چه‌پ و کۆمۆنیست ئه‌وه‌نده‌ی ڕاستڕه‌وکان زیانیان به بزوتنه‌وه‌ی سۆشیالیستی گه‌یاندووه /4
زاهیر باهیر – له‌نده‌ن
Sep 2016
به‌شی چواره‌م:
- چینی پڕۆلیتاریا و ته‌کنه‌لۆجیا:
ڕۆح و جه‌وهه‌ری هزری مارکس له خۆئاماده‌کردندا بۆ شۆڕش و هێزه بزوێنه‌ره‌که‌ی، له چینی پڕؤلیتاریا و گه‌شه و پێشه‌وه‌چوونی ته‌کنه‌لۆجیادا ، چڕبۆته‌وه. ههر ئه‌مه‌ش بووه که سه‌رجه‌می لێکۆڵینه‌وه مێژووییه‌کانی مارکس له‌سه‌ر ته‌کنه‌لۆجیا و پێشکه‌وتنی و سه‌رمایه‌داریی و که‌ڵه‌که‌بوونی سه‌رمایه‌و زێده‌بایی و ململانێی نێوانی پڕۆلیتاریا و بورجوازی ، بووه، تاکو بیسه‌لمێنێت که کۆمه‌ڵی ئاینده‌ی سۆشیالیزم له‌سه‌ر ده‌ستی کرێکاراندا دروستده‌بێت، ئه‌مه‌ش یانی سۆشیالیزم نایه‌ته دی هه‌تا کۆمه‌ڵ به‌سه‌رمایه‌دارییدا تێنه‌په‌ڕێت. له‌م دیده‌یه‌شه‌وه مارکس نهك ههر به‌هایه‌کی یه‌کجار زۆری بۆ کرێکاران له کۆمه‌ڵ و ڕۆڵیاندا داناوه به‌ڵکو ده‌سه‌ڵاتداریشیانده‌کات و ده‌یانخاته پێگه‌ی دهسهڵاتهوه . مارکس هیوایه‌کی یه‌کجا گه‌وره به کرێکاران ده‌به‌ستێت، تا ئه‌و ڕاده‌یه‌ی وه‌کو بوكچین ده‌ڵێت ” مارکس نوسوێتی و ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر هه‌رکاتێك پڕۆلیتاریا کاپیتاڵیزمی به سروشتی قه‌بوڵکرد ، ئه‌وه هه‌موو هیواکان بۆ شۆڕش ، ونده‌بێت”
لا285 Ecology or Catastrophe, The life of Murray Bookchin, By Janet Biehl
هاوکاتیش مارکس ئه‌وه باشده‌زانێت که له‌و سه‌رده‌مه‌ی ئه‌ودا کرێکاران له وڵاته پیشه‌سازییه‌کاندا زۆر که‌مایه‌تیبوون و له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و وڵاتا‌نه‌شدا یا ههر نه‌بوون یاخوود یه‌کجار که‌مبوون . کاتێك که مارکس گه‌شه‌ی کرێکاران به گه‌شه‌ی ته‌کنه‌لۆجیاوه ده‌به‌ستێت ، ئیدی ئه‌و هه‌سته‌ی خۆی ناشارێته‌وه که گه‌شه‌ی وڵاتان له ڕوی ته‌کنه‌لۆجیاوه که به‌ر‌هه‌مهینه‌ری کرێکارانه ، ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ش له‌سه‌ر وێرانی وڵاتێکیش و پلیشانه‌وه‌ی خه‌ڵکه‌که‌شی بێت ، لای ئه‌و گرنگ نییه . باشترین نمونه‌یه‌کیش ‘ کۆمپانیای ڕؤژهه‌ڵاتی هیندییه’ له چه‌رخی 19 ده‌دا که مارکس یه‌کجار دڵی پێیخۆشبوو.
