكییەكان] دەبڕا. لێرەوەیە كە تێزەكانی ماركس بۆ دەوڵەتیكردنی سۆشیالیزم سەرچاوەیان بۆ سۆشیالیزمی بلانكییەكان دەگەڕێتەوە و ھەر ئەوەش بوو، كە لێنین و ترۆتسكی و ستالین و بۆلشەڤیكەكان لە ڕوسیەی پاش ١٩١٧ بە ئاگر و ئاسنباران پیادەیانكرد و ئەوەش سەرەنجامەكەی بوو، كە دیتمان و بۆ ئێمەش تەنیا خەم و شكست و ئەفسوسخواردنی بەجێھێشت!
ئینجا ھاوڕێ گیان، وەك تۆ دەوڵەتبوونی سۆشیالیزمت كردووەتە ناچاریی بۆ داھاتووش، من بۆ خۆم ئەگەر ھیچ ڕێگەیەكی دیكەم نەبێت و ناچاربم بە ژیان لەو دەوڵەتەدا، وەك ئەوەی تۆ زۆر بەدڵنییاوە دەڵێت سەرەنجامی ھەموو ھەوڵەكان ھەر دوڵەتیبوون دەبێت، ئەوا ھەر لە ئێستاوە من واز لە خەباتكردن بۆ شتێك كە بە ناچاریی سەرەنجامەكەی ھەر دەوڵەت و سەروەری ھەندێك بەسەر ھەندێكیدا بێت، دەھێنم و لەبەرامبەر ئەو ناچارییەدا، ئازادییە ڕواڵەتی و سكبرسیبوونەكەی سەرمایەداریم لە سكتێربوونە زیندانییەكەی ئەو سۆشیالیزمە دەوڵەتییە پێباشترە، چونكە وەھا سۆشیالیزمێك [تكایە ئەمەم بە سووكایەتیپێكردن لێوەرمەگرە، چونكە فەرماندانەكەی تۆ بە مێژوو، بە وەھا دەربڕێنێك ناچارم دەكات] تەنیا بە (گاوداری و جوجەسازی) دەبینم، كە ئاژەڵ و پەلەوەرەكان لەلایەن خاوەن و سەرپەرشتكارەكەیانەوە، مشەبوونی خواردنیان، بە مەرجی لەدەستدانی ئازادی بۆ دابیندەكرێت !
لێرەدا دیسان ناچارم بگەڕێمەوە سەر “یاسای كویرانەی دەرەوەی ویستی مرۆڤەكان” كە تۆ بە پاڵنەری گەشە و گۆڕانی مێژوویی دادەنێیت، كە بەو سەرەنجامەی گەیاندووی، دەوڵەتیبوونی سۆشیالیزم لە دەرەوەی ویستی مرۆڤەكانەوەیە و دەبێت ملی پێبدرێت، ئەگینا ڕۆنانی سۆشیالیزم ئەستەمدەبێت. كەواتە خودی سەرمایەداریش وەھا سەرەنجامێكی ناچارییە و ئەو یاسا كوێرانەیەی سەرووی ئێمە سەپاندوویەتی و دەبێت ملی پێبدەین و ئیدی بۆچی لە دژی خەبات بكەین و لەنێوبردنی دەوڵەتی بۆرجوازی لەپێناو چی و چ سوودێكی ھەیە؟ ئایا ناكرێت ھەر بەپێی ئەو یاسا كوێرانە سەروو مرۆییە، دەوڵەتی بۆرجوازی خۆی بگۆڕێت بە دەوڵەتێك كە تۆ پاشگری سۆشیالیستبوونی بۆ زیاددەكەیت؟ خۆت دەزانیت من ھەم خوازیاری ڕوخانی دەوڵەتی بۆرجوازیم و بەبێ ئەوە گەییشتن بە كۆمەڵگەی سۆشیالیستی بە خەیاڵ دەزانم، ھەم دژی دەوڵەتیكردنی سۆشیالیزمم، لەبەرئەوەی كە دەكاتەوە سیستەم و پێكھاتەی چینایەتی و سەركوتگەر؛ ئایا ئەو بۆچوونەی تۆ كە گەشەی مێژووی مرۆڤایەتی لە دەرەوەی ویستی كەسەكانەوە دادەنێیت و ھەرواش بەناچاری دەوڵەت بەسەر سۆشیالیزمدا دەسەپێنێت و پێماندەلێت، ھەرچی بكەین و بكۆشین، سەرەنجام دەبێت دەوڵەتمان ھەبێت، ئایا گۆڕانی بەرەبەرەی دەوڵەتی بۆرجوازی لە ڕوانگەی سۆشیالدێمۆكراتەكانەوە بەرەو دەوڵەتی سۆشیالیستی، كەتوارییتر و ئاوەزپەسندتر نییە، لەچاو ئەوەی كە دەوڵەتی سۆشیالیستی خۆبەخۆ بپووكێتەوە ؟
منیش ھاوبۆچوونتم، ئەگەر كۆمونەی پاریسی ١٨٧١ و ئۆكتۆبەری ١٩١٧ بە ھەمان ساتی مێژوویی و بەھەمان ئامادەیی تاكەكان و لە كەشی تێكشكانی جەنگدا دووبارەببنەوە، بەدڵنیاییەوە ئەم جارە بەتەنیا وەك تراجیدیا دووبارە نابنەوە، بەڵكو گاڵتەجارانەتریش دەبن. بۆیە ئەگەر ئەو بۆچوونەی تۆ “دووبارەبوونەوەی کۆمۆنەی پاریسێکی دیکە لە هەرشوێنێکی دنیادا، بە ناچاری هەمان تایبەتمەندی [ دەوڵەت بوون و دیکتاتۆری پرۆلیتاریا بوون] لەخۆی دەگرێت. تۆ هەر ناوێکی دیکەی لێبنێیت، لە ڕووی کارکردەوە هەمان شتە. ڕێگای دووەم بۆ گواستنەوە لە قۆناغی سەرمایەدارییەوە بۆ قۆناغی کۆمۆنیزم، جگە لە [دەوڵەتی پرۆلیتاریا ؛ یان دیکتاتۆری پرۆلیتاریا]بوونی نییە” دروست و ناچاریی بێت، ئەوا بۆ مرۆڤایەتی، تێزەكەی سۆشیالدێمۆكراتی ئاوەزگیرانتر و كەم كارەساتبارتر دەبێت. لەبارەی ڕێگەی دووەم یا ئەڵتەرناتیڤی ئەناركییەكان لە ڕوانگەی منەوە [چونكە نازانم چەند ئەناركیست ئەم ڕوانگەیەی من پەسەنددەكەن] لەسەرەوە لەسەری دوام و لەو بروایەشدا نیم تەنیا دوو ڕێگە ھەبن، چونكە دەكرێت ھەم ڕێگەچارەكەی تۆ و ھەم ئەوەی منیش ھەڵەبێت و ڕێگەچارەی سێیەم و چوارەم و پێنجەم و شەشەمیش ھەبن. تاكو ئێستا مێژووی ڕووداوەكان و ئەزموونەكان ھەڵەبوونی ڕیگەچارەی ھاوڕێیانی ماركسیستی سەلماندووە، ڕێگەچارەی ئەناركییەكانیش لە ھەنگاوناندایە بۆ خۆئامادەكردن و تاقیكردنەوە [ھەرچەندە خاوەنی چەند ئەزموومنی درەخشانە و وەك وتم ئەزموونی ئەناركییەكان لەنێوخۆرا كڕمۆڵنەبوون و نەپوكانەوە، بەڵكو بەھێزی سەربازیی تێكشكێندران، بۆیە تەنیا جوانییەكانمان دیتوون و نازانین چەندە سەركەوتوو دەبن، ئەگەر ھەلی پیادەكردنیان ھەبێت و لە ڕووی سەربازییەوە بتوانن بەرەنگاری ھێرشی دەرەكی دەوڵەتانی بۆرجوازی بكەن]، بەڵام وەك وتم سەركەوتنی ئەڵتەرناتیڤی ئەناركییەكان، بە ئامادەیی ھۆشی و كردەیی تاكە ئازادیخوازەكانەوە پەیوەستە و بەبێ ئەوە، دەبێتە پلانێكی خۆشخەیاڵانە و بەس.
بەڵام ھاوڕێ گیان، لەبیرت نەچێت، كۆمونەی پاریس ئەوەندەی لەژێر كارایی ھزری ئەناركییەكاندا بوو، ئەوەندە لەژێر كارایی ھزری ماركسیستەكاندا نەبوو، ڕێكخستنی سۆڤیەتی یا كۆمونەیی پێش كۆمونە پێشنیاری ئەناركییەكان بوو لە نێونەتوەیی یەكەمدا، پیادەكردنیشی لە ڕاپەڕینی كۆمونەدا لەژێر ئەو كاراییەدا بوو، ھەروەھا بۆلشەڤیكەكان وەك بەڵگەنامەكانی خۆیان نیشانیدەدەن، بەناچاری دروشمی ھەموو دەسەڵات بۆ سۆڤیەتەكانیان بەرزكردەوە. لەتەك ئەوەشدا پێموانییە، كە دەبێت كۆمونە وەك خەلافەتی یەكەمی ئیسلامی لە مەكە و مەدینەدا بگەرێینەوە سەری، ھەرچەندە كۆمونەی پاریس یەكەمین بەرگرتنی ھەوڵی ئەناركییەكان دەژمێردرێت، بەڵام لەچاو ھوشیاریی ئەمڕۆی تاكە سۆشیالیستە ئازادیخوازەكان، زۆر سەرنجراكێش نییە و ئەگەر بەو ھەڕەمەكییەی ئەوسا بەتەمابین، كۆمەڵگەی سۆشیالیستی بنیاتبنێین، ئەوا خاكبەسەر سۆشیالیزم. دەكرێت لە لایەنە پۆزەتیڤەكانیدا وەك ئەزموونگیری بگەڕێینەوە سەر كۆمونەی پاریس وەك یەكەمین ڕاپەڕینی پرۆلیتێری، بەڵام بۆ ئەمڕۆی سەردەمی جەنجاڵی تەكنۆلۆجیا و ئەنكەبوتی دەوڵەت و جیھانیبوونی بازار و گوندبوونی جیھان لە تۆڕێكی ئینتەرنێتییدا، لەو بڕوایەدانیم، كە زۆر كۆمەكگەربێت.
ھاوڕێ گیان، بەداخەوە پاش ئەوەی كە وەك ھاوڕێ تاھیری ٢٠١٣ ناوبەناو لێكدانەوەی دروست بۆ دەوڵەت و دڕندەیی و جیھانگری سیستەمی سەرمایەداری دەكەیت، بەڵام زوو زوو دەگەرێتەوە سەر ئەوەی كە ماركس و ئەنگلس ١٤٢ ساڵ لەمەربەر چیانگوتووە. ئەمە مشتومڕەكە بەملاو و بەولادا دەبات و منیش ناچار بە درێژدادڕیی بێزاركەر دەكات، بروابكە ھەر ئێستا كە ئەم ڕستانە دەنووسم، خۆم لە ناچاریی دووبارەكردنەوەی ھەندێك شت بێزاربووم، ئینجا قوڕبەسەر خوێنەری ئازیز، كە ئەم ڕستانەی من دەخوێنێتەوە. بەڵام وەك وتم، ناتوانم خۆم لە وەڵامدانەوەیان لابدەم، چونكە قسەكردن و وەڵامدانەیان ھەم بە ھەندوەرگرتنی بۆچوونەكانی تۆیە و ھەم بەدڵنییاوە بێسوود نابێت و بەلایەنی كەمەوە، وەڵام و ئەرگومێنتێكی باشتر لەلای تۆدا بەرامبەر من دەئافرینێت. بەڵام داواكارییەكی ھاوڕێیانەم لە تۆ و ھاوڕێیانی دیكەی ماركسیست ھەیە، كە بۆ ئەوەی مشتومڕەكە بابەتی لاوەكی لێنەبێتە و بابەتەلاوەكییەكان نەبنە بابەتی سەرەكی و بابەتە سەرەكییە دەوڵەت لەبیرنەچێتەوە، ھەوڵبدەن بۆچوونی خۆتان بكەنە وەڵام نەك ھێنانەوەی بۆچوونی ماركس و ئەنگڵس و دیگەران… وەك وتم تەنیا بە خاتری درێژنەبوونەوە و بەملا و بەولادا نەچوونی بابەتەكە و بەس، ئەگینا زۆرم پێخۆش دەبێت، ئەگەر ھاوڕێیانی ماركسیست نووسینەكان ماركس و ئەنگلس وەبگێڕن، بۆئەوەی ئێمەش ھەلی خوێنەوەیانمان بۆ بڕەخسێت.