جانێت له لاپه‌ڕه‌ی 60 ی هه‌مان کتێبدا ده‌ڵێت، بووکچین ده‌ڵێت ” مارکس وای بینیوه که کاپیتاڵیزم په‌یامێکی مێژویی پێیه بۆ پێشخستنی ته‌کنه‌لۆجیا بۆ ئاستێك که ئیدی ده‌توانێت پێداویستییه‌کانی به‌شه‌رییه‌ت دابین بکات” دیسان ههر له‌و په‌رتوکه‌دا له لاپه‌ڕه 190دا، نوسیوێتی ” له‌وه‌ش زیاتر، مارکسیزم په‌یگیرانه ده‌سه‌ڵاتخواز بووه. مارکس و ئینگلس ته‌ماشای ده‌سه‌ڵاتیان واکردووه که بناغه‌ییه بۆ دسپلینکردنی پڕۆلیتاریا و گوێڕایه‌ڵی بوون . ” هه‌تا مارکس کاپیتاڵیزمی واده‌بینی که به وێرانکردنی فۆرمه ئابووییه‌کانی پێشینه و گه‌شه‌پێدانی ته‌کنه‌لۆجیا ، ڕۆڵێکی مێژویانه‌ی پێشکه‌وتنخوازیانه‌ی بینیوه. ئه‌و وا بیریکردۆته‌وه که کۆمه‌ڵی چینایه‌تی زه‌رووره‌ی مێژوییه بۆ به‌ده‌ستهێنانی بناغه‌ی ئازادی به‌شه‌رییه‌ت …….بوکچین سه‌باره‌ت به‌م تێزه و بۆچوونه‌ی مارکس ده‌ڵێت مارکسیزم ” پێشکه‌وتوترین ئایدۆلۆجییه له کاپیتاڵیزمی پێشکه‌وتوودا”
David Graeber له په‌رتوکه نوێیه‌که‌ی که به ناوی The Utopia of Rules له لاپه‌ڕه‌ی 121 و 122 دا، ئه‌ویش له‌سه‌ر بۆچونه‌کانی مارکس سه‌باره‌ت به ته‌کنه‌لۆجیا و سوود ، ده‌دوێت، به به‌ڵگه‌وه قسه له‌سه‌ر هه‌ندێك بۆچوونی ئه‌و ده‌کات که نه‌هاتنه دی. یه‌کێك له‌وانه شۆڕشکردنه له ئامرازه‌کانی به‌رهه‌مهێناندا ، ده‌یڤد ده‌ڵێت ” ئه‌رگویمێنته تایبه‌تییه‌که‌ی مارکس ئه‌وه بووه، به‌هۆی فاکته‌ری دیاریکراوی ته‌کنیکییه‌وه به‌ها(قیمه) و هه‌روه‌ها قازانجیش ده‌بێت له کاری مرۆڤ، دروستبکرێت . به‌م هۆیه‌شه‌وه کێبڕکێی خاوه‌نکارگه‌کان ناچار به ماشێنایزکردنی به‌رهه‌م له پێناوی هێنانه‌خواره‌وه‌ی تێچووندا (کولفه) ده‌که‌ن، به‌ڵام ئه‌مه له کاتێکدا ناو به‌ناو قازانجێکی وه‌ختی بۆ چه‌ند کارگه‌یه‌ك هه‌یه، به‌ڵام به گشتی کارایی ئه‌م ماشنیزکردنه له ڕاستیدا بڕی ( معه‌ده‌ل) قازانج له هه‌موو کارگه‌کاندا ده‌هێنێته خواره‌وه. ئه‌وه ئێستا نزیکه‌ی دوو چه‌رخه ئابورییناسه‌کان دیبه‌یتی ئه‌وه ده‌که‌ن ئایه به ڕاستی ئه‌مانه هه‌موی ڕاسته. به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئه‌وه ڕاستبێت ، ئه‌ی بۆ بڕیارێکی وا غه‌ریب له له‌یه‌ن پیشه‌سازیکه‌رانه‌وه، ناده‌ن، بۆ پاره ناخه‌نه توێژینه‌وه بۆ داهێنانی کارگه‌کانی ڕۆبۆت، که هه‌موو که‌سێك له شه‌سته‌کاندا، پێشبینی ئه‌وه‌ی ده‌کرد، له‌بری ئه‌مه ده‌ستپێکردنی گوستنه‌وه‌ی کارگه‌کانیان بۆ شوێنانی چڕی کار ، بۆ شوێنیێ ته‌کنه‌لۆجیای که‌متر، له چین یاخود جیهانی باشوور، که عه‌قڵ باشتر ده‌یگرێت، کرد”