درێژەی ھەیە ….
خوێنەری ھێژا، بۆ خوێندنەوەی بەشەكانی پێشووتر، كرتە لەسەر ئەم بەستەرانە بكە :
بەشی یەكەم : http://wp.me/pu7aS-18f
بەشی دووەم : http://wp.me/pu7aS-18m
بەشی سێیەم : http://wp.me/pu7aS-18E
بەشی چوارەم : http://wp.me/pu7aS-18J
بەشی پێنجەم : http://wp.me/pu7aS-18N
بەشی شەشەم : http://wp.me/su7aS-4397
بەشی حەوتەم : http://wp.me/pu7aS-19a
بەشی ھەشتەم : http://wp.me/pu7aS-19t
بەشی نۆھەم : http://wp.me/pu7aS-19y
ئەمە بڵاوبکەرەوە:
دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان مارکسیستەکان و ئەنارکیستەکانی کوردستان / بەشی ھەشتەم
دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان مارکسیستەکان و ئەنارکیستەکانی کوردستان
بەشی ھەشتەم
سهلام عارف:
هاوڕێیان سڵاو ئهو کاتهتان شاد، له ڕاستیدا ،دهبووایه بهشداربوونم گهرماوگهرم له کاتی خۆیدا بووایه، بهداخهوه لە کاتی خۆیدا کاتم نهبوو، کورد واتهنی “نهچووه و بچێت” وا ئێستا ههوڵدهدهم بهپێی توانا بهشداری بکهم و پێتانبگهمهوه، بهو هیوایه بهشدارییەکەم پۆزهتیڤ بێت.
ناسینهوهی ئهوه، که (دهوڵهت یان چینایەتییه، یان نییه) مایهی دڵخۆشییه، لهبهر دوو هۆی سهرهکی:
یەکەم، دهشێت ههنگاوێك بێت بهرهو ڕهتکردنهوهی ڕێکخستنی سیاسی قوچكەیی (ھەرەمی / hierarchy)ی واته ئەوەی پێیدەڵێن پێشڕەویی پارت، که ڕێکخراوهیهکی بچووکراوهی پێشکاتی دامهزراندنی دهوڵهتی بەناو پرۆلیتاریایه!!!
دووەم، هاوکاته لهگهڵ ئهوهدا، که ناسیۆنالیزمی کورد ( ئهمڕۆ نا سبهی بانگی دروستبوونی دهوڵهتی کوردی) دهدات.
هاوێیان بهبۆچوونی من له باسکاریی مهسهلهیهکی وهها گهوره و گرانی بێسنووری پڕ پارهدۆکسدا، بهر له ههموو شتێك، دهبێت واز له ئهقڵییهتی (بهراوردکردن) بهێنیین، واته ئهقڵییهتی (باش، باشتر، باشتریین)، چونکه دوورنییه بهبێ خواست و ویستی خۆمان بمانخاته سهر کهڵکهڵهی ههڵبژاردنی دهوڵهتێکی باش، یان باشتریین، دواتر وردهبۆرژوا ئاساییهك به ئارهزووی خۆمان ناوێکی لێبنێن ” میلی، دیموکراتی، دیکتاتۆری… تد”
ههردوو باڵه سهرهکییهکهی بزووتنهوهی سۆسیالیستی ( مارکسیزم) و (ئهنارکیزم) له دێر زهمانهوه، لهسهر دیاریکردنی (سروشتی چینایەتی دهوڵهت) هاوڕان، ئهو هاوڕاییهشیان بۆ بنهمای فهلسهفی هاوبهشی شیکردنهوهی نێوانیان دهگهڕێتهوه، واته ماتهریالیزمی مێژوویی، لهبهر هاوبهشی ئهو بنهما زانستییه، ناتوانرێت بوترێت، ئهمیان لهوی تریان زانستیانهتر (سروشتی چینایەتی دهوڵهت)ی دیاریکرده، لێرهدا پرسیارێك خۆی دەسەپێنێت، جا که ئهو دووانه بهو جۆره و تا ئهو ڕادهیه هاوڕا بن، ئهی ئهو هاتوهاوار و ململانێیهیان لهسهرچییە؟
ئەوە ناشاردرێتهوه، جیاوازی و ململانێی ئهوان لهسهر دیاریکردنی (سروشتی چینایەتی دهوڵهت) نییه، جگه له ههندێك جیاوازی دیکە، ناوهڕۆکی ململانێکهیان لهسهر چارهنووسی دهوڵهته دوای شۆڕشی کۆمهڵایهتی. مارکسیستهکان لەو بڕوایەدان، که دوای کهمێك ڕتوشکردنی دهوڵهت، دهبێت دهست به باڵای دهوڵهتهوه بگیرێت، تا دواتر خۆی هێدی هێدی (الإضمحلالdécadece) دهپووکێتەوە، لە بەرامبەردا ئهنارکیستەکان وههای بۆ دەچن، که پاش شۆڕشی کۆمهڵایهتی، دهبێت بهبێ یهک و دوو لێکردن دهوڵهت لهنێوببرێت، جگه لهو ناکۆکییه مهزنه، چهند مهسهلهیهکی هزری تریش ههن بۆ نمونه:
– خۆبهخۆیی بزووتنهوهی کارگهران و خهباتی سهندیکایی ئارهزوومهندانه، له خوارهوه بۆ سهرهوه، یان به سیاسیکردنی، واته به حزبیکردنی ئهو بزووتنهوهیه ؟
– شۆڕشی ئابووریی و کۆمهڵایهتیی، یان شۆڕشی کۆشك (سیاسی) ؟
ئهوانه و ههندێك مهسهلهی دیکە … .
لێرەدا دهگهڕێمهوه سهر ناوهڕۆکی مهسهلهکه، واته لەنێوبردن (annulé)ی دەستبەجێی دەوڵەت یا پووکانەوەی خۆبەخۆیی (الاضمحلال décadence)ی دهوڵهت، یهکلاکردنهوهی ئهو دوو هزر و ههڵوێسته، بهبێ گهڕانهوه بۆ سهنگی مهحهك، واته یاسا بنهڕهتییهکانی ماتهریالیزمی دالێکتیك، کارێکی ههروا سانا نییه، مهبهستم له یاسا بنهڕهتییهکان ئهمانهیه:
– یهکێتی ململانێی دژهکان
– ڕهتکردنهوهی ڕهتدکردنهوه (نفي النفي)
– کهڵهکهبوونی چهندایهتیی و گۆڕانی چلۆناییهتی …
له ڕاستیدا ئهو سیانه هاوڕهگهزن، ههر کامیان وهربگریت، ئهوانی دیکەی له ههناوی خۆیدا ههڵگرتووه، بۆ یهکلاکردنهوهی مهسهلهکه (لەنێوبردن) یا (پووکانەوە) ؟ بهبۆچوونی (سۆسیالیزمی لیقن و خاوخلیچ – سۆسیال دیموکرات ) نا، بهڵکو به بیروبۆچوونی ( کۆمونیزمی ئازادیخواز)، شۆڕشی کۆمهڵایهتی لهوه زیاتر، بریتییه له ڕاکێشانی فهرشی ئابووری لهژێر لاقهکانی چینی سەروەر، دەستبەجێ ڕاخستنی ئهو فهرشه لهژێر هەنگاوەکانی هەرەوەزییهکان و سۆڤییهتهکاندا. بهڵێ لای کۆمونیزمی ئازادیخواز (ئهنارکیزم) ئهوهیه شۆڕشی ڕیشهیی ، واته شۆڕش لە (ژێر ژێرخانی) کۆمهڵگهی سهرمایهداریدا، نهك دهرهێنانی فهرشه ئابوورییهکه لهژێر لاقی سەرمایەداری و ڕاخستنەوەی لهبەردەم دهستەبژێری خۆ بە هۆشمهندو پێشڕهوزان(حزب).
ئهو کهسهی له ئهلف و بای سۆسیالیزم بزانێت، لهوه بهئاگایه، که ململانێی دژهکان له دهرهوهی کۆمهڵگهی سهرمایهداریدا نییه، واته ئهو دژانه له پهیوهندییه کۆمهڵایهتییهکاندا بوونیان ههیه، کهواته ئهو (یهکێتی)یه خودی پهیوهندییه کۆمهڵایهتییهکانن، تهنها شۆڕشی کۆمهڵایهتی دهتوانێت ئهو پهیوهندییه کۆمهڵایهتییانه و شێوازی بهرههمهێنانی سهرمایهداری بگۆڕێت بۆ شێوازی بهرههمهێنانی سۆسیالیستی، ئهوهش بهبێ لهنێوبردنی یهکێك له دژهکان ئهنجامنادرێت لهو هاوکێشهشدا به لهنێوبردنی یهکێك له دژهکان، هیچ پاساوێکی مادی و بابهتی نامێنێتهوه بۆ مانهوهی دژهکهی دی . بهبۆچوونی من ، پرۆلیتاریا شۆڕشهکەی بۆ لەنێوبردنی خۆی وهك (چینێك) دهکات، واته ههلومهرجه مادیی و بابهتییهکانی بوونی خۆی ههڵدهتهکێنێت.
لێرهدا پرسیارێك دێتەپێش، چ عهجهب داهێنانێکه دهوڵهتێك بۆ چینێك دروستبکرێت، که خۆی شۆڕشی بۆ لەنێوبردنی خودی خۆی کردووه؟
ئەگەر کەمێك خۆمان خەریک بکەین، مەتەڵی داهێنانهکه دروستکردنی دهوڵهتێکی حزبی پۆلیسییه، بۆ جێگه لێژکردن به دهسهڵاتی ئابووریی سۆڤییهتهکان، کهواته لهو حاڵهتهدا شۆڕشێکی سیاسییه، نهك کۆمهڵایهتیی ڕیشهیی.
سهرباری ئهو ههموو قسهوباسانه، بەپێویستی دەزانم ئهوهش ڕوون بکهمهوه، که ههندێك ههن بزووتنهوه کۆمونیزم (ئهنارکی) به بهرهڵاخانه دهزانن و دهڵێن بڕوای بههیج دهسهڵاتێك بۆ بنیاتنانی سۆسیالیزم نییه، باسی تێکۆشهرهکانی ئهو بزوتنهوهیه دهکەن و تهنها بۆ لهزهتی کهسیی خۆیان بوونهته (ئهنارکی)، ئهوانه درۆزنن، ئهو درۆزنییهشیان لهوێوه سهرچاوهی گرتوه، یا ئهوهتا زانیارییهکی کهم و کورتیان دهربارهی مێژووی خهباتی هزری و عهمهلی ئهو بزوتنهوهیه ههیه، یان ئهوانهن، که دیکتاتۆریهتخوازی وههای لێکردوون، دژایهتیکردنی (ئازادیخوازیی) له شادهمارهکانیاندا بێت و بچێت.
دهربارهی ئەوەی کە ئەنارکیزم بێڕێکخستن و دژی ڕێکخستنە و (بهرهڵاخانه)یه، نهخێر ئهوه قسه و قسهڵۆکی ههڵبهستراوه، چونکه تیئۆریسیۆنانی هزری (ئهنارکی) بهتایبهتی (پرۆدۆن) و(باکۆنین) و (ماتیستا) زۆجار باسی دهسهڵاتیان کردووه. (پرۆدۆن) ههمیشه جهختی لهسهر ئهوه کردۆتهوه و وتوویهتی ” ئێمه دهسهڵاتی ئابووری دهخهینه جێگهی دهسهڵاتی سیاسی”، ههروهها باسی لایەنی کهمی دهسهڵاتی شۆڕشگێڕی کردووه، که لهسهر سهکۆی خۆڕێکستن و خۆبهڕێوهبردنی ئابووریی ڕاوهستاوه، زۆر جار وتوویهتی “دهسهڵات لای ئێمه بهو واتایه دێت، که دهبێت دادپهروهریی کۆمهڵایهتی له یەكسانی ئابوورییهوه سهرچاوهی گرتبێت”.
(مالاتیستا) چهند جارێك ڕهخنهی له هاوڕێکانی خۆی گرتووه و وتوویهتی بهداخهوە نهفرهتکردنی دهسهڵات وای له ههندێکمان کردووه، کە پابهندی هیچ جۆره ڕێکخستنێك نهبیین. ئێمه بڕوامانوایه، که سۆسیالیزم بهبێ ڕێکخستن نایێته دی، لای ئێمه ئهو ڕێکخستنه واتای دهسهڵات دهبهخشێت”.
بهبۆچوونی منیش خۆبەڕێوەبەرایەتی هەرەوەزییە فیدرالییه ههماههنگەکان، جێگهی حکومهت دهگرنهوه، بهڵام حکومهت بهواتا باوهکهی کۆمهڵگهی سهرمایهداریی نا. بەڵێ ئهو جۆره کهسانه ڕقیان له کۆمونیزمی ئازادیخوازه، چونکه کۆمونیزمی ئازادیخواز (ئەنارکیزم) دژی تێکۆشانی سیاسی و کەسانی پیشه سیاسی و پارت ( ڕێکخستنی سیاسی و دهسهڵاتی سیاسییە).
هیوادام هەموو ئەو کەسانەی کە بە جۆرێک پاگەندەی سۆشیالیستبوون دەکەن، لەم جۆرە مشتومڕانەدا بەشداری بکەن و تێڕوانین بۆچوونی کەسیی و ئەزموونەکان بخەنەڕوو، تاوەکو ئێمەش لێیان بەهرەمەند بین.
شێخ عەبدول :
دەستخوش بابەتەکە ئەوە هەڵدەگرێ مشتومڕی تیروتەسەلی لەسەر بکریت دەوڵەت دەوڵەتی چینەکانە بەبی بوونی جینەکان دەوڵەت بوونی نییە لەگەل نەمانی چینەکاندا دەوڵەتش بوونی نامینێ، بەڵام پرسەکە ئەوەیە ئەو چینەی کە ئەرکیتی کوتایی بە جینەکان بە خوشیەوە بهینی، کە پرولیتاریایە ئایا ئەو ئامرازە یان بلیین پروسەیە چییە کە پێویستە بو گەیشتن بە کومەڵگای بی چینایەتی گەر دەولەتی پرولیتاریایەکەی لینین و هاوراکانیەتی ئەوا بیشک هەمان دەولەتی سەرکوتکەرە.
ھەژێن :
سڵاو ھاوڕێ سیروان، خۆش ھاتی و بانچاو ھاتی، دەستخۆش بۆ سەرنجەكانت، بەبۆچوونی من، شتی گرنگت ورووژاندووە . بەڵام لەبەرئەوەی كە ڕاستەوخۆ قسەت لەسەر دەوڵەت [وەك ئامرازێكی شۆڕشگێڕانە یا دژەشۆرشانە] نەكردووە، لەو بڕوایەدام ھاوڕێیانی بەشداربووش، ھەر لەبەرئەوە و بۆ ئەوەی كە مشتوـڕەكە لەسەر دەوڵەت بمێنێتەوە و بەخۆی نەبێتە باسێكی لاوەكی و پرسی دیكە جێگەی نەگرێتەوە، بەجۆرێك خۆیان لە وەڵامنەدانەوەی سەردێر و پرسیارەكانت لادابێت. ھەڵبەتە ئەوەش بڵێم، كە تۆ پرسگەلێكی زۆر گرنگت وروژاندوون و من بۆخۆم مشتومڕكردن لەسەریان لە مشتومڕكردن لەسەر دەوڵەت پێویستتر و دەستبەجێتر و گرنگتر دەزانم. بەڵام وەك وتم، بۆ ئەوەی لەسەر ئەم بابەتە بوەستین، ناچار وەڵامی پرسیارەكانت [ھەڵبەتە وەڵامم بە پرسیار و سەرنجەكانت داوەتەوە، بەڵام لێرەدا دایاننانێم] بۆ كۆمەڵێك مشتومڕی زنجیرەیی دیكە ھەڵدەگرم، كە دەكرێت ئەمانە ھەندێكیان بن [ سەرھەڵدانی چینەكان، پێداویستیی مێژووییان؟ چینەكان لە كوێدا سەرھەڵدەدەن و لە كوێدا كۆتایییان دێت؟ ئایا ئەو چینانەی كە بوونەتە سەروەر و جێگەی سەروەریی چینەكانی پێشووتریان گرتووەتەوە، شۆڕشگێڕ و مۆتۆڕی شۆڕش بوون؟ ئایا لە كڕۆكدا جیاوازیی چینایەتیی لەنێوان سەرخانە سەردەمییەكانی كۆیلایەتی، دەرەبەگایەتی و سەرمایەداریدا ھەیە ؟ ئایا شۆڕش بەواتای ھەڵگیڕانەوەی سیستەمی چینایەتی، لە ھیچ كوێیەكی مێژوودا سەركەوتنی بەدەستھێناوە؟ ئایا كرێكاران وەك چین یان توێژ بەگشتی، شۆڕشگێڕن؟ ئایا بۆ لەنێوبردنی سەرمایەداری پێویست بە سەرھەڵدانی چینێكی دیكە یا سەروەرییەكی دیكە، ھەیە ؟ …. تد ] ئەمانە و دەیان سەردێڕ و پرسیاری دیكە، كە دەكرێت لە مشتومرێكی زنجیرەییدا بە ئامادەیی و بەشداری ھاوڕێیانی سۆشیالیستخواز چ كۆمونیست و چ ئەناركیست یا ھەر ئاراستەیەكی دیكە، كە خەبات بۆ كۆمەڵگەیەكی دیكە دەكات، بدرێنەبەر لێدوان و لێكۆڵینەوە.
ھەربۆیە لێرەدا بەناچاری خۆم لە وەڵامی پرسیار و سەرنجەكانت لادەدەم، بەڵام ئەگەر سەردێر و پرسیارەكانت ئاراستەی چەمكی دەوڵەت و پێویستبوون و پێویستنەبوونی بكردنایە، بەدڵنییاییەوە، ھاوڕێیانی دیكەش وەڵامیان دەبوو. ڕاستییەكەی تەنیا سێ ڕستەت پەیوەندی بە مشتومڕی دەوڵەتەوە ھەیە، كە ئەمانەن :
” من پێم وایه باکۆنین له ڕهخنه گرتن له فۆرمێک ئۆرگانیزهکراوی وهک دهوڵهت تێ نهپڕیهوه ،چونکه دهوڵهت تهحصیل حاصله نهک بنهما ” ، ” بۆ من چهنده تۆ دووژمنکار بیت لهگهڵ ئهم ئۆرگانه زۆر بایخدار نیه چونکه کۆمۆنیستهکانیش ئهم ڕهق و بیزاریهیان لێی ههیه ئهوهی بۆ من گرنگه ئهوهیه .ئایه ململانی چینایهتی ئهم سهردهمه تا ئێستا توانیویتی جۆرێک له ژیانکردن بهێنێته بهرههم که ئهم فۆرمی ژیانکردنه تێپهڕاندبیت ؟ ” ، ” دهکرێت چینی کرێکار خاوهنی شورش بن وهک چۆن کۆیلهکان و جوتیارهکان خاوهنی شۆڕش بوون بهڵام گومانی گهورهم ههیه که چینی کرێکار ههڵگری خهونێکی تازه بن بۆ مرۆڤاتی. بۆیه له ئهزمونی ڕوسیاشدا نهیان توانی به سهر فۆورمی دهولهت تێپهڕن ، ههر شکڵێکی تری سهرمایهداریان هێنایه بهرههم .” …
ھاوڕێ، وەك بەقسەكردن پێمگوتیت، من لە ڕستەی یەكەم ناگەم، دەترسم لەسەر بنەمای تێگەییشتنی خۆم وەڵامت بدەمەوە و مەبەستەكەی تۆم نەپێكابێت، تەنیا دەتوانم بڵێم، بەڵێ باكۆنین و ئەناركیستەكان چ لە خەبات و لە ژیانی ڕۆژانەی خۆیاندا و چ ئەناركیستە كۆلەكتیڤیستەكانی ئەمڕۆ، بەجۆرێك توانیویانە دەركی ئەودیو دیوارەكانی ئەو فۆرمەی زیندانەكە بكەن، بۆیە، ڕەتیدەكەنەوە، نەك دژایەتی ھەڕەمەكیییانەی دەوڵەت. چونكە پرسی دەوڵەت جیاوازیی سەرەكی ئەناركیستەكان و ماركسیستەكان لەسەر دەوڵەت و پارت نییە، وەك ھاوڕێ ماركسیستەكان دەیانەوێت ئاوای نیشانبدەن، بەڵكو شتێكی زۆر بنەڕەتیترە، ئەویش لەسەر ئەوەیە ” ئایا كار (گۆڕان) لە ھۆشیاریی و ژیریی و تیئۆری (ھۆش)ەوە سەرچاوەدەگرن یا ھۆشیاری و ژێریی و تیئۆرییەكان بەرھەمی كار (گۆڕان)ن، بەواتایەكی دیكە ھۆش پێش مادە دەكەوێت یا مادە پێش ھۆش دەكەوێت؟” كە ئەناركسیستەكان ھەر لە سەرەتاوە لەسەر ئەوە پێداگرییان كردووە، كە ڕزگاری ژێردەستان بەرھەمی خەباتی خۆیانە و ھوشیاری (تیئۆری شۆڕشگێڕانە)ش بەرھەمی ئەزموونگیرییە لە خەباتی ڕۆژانە و دەوڵەت و پارت و ڕابەر و قۆناخبەندی سۆشیالیزمیش لێرەوە ڕەتدەكەنەوە. بنەڕەتی ڕەخنەی ئەوان لە ماركس و ئەنگلس ئەوەیە، كە نەیانتوانیوە لەو دیو دیوارەكانی ئەم زیندانەوە ئەگەری لەتوانادابوونی ژیان و ڕێكخستڼێكی دیكە، بەبێ فۆرمی دەوڵەت وێنابكەن، واتە بنیاتنانی سۆشیالیزم لە خوارەوەڕا نەك لە سەرەوە و لەسەر بنەمای دێمۆكراتی ڕاستەوخۆ و خۆبەڕێوەبەرایەتی ھەرەوەزییە سەربەخۆكان، نەك لەسەر دەستی دەوڵەت. وەك وتم لە شوێنی دیكە دا دەكرێت فرەتر لەم بارەوە مشتومڕ بكەین.