ده‌یڤد ههر له‌و به‌شه‌ی کتێبه‌که‌یدا له لاپه‌ڕه 143 دا ده‌ڵێت ” کاپیتاڵیزم له سروشتی ته‌کنه‌لۆجیدا پێشکه‌وتووه وا‌ده‌رده‌که‌وێت مارکس و ئینگلس له سه‌رده‌می حه‌ماسییه‌که‌یاندا بۆ شۆڕشی پیشه‌سازی له‌و ڕۆژانه‌دا سه‌باره‌ت به‌مه، به ته‌واوی هه‌ڵه بوون . یاخود زیاتر به دیاریکراوی ئهوان ڕاستبوون که په‌یگیرییان له‌سه‌ر ئه‌وه کردووه که ماشێنا‌یزکردن له پیشه‌سازی به‌رهه‌هێناندا، سه‌رئه‌نجام کاپیتاڵیزم وێرانده‌کات، به‌ڵام هه‌ڵه بوون له پێشبینیکردنی ئه‌وه‌ی که مونافه‌سه‌ی مارکێته‌کان خاوه‌نکارگه‌کان ناچارده‌کات که به‌ره‌و ماشێنایز، مل بنێن”
له‌ته‌ك ئه‌و ئه‌رکه گه‌وره‌ی که مارکس خستویه‌تیه سه‌رشانی کرێکاران، بڕوایشی به‌وه هه‌بووه که کرێکاران ده‌بێت شوورا و کۆمیته و ئه‌نجومه‌نه‌کانی خۆیانیان له کارگه و کارخانه‌کانیاندا هه‌روه‌ها له شوێنه‌کانی دیکه‌شدا هه‌بێت ، وه‌کو ئه‌نجومه‌نێك، لیژنه‌یه‌کی ده‌سه‌ڵات . ئه‌مه‌ش یانی ده‌سه‌ڵاتدانه ده‌ستی کرێکاران و بێبه‌شکردنی باقییه‌که‌ی، دروستکردنی ده‌سه‌ڵاتێك له شێوه‌یه‌کی بچوك یا گه‌وره‌دا ڕێگاخۆشکردنه بۆ نه‌بوونی یه‌کسانی و دادوه‌ری کۆمه‌ڵایه‌تی . بووكچین له‌و دیمانه‌یه‌ی که Janet Biehl ی براده‌ری کردویه‌تی، سه‌باره‌ت به کۆمیته‌ی کرێکارییه‌کان ده‌ڵێت “ گه‌ر کرێکاران له پرۆژه‌که‌یاندا خۆیان وه‌کو هاووڵاتیان له‌بری کرێکاران نه‌بینن، که‌واته ئێمه ده‌رگه بۆ گریمانێکی به‌هێز ده‌که‌ینه‌وه که ئهوان بانگه‌شه‌ی ده‌سه‌ڵات له شوێنه‌کانیاندا ، له‌سه‌ر حسابی ئه‌نجوومه‌نه جه‌ماوه‌رییه‌کان، ده‌که‌ن. ئه‌مه‌ش یانی کێشانه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات له ئه‌نجومه‌نه جه‌ماوه‌رییه‌که و دانی به شوێنی سه‌ر کار، ئا به‌و شێوه‌یه تۆ درز له یه‌کێتی ئه‌نجوومه‌نه جه‌ماوه‌رییه‌که دروستده‌که‌یت و هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ری زیاتری شوێنی سه‌ر کار وه‌ک توخمێکی سه‌رپه‌رشتیکار له په‌یوه‌ندیدا له‌گه‌ڵ ئه‌نجوومه‌نه جه‌ماه‌رییه‌که‌دا” درێژه به قسه‌کانی ده‌دات و ده‌ڵیت لێمگه‌ڕێ با ئاسانی بکه‌م : ” که شوێنی سه‌ر کار ده‌سه‌ڵاتی زۆری هه‌بوو ، ئه‌نجوومه‌نی جه‌ماوه‌ری ده‌سه‌ڵاتی که‌مه- هه‌روه‌ها ده‌سه‌ڵاتی که‌متر که شوێنی سه‌ر کار هه‌یه‌تی ، ئه‌نجومه‌نه جه‌ماوه‌رییه‌که ده‌سه‌ڵاتی زۆرتری هه‌یه” لا 162 The Politics of Social Ecology, Libertarian Municipalism. By Janet Biehl