لە درێژەی وەڵامی ڕستەی دووەمدا، ھەر بەپێی مشتومڕەكانی نێوان پرۆدۆن و ماركس و دواتر باكۆنین و ماركس و ئەنگلس لە نیونەتەوەیی یەكەمدا و پێداگری ھەموو ماركسیست لێنینستەكانی دونیا لە سەرەتای سەدەی ڕابوردووەوە تا ئەمڕۆ و تا ئەم مشتومڕەی نێوان ئێمە، بەداخەوە بەپێچەوانەی بۆچوونەكەی تۆ، ھەردەم پێداگرییان لەسەر دەوڵەت كردووە و دەكەن و شەیداییەك لەلای ئەوان بۆ دەوڵەت ھەیە، من لەلای لیبڕاڵەكان نایبینم، ئیدی ئەو ڕق و بێزارییە، كە تۆ ئاماژەی پێدەكەیت، كامەیە و لە كوێدا؟ ئایا ھەر لەسەر پێداگریی لەسەر دەوڵەت و شەیدایی بۆی نییە، كە ئەناركیستەكانیان كردووەتە جڕوجانەوەری سەراپای مێژوو؟
بەزۆریی نەك تەواوەتی ھاوبۆچوونی ڕستەی سێیەمم، بۆیە دەڵێم بەتەواوەتی نا، چونكە ئەو كرێكارانەی كە لە ڕوسیای ١٩١٧دا لەڕێگەی كۆمێتەی كارخانەكانەوە، كارخانەكانیان داگیركردبوون و بەڕێوەبەرایەتی سەربەخۆی خۆیان پێكھێنابوو، ئەو كرێكارانەی كە لە پترۆگرادی پێش كوشتوبڕی بە كۆمەڵی ڕاپەڕیوانی كرۆنشتات، لە مانگرتنی گشتیدابوون، ئەو ڕاپەڕیوانەی كە لە كرۆنشتاتدا خوازیاری دەسەڵاتی سۆڤیەتی لە جێی دەسەڵاتی بۆلشەڤیكی بوون، ئەو جوتیارانەی كە لە ئۆكرانیا ھاوكات خەریكی جەنگ دژی داگیركەرانی ئیمپراتۆرییەكانی ئاڵمانیا و نەمسا بوون و لەنێوخۆشدا خەریكی ڕێكخستنی ژیانی ھەرەوەزییانەی كۆمونەكان بوون، بەڵێ دەركی ژیانێكی دیكەیان لەدەرەوەی فۆرمی دەوڵەتی كردبوو، ھەر بۆیە دەوڵەتی بۆلشەڤیكی لەپشتەوەڕا ھیڕشی كردەسەریان و لەنێویبردن و سەركوتیكردن !
ھاورێ گیان، بمبەخشە، لێرەدا كۆتایی بە وەڵام و سەرنجەكانم لەسەر پرسیار و سەرنجەكانی تۆ دەھێنم وەك وتم، لە مشتومڕێكی زنجیرەییدا دەتوانین لەو بارەوە لێدوان و بۆچوونگۆڕینەوە بكەین، بەدڵنیاییەوە كارێكی ئاوا، خزمەتێكی گەورە بە بزووتنەوەكە لەم سەردەمەدا دەكات و بەدڵنیاییشەوە لەوێدا بۆچوونگەلێكی نوێ و وەڵامگەلێكی نوێ لەنێوان ھەمووماندا سەرھەڵدەدەن و لەوانەیە لەلایەكەوە ببنە ھۆی لەیەكنزیكبووەنەوەی كۆمەڵێك ماركسیست و ئەناركیست تا ڕادەی ھاوخەباتی ڕۆژانە و لەلایەكی دیكەوە بۆی ھەیە كۆمەڵێك ئەناركیست یا ماركسیست لەنێوخۆیاندا لەیەكدی دووربخاتەوە ! بەبۆچوونی من وەھا سەرنجامگەلێك لەوە پێویستتر و گرنگترن، لەوەی ئەمڕۆ ئێمە (سۆشیالیستەكانی ھەنووكە) بە شێوەیەك لە شێوەكان بە خۆپارێزییەوە خۆمانیان لێدەدزینەوە. ھاوڕێ گیان، بەھیوای ھاتنەپێشی ڕۆژێكی ئاوا، كە گۆمە لیخنەكەی بێدەنگیی ئەمڕۆ بەجۆرێك بشڵەقێت، كە ڕوخساری دوژمنانی ئازادی و یەكسانی و دادپەروەریی كۆمەڵایەتی بۆ ھەمیشە سواقبدات.
درێژەی ھەیە ….
********************
خوێنەری ھێژا، بۆ خوێندنەوەی بەشەكانی پێشووتر، كرتە لەسەر ئەم بەستەرانە بكە :
بەشی یەكەم : http://wp.me/pu7aS-18f
بەشی دووەم : http://wp.me/pu7aS-18m
بەشی سێیەم : http://wp.me/pu7aS-18E
بەشی چوارەم : http://wp.me/pu7aS-18J
بەشی پێنجەم : http://wp.me/pu7aS-18N
بەشی شەشەم : http://wp.me/su7aS-4397
بەشی حەوتەم : http://wp.me/pu7aS-19a
ئەمە بڵاوبکەرەوە:
مصاحبە فروم آنارشیستهای کردستان (KAF) با تعدادی از رفقای آنارشیست از ایران / ٣
مصاحبە فروم آنارشیستهای کردستان (KAF) با تعدادی از رفقای آنارشیست از ایران / ٣
قسمت سوم (پایان)
جنبش سبز یا آلترناتیو رفرمیستی جناحی از آخوندها و حتی برخی از احزاب ، اصلاحات سیاسی در حکومت اسلامی است، جواب شما بە این کوشش ها چیست و چه آلترناتیوی دارید؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : همانطور که خودتان می دانید جمهوری اسلامی اصلاح ناپذیر است و اصلاحات سیاسی در ساختار جمهوری اسلامی غیر ممکن است و خود اصلاح طلبان هم انتخابات مجلس را تحریم کردند و در آن شرکت نمی کنند و آن را نمایشی می دانند. آلترناتیو ما ادامه مبارزه با جمهوری اسلامی است و هر کسی شکل و نوع مبارزه خودش را انتخاب می کند و ما به کسی نمی گوئیم که چگونه مبارزه کنید .حتی خود آنارشیستها به اشکال مختلف و متنوعی مبارزه می کنند
رامین ژوبین :
– مساله متشکلتر بودن آنها
– مشکل در تحریف تاریخ، ناآگاهی از مسائلی همچون مشروعیت، باعث حفظ نظام میشود. پس باید در این روابط آگاهی رساند. جذابیت تئوریک و عملی آنارشیسم را هم برای آلترناتیو سازی باید مشخص کرد (که از نظر من به معنی شرکت در اپوزیسیون و بنا به شرایط همکاری با گروههای دیگر راست و چپ است).
فعالیتهایی کە آنارشیستها عموما وظیفە خود میدانند کدام هستند؟ آرمانهایی کە برای مردم در نظر دارید کدام هستند؟ اگر همانهایی هستند کە گروه ها و احزاب چپ ادعا میکنند، پس اختلاف در کجا و در چه چیزی است، در شیوە مبارزە یا در شیوە سازمانیابی؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : آنارشیستها وظیفه خاصی در مقابل خود در روند مبارزه نمی بینند . ما پیشگامان مبارزه مردم نیستیم و به جای مردم مبارزه نمی کنیم.ما بخشی از مردم و در کنار و همراه آنها در مبارزه ایم و نه جلوتر و نه عقبتر هستیم.
هر فرد آنارشیست خودش برای خودش تصمیم می گیرد و فعالیتهای خودش را برای خودش روشن می کند و نه برای مردم، اختلاف ما با احزاب چپ در شیوە سازمانیابی است . ما به شیوه غیرمتمرکز ، افقی، ناهماهنگ و گاهی حتی هماهنگ ، پیچیده ،متفاوت از هم، گوناگون در شکل مبارزه ،مستقل ،خودمختار و خود سازمانده عمل می کنیم.
ما آرمان خاصی برای مردم در نظر نداریم یعنی ما به پیش بردن برنامه ای را به عنوان نمایندگان مردم به آنها وعده نمی دهیم بلکه برای خود آرمانهایی داریم. گروه ها و احزاب چپ ادعا میکنند که برای مردم آزادی و برابری و رفاه به ارمغان خواهند آورد و کافی است که حزب آنها قدرت سیاسی را بگیرد اما ما می گوئیم که مردم زمانی می توانند به آرمانهای خود جامعه عمل بپوشانند که خود مستقیما در اداره جامعه و بدون واسطه و بدون وجود دولت در ساختن ، ساختار و تدوین قوانین مستقیما شرکت کنند و بدون مشارکت عمومی و جمعی در روند چگونگی سرنوشت خود به آرمانهایتان نمی توانید جامعه عمل بپوشانید.
اگر فردا در ایران یک قیام مردمی رخ دهد و جمهوری اسلامی ایران سقوط کند، چه کارهایی در دستور کاری خود قراد میدهید؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : آن چیزی که ما آنارشیستها در حال حاضر در ایران نداریم وجود یک جنبش آنارشیستی است و هر گاه مقداری فضای سیاسی در اثر سقوط رژیم باز شود تلاش باید بکنیم که تبدیل به یک جنبش آنارشیستی قدرتمند شویم که بتوانیم خواستها و تشکلات دموکراتیک مردمی را تقویت کنیم ،مطالبات و خواستهای مردم را بالا ببریم، در جنبش زنان گرایش آنارکو فمینیستی را تقویت کنیم ،در جنبش کارگری گرایش آنارکو سندیکالیستی را تقویت کنیم ، زمینه حضور آنارشیستها از سرتاسر جهان و برگزاری کنفرانس آنارشیستی را در ایران فراهم کنیم، در فعالیتهای آنارشیستها در سایر کشور ها شرکت کنیم، برای ایجاد یک جنبش ضد زندان تلاش کنیم، در مبارزات روزمره مردم شرکت کنیم، نشریات آنارشیستی منتشر کنیم، دیدگاه های آنارشیستی را تبلیغ کنیم، تمامی فعالیتهای سیاسی و اجتماعی را با دیدگاه آنارشیستی نقد و بررسی کنیم، زمینها و خانه های اضافی را در اختیار بی خانمانان و کشاورزان بی زمین بگذاریم، به کودکان کار کمک کنیم، به معتادین کمک کنیم، صدای بی صدایان باشیم و از ضعیف ترین حلقه های اجتماعی دفاع کنیم، از جنبش زنان و جنبش کارگری و جنبش دانشجوئی دفاع کنیم، هر جا یک معترض هست که خواست انسانی دارد در کنارش باشیم، برای اضمحلال و نابودی ارگانهای سرکوب که دوباره خود را می خواهند باز سازی کنند بکوشیم، قبل از شکلگیری دولت جدید برای اضمحلال آن بکوشیم و در ایجاد شوراهای خود گردان محلی و ایجاد تشکلات داوطلبانه اجتماعی و تشکیل نهادها ی دموکراتیک داوطلبانه کنترل کننده مردمی در دفاع از حقوق حیوانات ،محیط زیست، کودکان و…ایجاد تعاونی ها، دفاع از اعتصابات و تظاهراتها در حمایت از حقوق و خواستهای انسانی مردم خواهیم کوشید.دفاع از حقوق بیماران و آسیب دیدگان، تلاش برای ریشه کن کردن فقر و بی سوادی، دفاع از حقوق پناهندگان، تلاش برای جذب توریست به منطقه جغرافیایی ایران و کمک به ایجاد امکان مسافرت مردم به خارج از منطقه جغرافیایی ایرا ن، مبارزه با سنتهای عقب افتاده و خرافات، دفاع از حقوق همجنسگرایان و اقلیتها و….البته در این مورد در آخرین سئوال شما توضیحات بیشتری را دادیم که در اینجا تکرار نمی کنیم.
رامین ژوبین : همانطور که قبلا گفتم به نظر من آنارشیستها میتوانند حامی جایگزینهای باشند با اینکه دولتی هستند، اگر آن جایگزین باعث نزدیکتر شدن به اهداف آنارشیستی میشود.
به نظر من هر جایگزینی در ایران بهتر از کنون است. اگر جایگزین خیلی نیرومند نیست بهتر است. اگر نیرومند و اقتدار گرا باشد، آنارشیستها فعالیتهای ضدّ دولتی خود را تقویت میکنند.
تا زمانی کە قیام رخ ندادە است، چه فعالیتهایی در برنامە کاری خود قرار میدهید؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : مبارزه با جمهوری اسلامی به اشکال گوناگون با سیاست سرنگونی رژیم، دفاع از جنبش زنان، جنبش کارگری، جنبش دانشجوئی، دفاع از حقوق حیوانات و محیط زیست ،حمایت ازسکولارها و لائیکها، نقد مذهب،نقد قدرت، نقد اتوریته و اقتدار، نقد ساختار و کارکرد احزاب، مبارزه با فاشیسم،دفاع از پناهندگان،مبارزه با سرمایه داری، نقد دولتها ،حمایت از جنبش های مردمی در هر گوشه دنیا، تماس با آنارشیستهای دیگر کشورها و نیروهای مترقی و بازتاب فعالیت آنها ،خبر رسانی و بازتاب اخبار ایران ،تحلیل اوضاع سیاسی ایران و جهان،نقد خرافات،دفاع از حقوق همجنسگرایان و اقلیتها و…..
رامین ژوبین : همانانی که الان هست – سرنگونی، رسانه، گفتمان و پیشروی، آموزش، جمع آوری منابع، همکاریها و تبلیغات خاص متفاوت
پرسشهایی کە همیشە در فیسبوک و رسانها از آنارشیستها میشود، جبهە و عمل مشترک با گروهایی تحت نام “سوسیالیست و کمونیستی” است، آیا امکان چنین عمل مشترکی وجود دارد؟ اگر آری بر چه مبنایی است و اگر نه، چرا؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : در بین آنارشیستها هر 2 نظر مخالف و موافق وجود دارد. گروهی مخالف هر گونه همکاری با احزاب هستند و گروهی دیگر به شکل مشروط و مشخص حاضر است با سوسیالیستها و کمونیستها به شکل مقطعی و موردی در کمپین ها همکاری کند و با سوسیالیستها و کمونیست های غیر حزبی که ضد اقتدار وضد اتوریته هستند بیشتر تمایل به همکاری دارد چراکه بسیاری از این رفقا گرایشات آنارشیستی دارند و آنارشیستها را دشمن نمی دانند
ارتباط شما با آنارشیستهای فارسی زبان در کشورهای همسایە ایران با کدام گروە ها و چه ا فرادی و تا چه حدی است؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : فارسی زبانها که عمدتا در افغانستان و تاجیکستان هستند و ما هنوز نتوانسته ایم با آنارشیستهای این 2 کشور ارتباط برقرار کنیم .در افغانستان که هنوز گروه آنارشیستی وجود ندارد و در خارج از افغانستان تا کنون به بیشتر از 2 تا آنارشیست در اینترنت یکی در سوئد و یکی در آلمان برنخورده ایم که متاسفانه هنوزهمکاری مشخصی با هم نداریم ولی در همینجا باز ابراز امیدواری می کنیم که در آینده درکنار رفقای افغانستان و تاجیکستان قرار بگیریم.در تاجیکستان چون به خط روسی می نویسند هنوز نتوانستیم در صورت وجود افراد یا گروه ها با آنان ارتباط برقرار کنیم.ما فقط با یکی از رفقای آنارشیست در یکی از کشورهای همسایه ایران که کاملا به زبان فارسی تسلط دارد ارتباط داریم.
رامین ژوبین : فارسی زبان – ترکیه ، کردستان ، عراق، کمی مستقیم – ؛ بیشتر غیر مستقیم
از جنگ داخلی افغانستان تا امروز عدە زیادی مهاجر افغان در شهرستانهای ایران، در بخش کشاورزی ، آجرسازی، سنگ بری و… مشغول کار هستند، اما هیچ وقت از حق برابر با کارگر ایرانی چه از لحاظ بیمە و چه از لحاظ حقوق فردی و اجتماعی را بهرەمند نبودەاند، کار و تبلیغ و علمکرد شما در این بارە چه بودەاست؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : متاسفانه ما چون در خارج از کشور هستیم نتوانسته ایم در این زمینه اقدامی انجام دهیم بجز مقالاتی که در این زمینه در وبلاگ رفقای ما منتشر شده یا مطالبی که توسط وبلاگنویسان افغان در این زمینه نوشته شده است را ما بازنشر دادیم یا در سایتهای اشتراک لینک گذاشته ایم و همچنین اگر رفقای آنارشیست ایران در این زمینه اقدامی صورت داده باشند ما از آن بی اطلاع هستیم ولی امیدواریم بعد از این مصاحبه رفقای آنارشیستی که در ایران هستند تلاشهایی را در این زمینه انجام دهند و کلا هر کمکی اگر از دست ما برآید دریغ نخواهیم کرد.
رامین ژوبین :
– محدودیت های سرمایداری : مهدودیتهای منابع
– آلترناتیو: جامعه بدون محدودیت دشمنیها را کمتر میکند
– آگاهی در رابطه با رفترگرأیی برای مبارزه با برداشت های راسیستی و اشتباه
– رسیدگی به حقوق به طور امن و با سیاست و توجیه قوی آن
– آموزش افغانها در با سیاست بودن و فارسی زبانانی که راسیست نیستند برای نفوذ مثبت
– تاریخ و توریزم
– آزادی سازمانهای غیر انتفاعی
در اثر جنگ الهی و مقدس جمهوری اسلامی با رژیم سابق عراق، عدە زیادی عراقی به ایران پناهنده شدند و در سالهای جنگ و بعد از جنگ تا امروز کە 23 سال میشود، آبادیهای کردنشین در مرز ایران هر روز در معرض بمباران جمهوری اسلامی ایران قرار گرفتەاند و صدها نفر کشتە و زخمی و معلول شدەاند، افشای این جنایات تا چه حد در تبلیغ شما چه در غالب صدای آنارشیسم و چه به عنوان فرد، در بخشی از فعالیتهای شما قرار گرفتە است؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : هر زمانی که چنین اقدامات ضد انسانی از طرف رژیم سر زده است ما نیز به شکل فردی در کمپین های حمایتی که شکل گرفته است به شکلی حمایت و پشتیبانی کرده ایم و مقالاتی را در این زمینه نوشته ایم یا مقالاتی که در این زمینه وجود داشته است را بازنشر داده ایم و در آکسیونهای حمایتی از مردم کردستان به شکل فردی حمایت کرده ایم و چون ما در کشورهای مختلف پراکنده هستیم در نتیجه نمی توانسته ایم حرکتی را تنها از طرف صدای آنارشیسم انجام دهیم.
رامین ژوبین :
– تحریف نقش خمینی و تاکید زیادی بر آمریکا و صدام
– مساله ناسیونالیستی و راسیستی در دشمنی با عراقی ها
شخصا اتفاقا در این عرصه فعالیت کرده ام. تله نظام این است که همه چیز را تقصیر دیگران بگذارد و خودش را بهتر از آمریکا، صدام و مجاهدین جلوه دهد. با وجود یک منطق قوی ظاهری این موجب چند تا غلط فکری میشود که به نفع حکومت و به ضرر مردم هستند. به فرض خمینی و نظام نقشهای ایدئولوژیک، اساسی و حتا لازم و بنیانگذار در آغاز و ادامه جنگ داشتند و من برای آگاهی از این مسائل از زوایای مختلف خیلی فعالیت کردم. در دانشگاه ها، در عرصه فیلم سازی ، و اینترنت مثلا.
لطفاً موضع گیری خود در مورد زندان، اعدام، سنگسار، تبعیض، ستم بر اقلیتهای ملی، مذهبی، همجنسگرایان، معلولین، کودکان، خارجیها و بی خدایان را بیان کنید؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : در مورد وجود زندان که ما نیز مثل هر آنارشیستی مخالف وجود هرگونه زندانی به هر دلیل هستیم و خواهان آزادی همه زندانیان سیاسی و غیر سیاسی هستیم و هر ساله در هر شهر و کشوری که زندگی می کنیم شب سال تحویل به مقابل زندانها می رویم و مخالفت خود را با وجود زندان ابراز می داریم. ما با اعدام ،سنگسار و تبعیض و ستم بر اقلیتهای ملی،مذهبی،همجنسگرایان ،معلولین ،کودکان،خارجی ها و بی خدایان مخالفیم و آن را غیر انسانی می دانیم و بخش مهمی از مبارزات ما در همین موارد است و از حقوق انسانی ها آنها دفاع می کنیم
رامین ژوبین : دولتها باید همه اینها را منع سازند. تبعیض البته یک چیزی است که نیازمند به آموزشها و مبارزات اجتماعی ویژهای است ، چون با منع آن توسط دولت ادامه دارد.
اعدام همجنسگرایان ( زنان و مردان همجنسگرا) و ستم بر آنها، کمتر از ستم بر سر زنان نیست، در این مورد تبلیغ و کوشش آنارشیستها، دفاع از حقوقی فردی و اجتماعی و قانونی این بخش از جامعە ایران تا چه حد بودەاست؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : هرجا که همجنسگرایان مبارزه کردند و ما نیز بودیم طبیعتا ما را در کنار خود و در سنگر مبارزه مشترک دیده اند و نوشته هایی را در این زمینه منتشر کرده ایم وبخشی از مبارزه ما دفاع از حقوق همجنسگرایان بوده است
رامین ژوبین : دلیل زیادی داره که آنارشیستها در این عرصه نقش بزرگتری داشته اند. اول که همجنسگرایی یک نوع بی نظمی در سبک زندگی و روابط اجتماعی ، خانواده، و فرهنگ است و آنارشیستها در این رابطه تجربه و باورهای نهادینه شدهای دارند. بعد آنارشیستها فرد گرا هستند و حقوق فرد آسانتر اولویت پیدا میکند.
وقتی کە شما از آزادی جنسی و همجنسگرایی صحبت میکنید، در برابر کسانی کە به کودکان تجاوز میکنند چه قضاوتی دارید، چه راە حلی برای مرزبندی میان حقوق همجنسگرائی و تجاوز به کودکان و جوانان نابالغ دارید یا مطرح مینماید؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : طبیعتا ما با تجاوز و تجاوز به کودکان مخالفیم و ضد انسانی می دانیم همانطور که با کودک آزاری و با کار کودک مخالفیم.همجنسگرائی انتخاب آزاد و رابطه آزاد انسانهای بزرگسال با یکدیگر است و سکس یک بزرگ سال با کودک زیر 18 سال آزاد نیست و غیر انسانی است
رامین ژوبین : آنطور که خبر دارم این کار در یونان و چینِ قدیم بین معلم و شاگرد مرسوم بوده، و ریشه و دلیل ضدّ زن داشته. ممکنه تا حدودی برای بعضی ها، و در محیطهای خاص ، ژنتیکی باشد ، ولی مطمنا میتوان از آن جلوگیری کرد. من صد در صد مخالف هستم و از دیدگاه آنارشیستی میتوان گفت به رشد فردگرأیی، استقلال، و سلامتی و آزادی بچهها بسیار لطمه میزند. اصلی که کلا میتوان به کار برد “اصل ضرر” است – هر کاری که آسیبی میرساند اشتباس مگر اینکه جلو آسیبهای بزرگتری را میگیرد. ضرر / آسیب یک مقوله علمی است چون میتوان آن را در جامع ، فرد، و محیط دید و اندازه گرفت یا در هر شرایطی تخمین زد. اولویتها هم خیلی اوقات واضح هستند ،خیلی اوقات نیستند و فقط میتوان نهایت سعی را کرد.