سه‌باره‌ت به‌چینی کرێکاران، مارکسییه‌کانی ئه‌مڕۆ، به‌تایبه‌ت مارکسییه‌کانی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوین ده‌بێت ئه‌و پێناسه‌یه لای خۆیان ساغبکه‌نه‌وه. ئایه تێگه‌یشتنی ئهوان له‌چه‌مکی پڕۆلیتاریا، کرێکاران، ههر هه‌مان شته که مارکس کاتی خۆی هه‌یبووه؟ گه‌ر ئهوان هه‌مان پێناسه په‌سه‌ند ده‌که‌ن ،ئه‌وه له‌ته‌ك واقیعی ئه‌مڕۆ و جیهانه‌که‌یدا ناگونجێت و گریمانی شؤڕشیش، نیییه . خۆ ئه‌گه‌ر ئهوان هه‌موو خه‌ڵکانی دیکه که له ئۆفیس و شۆپه‌کان و شوێنه‌کانی دیکه‌دا و به بێکار که‌مئه‌ندامانه‌وه و خانه‌نشینکراوانه‌وه به کرێکار بده‌نه قه‌ڵه‌م ، یاخود وای ده‌بینن که کێشه‌ی ئه‌مڕۆ له نێوانی له سه‌دا یه‌ك و له سه‌دا نه‌وه‌دونۆکه‌ی دیکه‌یه‌تی. ئا له‌م حاڵه‌ته‌دا ئهوان ده‌بێت پیاداچونه‌وه‌یه‌ك به بۆچونه مارکسییه‌کانی خۆیاندا سه‌باره‌ت به پڕۆلیتاریا، بکه‌ن.
ڕه‌نگه گرنگیش نه‌بێت چ پێناسه‌یه‌ك بۆ کرێکاران ده‌که‌ن ، به‌ڵام ئه‌وه‌ی که گرنگه و من تا ڕاده‌یه‌کی زۆر دڵنیام ئه‌وه‌یه که چینی کرێکاران زۆر له سه‌رده‌می مارکس لاوازتره و هیوای شۆڕشییش له سه‌رده‌می ئه‌ودا زیاتر بوو تا ئێستا. دیاره له‌مه‌دا پێشبینییه‌که‌ی مارکس نه‌هاته دی که‌وای ده‌بینی که کاپیتاڵیزم گۆڕهه‌ڵکه‌نی خۆی ده‌بێت و به پێشکه‌وتنی ته‌کنه‌لۆجیا و زۆربوونی پڕۆلیتاریاو ڕوودانی قه‌یرانه یه‌کبه‌دوایه‌که‌کانی ئابوریی، ئیدی زه‌نگی لێدانی شؤڕشیش نزیکترده‌بێته‌وه .
گه‌ر ته‌ماشایه‌کی واقیعیانه‌ی دونیا بکه‌ین له‌م چه‌رر‌خه‌دا و تا ئێستاش بزوتنه‌وه‌ی کرێکاران و خه‌ڵکی له ئاستێکی یه‌کجار نزمدان جگه له فه‌ره‌نسا و یۆنان . ته‌نانه‌ت هه‌وڵی سه‌ره‌کی ئه‌وانیش نهك بردنه‌پێشه‌وه‌ی بزوتنه‌وه‌که‌یه و دابینکردنی داخوازی زیاتر ، به‌ڵکو ده‌ستبه‌سه‌راگرنتی ئه‌وانه‌ی که پێشتر به‌ده‌ستهێنراون ، تاکو له ده‌ست نه‌چن. ههر له‌به‌ر ئه‌مه‌ش من ڕام وایه که ئێمه له قه‌یرانێکی یه‌کجار گه‌وره‌داین نهك سه‌رمایه‌داری. له‌م باره‌شه‌وه من چه‌ند وتارێکم نوسیوه و دواترینیان ” ئایا ئه‌م قه‌یرانه ئابوورییه قه‌یرانی سه‌رمایه‌دارییه، یاخود قه‌یرانی ئێمه‌یه؟ ” http://zaherbaher.com/2016/08/18/%d8%a6%d8%a7%db%8c%d8%a7%e2%80%8c-%d8%a6%d9%87%e2%80%8c%d9%85-%d9%82%d9%87%e2%80%8c%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86%d9%87%e2%80%8c-%d8%a6%d8%a7%d8%a8%d9%88%d9%88%d8%b1%db%8c%db%8c%d9%87%e2%80%8c-%d9%82%d9%87/
سه‌باره‌ت به ته‌کنه‌لۆجیا و ڕۆله‌که‌ی: هه‌روه‌کو له سه‌ره‌وه ئاماژه‌م پێکرد گرنگێتی ته‌کنه‌لۆجیا بۆ مارکس و مارکسییهکان له بنیاتنانی سۆشیالیزمدا زۆر گرنگ بووه ، به واتایه‌کی دیکه هاتنی ته‌کنه‌لۆجیای پێشکه‌وتوو لای ئهوان پێداویستییه‌کی مێژوویی بووه بۆ دروستکردنی هێزه بزوێنه‌ره‌که‌ی شۆڕش، کرێکاران، هه‌م بۆ قورتاربوون له کێشه‌ی که‌مبه‌رهه‌میی ، که مارکس که‌مبه‌رهه‌میی به نه‌بوونی ته‌کنه‌لۆجیای پێشکه‌وتووه گرێداوه و ئه‌و مه‌ترسی ئه‌وه‌ی هه‌بووه به‌رهه‌م به‌شی دانیشتوان ناکات.