می توانید در کل و به طور عام آلترناتیو آنارشیستی و سازمانیابی یا ادارە جامعە آنارشیستی را برای خوانندگان ترسیم کنید و اینکه اگر فردا در ایران قیام رادیکال رخ دهد، کە زمینە برای طرحهای آنارشیستی در ادارە جامعە پیش بیاید، مثلاً در تهران کمونها و تعاونیها و انجمنهای آزاد (آنارشیستی) بوجود بیایند و برعکس در خوزستان مردم در پی اسقلال منطقە خود باشند و جمهوری قومی (بورژوازی) بلوجستان را اعلام کنند، در خوزستان مردم رأی بە جداشدن از ایران و ملحق شدن بە عراق و در کردستان و آذربایجان، مردم تعاونی و انجمن و کمونهای کشاوزری خودرا در فدراسیونها و بعد در کنفدراسیون کردستان-آذربایجان تشکیل بدهند، و در منطقەهایی کە سوسیالیزە شدەاند، هر اقلیت خواستار خواندن و نوشتن و بە کاربردن زبان مادری و نگهداری فرهنگ خود باشند، در آن وضعیت ، موضع گیری و عملکرد شما چه میباشد؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : طبیعتا مردم در هر منطقه ای خودشان تصمیم می گیرند و درست یا غلط ، آن را اجرائی می کنند و ما در هر مورد مشخصی که پیش بیاید نظر و نقد احتمالی خود را مطرح خواهیم کرد .
کلا در بین آنارشیستها در مورد چگونگی جامعه آنارشیستی 2 نظر وجود دارد . یک نظر به هیچ عنوان نه به چنین سئوالاتی پاسخ می دهد و نه به آن فکر می کند و هر گونه پاسخی را به آینده موکول می کند و می گوید که زمانی که بخواهد جامعه آنارشیستی شکل بگیرد مردم آن جامعه، راه ها و روش ها را خودشان پیدا خواهند کرد که به نظر ما با طفره رفتن از دادن پاسخ نمی توان دیگران را به شکل نوینی از روابط اجتماعی و سیاسی با ساختاری جدید و انسانی دعوت کنیم که خودمان از آن چیزی نمی دانیم و نمی توانیم زوایای چنین جامعه ای را ترسیم کنیم.سئوالاتی که آگاهانه شما طرح کردید هدفتان این است که می خواهید بتوانیم زوایای چنین جامعه ای را روشن کرده و آن را تبدیل به یک آلترناتیو واقعی و جدی به جای دولتها کنیم آنهم از همین امروز که در واقع ما هم چنین نظری را داریم که چنین نظری همان نظر دوم است.
هنگامی که هنوز دولت وجود دارد نمی توان جامعه را آنارشیستی کرد اما به محض آنکه دولت قدیم سرنگون شد باید از تشکیل دولت جدید جلوگیری کرد و سریعا با مشارکت مردم شروع به ایجاد کمونها ، تعاونیها و انجمنهای آزاد (آنارشیستی) کرد. اگر فردا به عنوان مثال در ایران قیام رادیکال رخ دهد، کە زمینە برای طرحهای آنارشیستی در ادارە جامعە آماده باشد به عنوان نمونه و مثال : کارگران و کارکنان اداره جات با تشکیل شورا به امور جاری رسیدگی می کنند و خود تصمیم گیری می کنند و روال کار خود را مثل گذشته به پیش می برند و فقط ارگانهای سرکوب منحل می شوند و هر محلی خود تامین امنیت می کند.
البته در این باره در مقالات دیگری بیشتر توضیح دادیم که از جمله می توانید به این 3 لینک زیر مراجعه کنید:
http://andishehnovin.blogspot.com/2010/02/blog- post_25.html
http://andishehnovin.blogspot.com/2010/02/blog- post_17.html
http://andishehnovin.blogspot.de/2011/12/blog- post_30.html
در جامعه آنارشیستی ، انسان و رعایت حقوق انسانی او و برخورد انسانی با حیوانات و آسیب نزدن به محیط زیست در راس امور قرار خواهد داشت و هر قانون یا قرداد اجتماعی بر اساس رعایت این 3 اصل باید باشد.
رامین ژوبین : به پاسخ من به سوال در رابطه با خود مختاری مناطق ایران رجوع فرمائید. پاسخ من دقیقا همان است.
ئەمە بڵاوبکەرەوە:
مصاحبە فروم آنارشیستهای کردستان (KAF) با تعدادی از رفقای آنارشیست از ایران / ٢
مصاحبە فروم آنارشیستهای کردستان (KAF) با تعدادی از رفقای آنارشیست از ایران / ٢
قسمت دوم
همە گروهای ادعاکنندە سوسیالیسم و کمونیسم، جامعەای مابعد سرمایه داری را آرمان خود معرفی میکنند، خوب عموما اختلاف کجا است؟ آیا سوسیالیسم یا کمونیسم یکی نیست؟ اگر جواب آری است، این همە گروەهای سکتاریستی به چه دلیل وجود دارند؟ اگر جواب “نە” است، پس اختلاف و تفاوت سوسیالیسم آنارشیستی و سوسیالیسمی که دیگران ادعا میکنند، کجا است؟ اختلاف در عمل یا در نظراست ؟ چه دلایلی برای اثبات ادعاهای خود دارید؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : همە گروهای ادعاکنندە سوسیالیسم و کمونیسم، جامعەای مابعد سرمایه داری را آرمان خود معرفی میکنند اما تجربه تاکنونی اینگونه بوده که سرمایه داری از بین نرفته بلکه سرمایه داری خصوصی تبدیل به سرمایه داری دولتی شده است که در واقع کل سرمایه به اختیار و تملک حزب درآمده است و حزب کمونیست با تشکیل دولت کمونیستی تمامی امکانات جامعه را در اختیار خود گرفته است که درواقع سیاستمداران جامعه بورژوازی یا خود مستقیما سرمایه دار بخش خصوصی هستند یا اینکه سیاستهای سرمایه داری را با توجه به منافع آنها به پیش می برند حال آنکه سیاستمداران دولتهای کمونیستی مستقیما ثروت جامعه را در دستان خود دارند و بر اساس تشخیص خود تصمیم می گیرند که چگونه از آن در جامعه استفاده کنند.
بر اساس تعریف مارکسیستها سوسیالیسم با کمونیسم یکی نیست و در سوسیالیسم دولت کارگری به جای دولت سرمایه داری شکل می گیرد و در جامعه کمونیستی دیگر دولت وجود ندارد و در واقع دولت در دوره سوسیالیسم اضمحلال پیدا می کند و سوسیالیسم را دوران گذر می دانند که به کمونیسم ارتقا پیدا می کند.با تعریفی که سوسیالیستهای دولت محور از سوسیالیسم و کمونیسم دارند از آنجائیکه بر طبق تعریف آنها در جامعه کمونیستی دولت وجود ندارد بنابراین تفکر ما به جامعه کمونیستی نزدیکتر است و از آنجا که سوسیالیسم را دوران گذر می دانند که باید همچنان دولت وجود داشته باشد و دولتی سوسیالیستی شکل بگیرد پس آنارشیستها در واقع به دوران گذر و تشکیل دولت اعتقادی ندارند و از طرفی دیگر خود حفظ دولت یا تشکیل دولتی جدید ضد سوسیالیستی است و اولین قدم برای آغاز جامعه سوسیالیستی باید دولت را برچید. در واقع به نظر ما اولین قدم برای ساختن جامعه سوسیالیستی باید دولت را حذف کرد و زمانی که جامعه سوسیالیستی به طور کامل ایجاد شود آنموقع آن را جامعه ای کمونیستی خواهیم نامید
اختلاف و تفاوت سوسیالیسم آنارشیستی و سوسیالیسم دولتگرا را در دو نکته اساسی می توان خلاصه کرد:
١- در سوسیالیسم آنها دولت وجود دارد که در واقع منجر به سوسیالیسم دولتی می شود ولی در سوسیالیسم آنارشیستی دولتی وجود ندارد و خود وجود دولت اولین و مهمترین مانع تحقق سوسیالیسم است و ما به جای مردم جامعه را نمی توانیم سوسیالیستی کنیم بلکه خود مردم جامعه چنین توانائی را دارند.
٢- سوسیالیسم را از دیدگاه آنها، دولت ،آنهم از بالا ایجاد خواهد کرد ولی از دیدگاه آنارشیستها خود مردم جامعه آگاهانه می توانند به جای جامعه ای با روابط سرمایه داری ،جامعه ای سوسیالیستی را بنا نهند
رامین ژوبین : همه کمونیستها خود را برابر با سوسیالیسم نمیدانند. هم میگویند که کمونیسم پس از رسیدن به سوسولیزم میتواند تحقق یابد، مثلا به عنوان نوع ” عالی شده ” و ایدهآل سوسیالیسم، هم میگویند که نقش تفکر آنها وسیله رسیدن به سوسیالیسم است و در نتیجه پدیدهای پیش از رسیدن به سسویلیزم است.
مخالفت با آنارشیستها سر راهبرد است بیشتر، مخصوصاً که بدون حزب از نظر آنها به طور واقع بینانه نمیتوان سرمایداری را وسیعا سرنگون کرد. ریشه همه اختلافات بین آنارشیستها و کمونیستها مساله حزب است – بدون حزب نمیشه دولت تشکیل داد. بعد آنارشیستها با اقتدار گرایی و بی نتیجگی تشکیل حزب هم مشکل دارند.
آخر همانطور که گفتم کمی هم در هدف و محتوای مبارزه (میانگین توجه بیشتر آنارشیستها به محیط زیست مثلا) متفاوتند.
آنارشیسم، در طول تاریخ یک جریان فکری و اجتماعی در حرکتهای آزادیخواهی و برابری طلب جامعە طبقاتی بودەاست و از شاخەهای گوناگون اجتماعی و فکری تشکیل شدەاست، شما بە کدام یک از شاخه های آنارشیسم تعلق دارید؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : درصدای آنارشیسم گرایشات فکری و گوناگون آنارکو فمینیستی، آنارکو سندیکالیستی،آنارکو کمونیستی،آنارکو اندیویدوالیستی و آنارکو پاسیویستی وجود دارد.
رامین ژوبین : به نظر من صدای آنارشیسم سعی کرده همه نوع آنارشیسم را حمایت کند. در یک بحث درونی بین من و یکی از گردانندههای صدای آنارشیسم ، نوشته بسیار کوتاه “آنارشیستهای ایران و مساله انقلاب” و پاسخها میتوان اشاره کرد:
http://fafz.wordpress.com/2011/04/12/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C- %D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C- %D9%88- %D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87- %D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8/
پاسخها
http://andishehnovin.blogspot.ca/2011/04/blog- post_14.html
از نظر من آنارشیسم تنها شرط مطلقش عدم عضویت در حزب است نه لزوما و در هر شرایط عدم همکاری و مخالفت اصولی با تحزب.
یکی که اهداف مارکسیستها را دارد و حتا در شرایطی با آنها همکاری میکند، ولی عمداً سازمان تشکیل نمیدهد، و فعالیت بدون سازمان را مهمتر و نتیجه دار تر میداند، یک مارکسیست که نیست. بلکه یک نوع آنارشیسم سودمندگرا و بسیار پرگماتیک است. اکثر فعالین صدای آنارشیسم ولی، و کّل آنارشیست ها، البته، ممکن است بیشتر از نوع اصولی تر و سنتی تر آنارشیسم باشند چون بطور اصولی و مطلق، در هیچ شرایطی با مارکسیستها همکاری نخواهند کرد، و ممکن است در همه لحظات در حال مبارزه با احزاب باشند.
البته خط کشی بین این دو مطلق و کامل نیست. هر آنارشیستی که بنظر اصولی تر فکر میکند تا حدودی هم سودمندگرا بوده و یا آن را به طور مطلق رد نکرده است. منطق پشت نوع سودمندگرا این است که اگر در شرایطی همکاری با یک حزب، یا عدم مخالفت با آن، باعث میشود اهداف آنارشیستی پیشرفت کنند میتوان استثنا گذاشت. مثلا اگر قدرت گیری حزب خاصی فرصتی را برای غیر متمرکز سازی و خودگردانی بیشتر جامعه فراهم میکند (چه به خاطر نزدیکی ایدئولوژیک چه به خاطر کمبود نیرو و ناتوانی آن دولت نسبت به شورشهای مردم)، یک آنارشیست از نظر من باید در مخالفت خود مواظب باشد. مهم تر است که نتیجه پیشبرد یک زندگی و دنیا و آنارشیستی باشد.
آنارشیستها همیشە ادعا کردەاند، کە تئوری آنارشیستی درانجام عمل انقلابی و مبارزە روزمرە طبقاتی است، طبق این اصل، رسیدن فردی شما بە ایدەهای آنارشیستی برانجام عمل انقلابی یا مبارزە روزمرە در کدام میدان یا درون کدام شاخە از آنارشیسم پدیدار شدە و بروز پیدا کردەاست؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین: این جواب را هر کدام از رفقا میبایست شخصا و جدا جواب دهند زیرا از مسیرهای تجربی متفاوتی به این نقطه رسیده اند. تعدادی از جمع ما ابتدا به وسیله آشنائی با تئوری آنارشیستی به عمل و پراتیک آنارشیستی نرسیدم بلکه درست برعکس در مبارزات روزمره متوجه شدیم که نقطه نظرات ما آنارشیستی است و وقتی ابتدا در عمل به نقد احزاب و دولتها رسیدیم و سپس به نفی آنها متوجه شدیم که دقیقا نقطه نظرات آنارشیستی داریم.
رامین ژوبین : صدای آنارشیسم یک منبع اطلاعات، آگاهی، و گفتمان است، سازمانده بینالمللی و اینترنتی در رابطه با آزادیها و مسائل مختلف مطرح آنارشیست ها، مثل روابط جنسی و مبارزه ضدّ سانسور، و یک اتاق فکر است.
وجود داشتن تعداد قابل توجهی وبلاگ و سایت هایی کە ادعای آنارشیست بودن میکنند و بر اساس گزارشهایی از جلسەهای گوناگون در کشورهای اروپایی، بە آن نتیجە میرسیم کە گروهای آنارشیستی، اینجا و آنجا موجود هستند، آیا تا حالا یا حد اقل چرا بە فکر تشکیل یک فدراسیون آنارشیستی نبودەاید؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : بله وبلاگهایی هستند که به قول شما ادعای آنارشیست بودن می کنند همانطور که ما ادعا می کنیم ولی خیلی با هم متفاوت هستند و هر چند که تعدادی ازآنها اخبارآنارشیستی را هم منعکس می کنند ولی برداشت های متفاوتی از آنارشیسم در زندگی واقعی خود در عمل اجتماعی دارند و ادبیاتی که در نوشته های خود بکار می برند با یکدیگر در مواردی بسیار متفاوت است . به هر حال ما هر کسی را که خود را آنارشیست بداند و در نوشته های خود برخوردهای انسانی با دیگران داشته باشد مایل به همکاری مشترک هستیم.
برای تشکیل یک فدراسیون نیاز به داشتن فرومهای آنارشیستی است مثل فروم خود شما ، اما آنارشیستهای فارسی زبان دیگر در خارج از کشورشامل آنارشیستهایی به شکل منفرد و بدون آنکه به هم متصل باشند و تعدادی وبلاگ نویس که خود را آنارشیست می نامند.
بخش دیگری از آنارشیستها در داخل کشور هستند که ما اطلاعاتی در باره آنها نداریم و فاقد ارتباط با آنها هستیم.
بنابراین چون ظاهرا اکنون فروم های آنارشیستی متعدد در ایران نداریم که بتوانیم فدراسیون آنارشیستی را در ایران تشکیل دهیم ولی شاید بتوانیم یک فدراسیون خاورمیانه ای ایجاد کنیم.
رامین ژوبین : از اهداف دراز مدت است. از نظر من گفتمان تئوریک و درونی بسیار جدی تر و گسترده لازم است تا این ایده عملی شود.
ارتباط شما با گروهای اجتماعی ناراضی و تشکلهای مستقل کارگری و اجتماعی یا تأثیر تبلیغ شما در مورد آنارشیسم در خیزشهای چند سال اخیر چقدر بودە است و تا چه حدی توانستە است در وجود شعار و مطالبات آنارشیستی تأثیر گذار باشد؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : مطالبات آنارشیستی چیزی خاص یا منحصر به ما نیست.آزادی و برابری ، بی هیچ اما و اگری آرمانیست که در سر هر مخالفی وجود دارد. تنها به دلیل ندانستن چگونگی دستیابی به آن و عدم آگاهی طبقاتی است که جنبشهای اجتماعی به سمت این یا آن کشیده میشوند. در صورتی که وقتی این آگاهی به وجود آید که کسی نخاراند پشت من جز ناخن انگشت من، توهم اینکه فلان دولت لیبرال یا دمکرات یا بهمان دولت کمونیست ، آینده من را بهتر میکنند از بین میرود و وقتی این امر اپیدمی شد که آینده خود را خودمان کنار هم با تشکیل شوراهایمان و تعاونیهایمان به صورت عمل خود خواسته و داوطلبانه و از روی نیروی جبر تکامل تاریخ مجبوریم بسازیم نه جبر قدرت دولتی نه اینکه وظیفه داریم یا لطف میکنیم، آنگاه مطالبات آنارشیستی در میان جنبش و گروههای اجتماعی است، ما تنها میتوانیم برای اپیدمی کردن این آگاهی به عمل تبلیغی مبادرت کنیم. تاثیر ما چقدر بوده را نمیتوانیم بدانیم آیا اصلا به حساب میاییم یا نه؟اما این را میدانیم ما صدای مخالفی هستیم که خودش هنوز به این نقطه نرسیده که ما حرف دلش را میزنیم.
از لحاظ دکترین سیاسی ناراضی را میشود راضی کرد ولی مخالف مجبور به پیروزی است زیرا در غیر این صورت محکوم به شکست است. و گروههای اجتماعی مردم در ایران از اکثریت مخالف تشکیل شده اند تا ناراضی.
رامین ژوبین : فعالیتهای مذکور در سوالهای اول کمی به طور مستقیم در تفکر و مبارزه جامعه و اقشار و طبقات اعتراضی تاثیر گذار و هدایتگر بوده. ولی به طور گسترده تر و عمیقتر، قابل توجه کنشگران و تصمیم گیرندگان پر نفوذ دایرههای مختلف قرار گرفتیم که به طور غیر مستقیم در خطوط و تفکر اقشار ناراضی تاثیر گذاشته.
در سالهای اخیر در شهرها و شهرستانهای کردستان چند بار اعتصاب عمومی رخ دادەاست، مثل اینکە همە میدانیم اعتصاب عمومی، شیوه مبارزەای آنارشیستی است و در طول تاریخ آنارشیستها تبلیغ کنندە و جانبدار آن بودەاند، تا چه حد آنارشیستهای ایران پای این مبارزە بودەاند و تأثیر داشتەاند؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : در مورد مقدار تاثیر آنارشیستهای ایران در ایجاد اعتصابات عمومی که تا کنون رخ داده است باید گفت کسانی که خود را مشخصا آنارشیست می دانند آنقدر تعدادشان زیاد نیست و آنچنان امکانات و ارتباطاتی ندارند و آنقدر در ایران شناخته شده نیستند که بتوانند اعتصابات عمومی را سازماندهی کرده باشند یا بتوانند سازماندهی کنند ولی مهم است که سیاستها و مبارزاتی را که ما قبول داریم در جامعه به پیش برود حال چه بر اثر تاثیر ما بوده باشد یا نبوده باشد. به هر حال ما در عمل از حرکتهای همسو به هر شکل ممکن دفاع می کنیم و در کمپین های مختلف حضور پیدا می کنیم.
رامین ژوبین : به نظر میاید که یک جریان بسیار پرنفوز آنارشیسم طبیعی سندیکأیی بین کارگران در ایران است. گرچه بیشتر طبیعی است تا رسما آنارشیست ، تا جائی که میدانم بسیار پر نفوذ و فعال است.
جامعە ایران تحت حکومت خدا یا دقیقتر بگویم حکومت مطلقە مذهب و دیکتاتوری ملاها، در سی و سه سال گذشتە همە آزادیهای فردی و اجتماعی را از مردم گرفتە است و هر جور مخالفت با شریعت اسلام و قانونگذاری آخوندها با مرگ و زندان و شکنجه روبرو بودەاست، در اینجنین فضایی آنارشیستها چگونه توانستەاند بە مبارزە اجتماعی برای آزادی فرد و جامعە، برای برابری همە جانبە افراد و گروها و عدالت اجتماعی ادامه بدهند؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : ما خود را جز کوچکی از یک حرکت بزرگتر و وسیعتر می دانیم که بە مبارزە اجتماعی برای آزادی فرد و جامعە، برای برابری همە جانبە افراد و گروها و عدالت اجتماعی ادامه می دهد و در واقع با آنها همراه هستیم و یک بخش کوچک چنین اهدافی را ما نیز دنبال می کنیم
ژوبین رامین : آنارشیسم زیر جمهوری اسلامی بیشتر با ایجاد بینظمی ها، فضاها و فشارهای اجتماعی و فرهنگی تداوم و تاثیر مثبت داشته تا سیاسی. برای رشد یک جنبش سیاسی آنارشیست نیاز به رشد گفتمان درونی و آگاهی میان آنارشیستها و عموم است
زیر سرکوب جمهوری اسلامی، یکی از ارتجاعی ترین حکومتهای طبقاتی، زنان بیشتر از همە مورد ستم و بی حقوقی و شکنجە و آزار و بیشتر از همە مورد سنگسار و شلاق و مورد تجاوز جنسی قرار گرفتهاند که در این زمینه دولتها و احزاب مخالف جمهوری اسلامی ایران بر آن سرمایەگذاری سیاسی کردەاند و بە شکلی زنان آزادیخواە و برابری طلب را بە فمینیسمهای قدرتطلب متوهم کردەاند. آنارشیسم کە همیشە در رادیکالترین موضوع گیری در برابر تبعیض انسانها مخصوصا تبعیض جنسی بوده است تا چه حد آنارکوفمینیسم در مبارزە زنان آزادیخواە ایران و آگاهی مردم بە شیوە عمومی و مخصوصاً زنان ،جا گرفتە است؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : متاسفانه به دلیل اینکه کلا آنارشیسم در ایران زیاد شناخته شده نیست و مخصوصا آنارکو فمینیستهای فعال در جنبش زنان ایران نداریم و ما هنوز دارای یک جنبش آنارشیستی در ایران نیستیم، طبیعتا آنارکو فمینیسم هم در مبارزە زنان آزادیخواە ایران تاثیری نداشته است ولی تا حدی در جنبش کارگری آنارکوسندیکالیست ها تاثیراتی را داشته اند چراکه در بین فعالین کارگری، آنارکو سندیکالیستهای فعالی را داریم.