له وردکردنه‌وه‌ی ئه‌و خاڵه‌ی سه‌ره‌وه ده‌توانین دوو خاڵی گرنگ ڕه‌چاو بکه‌ین . یه‌که‌م : هاتنی ته‌کنه‌لۆجیا به هاتنی چینی بورجوازی قۆناغی گه‌شه‌کردنی پیشه‌سازییه‌وه به‌ستراوه‌ته‌وه . ههر ئه‌مه‌ش بووه که مارکس ئه‌وه‌ی که بورجوازی کردویه‌تی به شۆڕشی زانیوه و لاینگری کردوه و تا ئێستاش له‌ناو مارکسییه‌کاندا واباوه که بورجوازی له‌و سه‌رده‌مه‌دا چینێکی شۆڕشگێر بووه. دووهه‌م: که ته‌واوکه‌ری خاڵی یه‌که‌مه بووه‌ته دانانی به‌ردی بناخه‌ی به‌شکردنی قۆناخه‌کانی به‌شه‌رییه‌ت به مه‌به‌ستی گه‌یشتن به کۆمه‌ڵی سۆشیالیزم لای مارکسییهکان ، وه‌کو کۆمه‌ڵی کۆمیۆێنه‌ی سه‌ره‌تایی ، به‌ندایه‌تی ، فیود‌اڵیزم ، کاپیتاڵیزم ، سۆشیالیزم ئه‌مجا کۆمۆنیزم. ئه‌م ڕیزبه‌ندییه لای مارکسییهکان به لینینیشه‌وه زیاتر گرنگی ڕۆڵی پرۆلیتاریا و ته‌کنه‌لۆجیای دووپاتکرده‌وه، پێداگریی له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌کرد که قسه‌کردن له‌سه‌ر کۆمه‌ڵی سۆشیالیزم بۆ وڵاتانێك که له قۆناخی سه‌رمایه‌داری زۆر گه‌شه‌کردودا، نه‌بن ، ئه‌وه خه‌و و خه‌یاڵه، دوورکه‌وتنه‌وه‌یه له واقیع و داخوازییه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانی سه‌رده‌م ، ئه‌مه‌ش کارێکی وایکرد که ئه‌گه‌ر پارته کۆمۆنیست و به‌لشه‌فییه‌کانی جیهان باوه‌ڕ و دروشمیشیان کۆمه‌ڵی سۆشیالیزم بووبێت، به‌ڵام به کاری کرده کارو تێکۆشانیان بۆ به پیشه‌سازیکردنی وڵات، کۆمه‌ڵ، کردووه ، بۆ زیاتر کۆیله کردنی کرێکاران، ڕه‌نجده‌ران. به‌شخوراوان، بووه ،ههر ئه‌مه‌ش بووه که له زۆربه‌ی وڵاتانی دونیادا ده‌ستیان له‌ته‌ك چینی بورجوازی، خۆیان وته‌نی ” نیشتمانی” تێکه‌ڵکردوه و به چینێکی شؤڕشگێڕیان داناوه و پشتگیرییان لێکردووه . ده‌رئه‌نجامی به‌ڕێکردنی ئه‌م سیاسه‌ت و پراکتیکه‌کردنشی دروستکردنی ده‌وڵه‌تی سۆشیالیستی ، دیمۆکراتی نیشتمانی ، فرمانڕه‌وایی گه‌لیی ، دیمۆکراتی گه‌لی و گرتنه‌به‌ری سیاسه‌تی گه‌شه‌کردنی ناسه‌رمایه‌داری به‌ره‌و سۆشیالیزم له عێراق و هه‌ندێك شوێنی دیکه به ده‌ستتێکه‌ڵکردنی له‌گه‌ڵ حکومه‌ته فاشییه‌کاندا له به‌ره‌یه‌کدا.
که‌واته وه‌کو کورد ده‌ڵێت ئه‌و ئاگره بێ دووکه‌ڵ نییه. ئه‌مه‌ی که له‌سه‌رده‌می ‘لینین’ و دوای ئه‌ویش په‌یڕه‌وده‌کرا ، ههر هه‌مووی گه‌ر به وردی بڕوانیت خودی مارکس سه‌رچاوه‌که‌یه‌تی، ورده ورده قسه و بۆچون و تیئوره‌کانی مارکس له‌سه‌ر ده‌ستی لینین و پاشڕه‌وانیدا، گه‌شه‌ی پێدراوه و خراوه‌ته پراکتیکه‌وه .
به بۆچونی من ئه‌و دوو خاله‌ی که له سه‌ره‌وه ئاماژه‌م پێکردن پڕۆلیتایا و ته‌کنه‌لۆجیا له‌گه‌ڵ دابه‌شکردنی پێشکه‌وتنی به‌شه‌رییه‌ت به‌و قۆناغانه‌وه به مه‌به‌ستی گه‌یشتن به کۆمه‌ڵی سۆشیالیزم، گه‌وه‌ره‌ترین زه‌ربه‌یان له بزوتنه‌وه‌ی سۆشیالیستی داوه و به‌ربه‌ستێکی یه‌کجار گه‌وره بوون له‌به‌رده‌میا. ئاشکراشه که ده‌ردی ئایدۆلۆجیا هیچ ده‌رفه‌تێکی بۆ مارکسییه‌کانی پاش مارکس نه‌هێلاوه‌ته‌وه تاکو سه‌ر له دووتوێی کتێبه‌کان به‌رزبکه‌نه‌وه به مێشکی خۆیان تۆزێك بیر بکه‌نه‌وه و بزانن ئایا ڕاستی ئه‌مه له که‌تواردا ده‌بینرێت یا نا؟ پرسیارێك له خۆیان بکه‌ن خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌مه ڕاستی تیادا بێت ئه‌وه شؤڕشی سۆشیالیستی له وڵاتانی پیشه‌سازی دواکه‌وتودا هه‌رگیز ڕوونادات ؟ ئه‌ی ئه‌و شۆڕشه چۆن ڕووده‌دات؟ هه‌نگاوه عه‌مه‌لییه‌کان بۆ ئه‌م پرۆسسه‌یه چین؟ له هه‌قه‌تیشدا واقیعیش و ئه‌زموونه‌کانیش ئه‌وه‌یان نیشاندا نه حیزب ده‌توانێت ئه‌مه بکات و نه پڕۆلیتاریاش ده‌توانن یه‌کبگرن و دیکتاتۆری پڕۆلیاتاریاش بنیات بنێن؟! خۆئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ش ڕوویدا ئه‌ی چۆن ئه‌م قۆناخی چینایه‌تییه له ڕێگای دهسهڵاتهوه، ده‌وڵه‌ته‌وه، ده‌گوێزرێته‌وه بۆ قۆناخی بێ ده‌سه‌ڵاتیی، بێ چینایه‌تی؟ ئه‌مانه و کۆمهڵه پرسیارێکی دیکه هه‌ن که بۆ مارکسییهکان گرانه له واقیعدا وه‌ڵاممان بده‌نه‌وه، مه‌گه‌ر وه‌ڵامه‌که‌ی ته‌نها له بڕگه‌ی کتێبه‌کاندا بدۆزنه‌وه .
درێژه‌ی هه‌یه
Anarkistan ئەنارشیستان 
پێویستە لە ژوورەوە بیت تا سەرنج بنێریت.