رامین ژوبین : از طرف چپ اتفاقا بر عکس، جنبش زنان ایران به خاطر دوری و مخالفت زیادی با قدرت طلبی مورد انتقاد قرار میگیرد. این یک دست آورد انارکافمنیسم است ولی با ایدئولوژی مبارزه مدنی و لیبرال و سوسیو دموکرات آمیخته و منحرف شده. یک انارکافمینیست لزوما مدافع مبارزه مدنی نیست و در هر شرایط فرق میکند (اما گلدمان الگو یا نمونه خوبی در این رابطه است). راه مقابله آنارشیستی بستگی به شدت خشونت دولتی ، تاثیر و دستاورد عمل مورد برسی، و گزینههای موجود بستگی دارد.
در زمانهای مختلف و در برابر اعمال رژیم و طرح و سیناریوهای ابر قدرتها، بحثهای گوناگون بر سر مسئلە ستم بر اقلیتهای ملی و حق تعیین سرنوشت یا خودمختاری مناطق ایران مطرح شده است، پاسخ و جواب شما یا آلترناتیو و راە حلهای آنارشیستی در مقابل آنها و در این مورد مشخص چیست؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : از آنجائی که آنارشیستها با مرزهای مصنوعی که دولتها بین انسانها کشیدن و نام آن را کشور گذاشته اند کلا مخالفند و از طرفی دیگر هم با وجود خود دولتها مخالفند و هم با وجود مرزها مخالفند در نتیجه نه از دولتهای موجود و مرزهای کنونی دفاع می کنیم و نه از تشکیل دولتهای جدید و افزایش مرزها حمایت می کنیم و سیاست ما در مقابل ناسیونالیستهای غالب و مغلوب تاکید بر برداشتن تمامی مرزها و انحلال دولتها است و تاکید می کنیم که جامعه بشری نیازی به دولتها و مرزهای آنها ندارد و کره زمین متعلق به همه انسانهاست. ما حق تعیین سرنوشت و جامعه ای بدون دولت را قبول داریم و دولتها وجودشان مانع آن است که مردم هر منطقه بتوانند خودشان برای زندگی خودشان تصمیم بگیرند و در واقع همه انسانها آلت دست دولتمندان ، سیاستمداران و سرمایه داران شده اند.
رامین ژوبین : به نظر من در قدم اول باید حق خود مختاری و خود گردانی هر کس باشه. دو مورد اینجا پیچیده بنظر میآیند. اول که مّلیتها مانند کرد، بلوچ و آذری میتوانند هم کشور خودشان را داشته باشند هم تجزیه نشوند. استان کردستان ایران به فرض هم استان کشور کردستان هم کشور ایران خواهد بود. دلیل اینکه با تجزیه ایران مخالف هستم ایدئولوژیک نیست، چون هدف من مثل هر آنارشیست دنیایی بدون مرز است. ولی آیا تجزیه ایران به دنیای بدون مرز میانجامد ؟ ولی چرا ایران تجزیه شود و دیگران نشوند؟ باید به برابری طبیعی همه احترام نمود و با تأسیس کشور کردستان همین میشود که همه حقوق برابراستقلال تصمیم گیری دارند. به نظر من دنیای بدون مرز یعنی تاثیر مرزها همه جای دنیا در زندگی روزمرهً از بین میرود و بی معنی تر میشوند. مثلا در رفت و آمدهای مردم دنیا (از بین بردن پاسپورت و شرایط رفت و آمد از یک کشور به کشور دیگر)، و تصمیمات اقتصادی ، انسانی ، و محیط زیستی (که جهان باید با هم تصمیم بگیره. مثلا اگر سیلی در راه است مردم آنجا باید بتوانند در کشورهای دیگر پناه و حقوق شهروندی و جهانی خود را بلافاصله داشته باشند).
مساله بعدی این است که خودمختاری از نظر آنارشیستها نه فقط باید ساختاری باشد بلکه ایدئولوژیک هم باید باشد. آیا آنارشیست اجازه میدهد یک محله مرد سالار خدمختار باشد ؟ دخالت و ایجادِ تغییر در رفتارهای ظالمانه روزمره – در خانوادهها مثلا ، همیشه در برنامه آنارشیستها بوده ، و باید مواظب بود که ساختار آنارشیستی را مساوی با آنارشیسم نکنیم. راههای دخالت در امور روزمرهً همه هم باید باشد، فقط این روشها دولتی نباید باشند. در رابطه با روشهای دخالت میتوان کلی جداگانه صحبت کرد.
ئەمە بڵاوبکەرەوە:
مصاحبە فروم آنارشیستهای کردستان (KAF) با تعدادی از رفقای آنارشیست از ایران / ١
مصاحبە فروم آنارشیستهای کردستان (KAF) با تعدادی از رفقای آنارشیست از ایران / ١
قسمت اول
رفیقی گرامی، برای آشنایی بیشتر خوانندگان فوروم (KAF) با آنارشیسم و مبانی و آلترناتیوھای آنارشیستی و برپاكردن بحث میان رفقای آنارشیست بر سر مسائل درگیر و موجود در جامعە و حركتھای اجتماعی، یك سال پیش این پرشھا را برای عدەای افراد آنارشیست در ایران و خارج ایران فرستادیم، اما متاسفانە تا حالا تنھا از سە رفیق جواب را دریافت كردەایم، كە بە امید شركت رفقای دیگر در بحث و گفتوگوھای آیندە، اینجا در سایت و بلاگ و صفحەی فیسبوك فوروم آنارشیستھای كردستان، جوابھا را منتشر مینمایم.
ابتدا اگر بشود، خلاصە دربارە سایت، بلاگ یا فعالیتھای خود توضیح دهید، که از چه زمانی شروع کردید و اصلاً جزوی یک گروە، فرومی اینترنتی ھستید یا كارھا و نوشتەھایت كار و بلاگ شخصی محسوب می شود؟ اگر جزوی یك گروه ھستید در چه عرصه هایی اعضای گروھتان (یا سایت و گروھی خود) فعال هستند و اگر صرفاً کار نوشتاری انجام میدهید و یک فروم اینترنتی هستید نویسندگان آن چگونه با شما همکاری میکنند و آیا نویسندگان یا مترجمان مشخصی دارید یا هر کسی میتواند با شما همکاری کند؟
نظام جلالی و آرش دوست حسین : قبل از اینکه شروع کنیم به سئوالات پاسخ دهیم باید یادآوری کنیم که در پاسخ به تعداد زیادی از سئوالات شما ،نظرات مختلفی در بین رفقای صدای آنارشیسم وجود داشت بنابراین پاسخ های داده شده به این مصاحبه توسط تعدادی از رفقای صدای آنارشیسم صورت گرفته است و سایر رفقا نیز می توانند در فرصتهای بعدی با توجه به نقطه نظرات خودشان به سئوالات شما پاسخ دهند.
ما جمعی آنارشیست هستیم در خارج از کشورکه پیشینیه های متفاوتی داریم ولی گذشته فعالیتهای سیاسی تعدای ازرفقای ما به فعالین و اعضای سابق سازمانها و احزاب چپ برمی گردد که به دوره ها و سالهای مختلفی مربوط می شود که با نقد و خروج از ساختار هرمی ، سانترالیستی و غیر دموکراتیک نهفته در این گونه تشکیلاتها و نقد اتوریته و اقتدار در هر شکلی ،ابتدا تصمیم به فعالیت موازی و خطی از پایین به صورت خود خواسته و داوطلبانه در کنار دیگر فعالین مستقل چپ و کسانی که به فعالیتهای غیر متمرکز و سانترالیستی احزاب و سازمانها توهمی نداشتند گرفتیم که با یک سری جلسات اینترنتی و پس از یکسری بحث به این نتیجه رسیدیم که از لحاظ دکترین سیاسی آنارشیست هستیم و تصمیم به جمع شدن کنار هم در اواخر سال ۲۰۰۹ گرفتیم که با نام “صدای آنارشیسم” شروع کردیم و بخشی دیگر از رفقای ما بسیار جوان ما هستند که گرایشات چپ و یا آنارشیستی داشتند و اینک خود را آنارشیست می دانند .
در ضمن علت انتخاب نام صدای آنارشیسم آن است که ما در حد یک صدا هستیم و نه در حد یک جنبش آنارشیستی وهدفمان آن بوده که صدای آنارشیستها را در حد توانمان منعکس کنیم و در جمع ما همه گرایشات ضد سرمایه داری آنارشیستی وجود دارد.
خورشید شاە : بنده در سطحی از فعالیت نیستم که به پاسخ پرسشهای فراوان شما بنشینم. معذور کنید اما چند نکتۀ عمومی:
فعلیت جنبشهای آنارشیستی بجز در ممالکی که سابقۀ فرهنگی آن را دارند معمولا در حد فعالیتهای انفرادی باقی مانده. در مملکت ایران هم بر همین روال. من وظیفۀ اصلی انسانهایی که به انحاء این نحله گرایش دارند رو روشنگری در سطح جامعه میدونم و گمان ندارم در پی جابه جایی احتمالی سیستم فعلی به جز قدمهایی ابتدایی در جهت برخی از کارهای عملی که خود شما در سوالات اسم بردید کاری از آنارشیستهای ایران بر بیاد. در عین حال همگرایی با چپ نو و سوسیالیستهایی که به سازماندهی از پائین معتقدند رو قنیمت میشمرم هر چند لزوم سازماندهی نیروهای آنارشیست به قوۀ خود باقیست.
در نهایت به نظر بنده فهرست بلندبالا و همه جانبۀ سوالات شما که شبیه به ورقه های کنکوری شده مسبب عدم دریافت پاسخ از سوی رفقا بوده.
رامین ژوبین : گرچه ریشههای دیگری در تجربیات کودکی من ممکنه دیده بشه به نظر میاد موقعای که در کانادا ۱۷ سال داشتم و با پدر ناتنی و کمی سنتیام مشکل پیدا کردم، و به کمک مادرم ترک خانه کردم و زندگی تنها را شروع کردم. تفکرات و یا علاقههای آنارشیستی من خودشان را واضح تر نشان دادند و این زمینهای برای ایجاد بی نظمیهای بزرگتر و هدفدارتر در عرصههای آموزشی، اجتماعی و سیاسی، و پیوستن به آنارشیسم شد خیلی مختصر به عمدهترین فعالیتها اشاره میکنم:
– بنیانگزاری یک انجمن روانشناسی آلترناتیو، مخالف روانشناسی موجود در دانشگاهم که بر ارزشگذاریهای ژنتیکی و غیر محیطی تاکید آسیب آور و غیر علمیای داشت
– نزدیک به ۱۰ سال تجربه مبارزه و بحث اینترنتی
– در ۳ سال اخیر کارهای بسیار زیادی انجام داده ام. عضو گروه رسمیای نیستم ولی نزدیکان همکار و شریک پر نفوذ زیاد روزمره و مستقیم داخل و خارج کشور زیاد دارم؛ سایتهای زیادی این فعالیتها را ثبت کرده اند ولی سایتهای زیر شخصی تر هستند و در واقع تولیدِ خودم هستند:
http://www.radiopayam.ca/parvaz.html
http://soundcloud.com/radioparvaz
http://www.facebook.com/pages/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4- %D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86/177505310824
Anarkistan ئەنارشیستان 
پێویستە لە ژوورەوە بیت تا سەرنج بنێریت.