ھەژێن

٢٨ی نۆۋەمبەری ٢٠١٦

سەرنجێکی کورت لەسەر بابەتی ” ئای چۆن ڕاستییه‌کان ده‌شوێنرێت تاکو زیاتر و زیاتر چه‌واشه‌مان بکه‌ن ” نووسینی زاھیر باھیر*

سەرەتا، بۆ ئەوەی خوێنەری ئاشنا و نائاشنا ئەوە بزانێت، لێرەدا وەك هەر سەرنج و ڕەخنە لە هەر کەسێکی دیکە، کەسایەتی نووسەر لە دەرەوەی بابەت ڕادەگرم و خەریکی ڕۆشناییخستنە سەر لایەنە ناڕۆشنەکانی بۆچوونەکەی دەبم، کە هەم دەکرێت لەم ساتەدا بۆچوونی سەدان هەزار کەس بێت و هەم بەدڵنیاییەوە پیشینەیەکی زۆر درێژتر لە تەمەنی هاوڕێ زاهیر و منی هەیە.

خوازراو یان نەخوازراو ھاوڕێ زاھیر بەو سەردێرە، ئێمەی خوێنەر دەخاتە دووڕیانی بەراوردکارییەك، کە سەرەنجامەکەی کۆیلەتی خوێنەرە بۆ گرتنەبەری ڕێگەیەکیان، ھەرچەندە ڕێگەی گەڕانەوە بۆ دواوە ھەیە و بەبۆچوونی من، باشترین ئەڵتەرناتیڤە و پێویستە بە نیشاندانی خاڵە هاوبەشەکانی نێوان بازاری قۆرخکراو و بازار-ئازادی نیئۆلیبراڵ، دیکتاتۆریی چوار ساڵە و دیکتاتۆریی پەنجا ساڵە، خۆمان لە هۆگریی بۆ پۆزەتیڤبوونی دارایی دەوڵەتی “کەرتی نیشتمانی” بە بەراوردکردنی لەتەك دارایی کۆمپانییەکان “کارتی تایبەت” بپارێزین.

نووسەر دەنووسێت ” که‌متر باس له‌و ده‌ستکه‌وته‌ باشانه‌ ده‌که‌ن که‌ کاسترۆ بۆ کوبای کرد له‌ بواری ته‌ندروستی و چاره‌سه‌ریی به‌لاش که‌ تا ئێستا ئه‌و سیسته‌مه‌ له‌ هیچ وڵاتیکدا نییه، خوێندنی به‌ڵاش ، درێژبوونه‌وه‌ی بڕی ته‌مه‌ندرێژی هاووڵاتیانی کوبا، یارمه‌تی و هاوکاریی زۆرێك له‌ وڵاتانی ئه‌مه‌ریکای لاتینی له‌ کێشه‌ی ته‌ندروستی و چاره‌سه‌ر‌دا به‌ناردنی دکتۆرێكی زۆر ، هینانه‌ خواره‌وه‌ی بڕی مردنی ساوایان و دایکانی دووگیان به‌سه‌ر منداڵه‌کانیانه‌وه‌ ، پاراستنی ئابوریی وڵاته‌که‌ی له‌ دزی و تاڵانی ئه‌مه‌ریکا و وڵاتانی ئه‌وروپا ، باشی نیسبی ژیانی هاووڵاتیان له‌وێ …. گه‌لێکی دیکه‌.”

هەڵبەتە ئەوە بڵێم، منیش دابینکراویی بیمەی دەرمانی و خوێندن و پێداویستییە سەرەتاییەکانی ژییان و گوزەرانی ڕۆژانە بە باشتر دەزانم، بەڵام لەتەك ئەوە ناکۆکم کە ئەوە چەپکەگوڵی دەستی ڤیدڵ کاسترۆ بێت بۆ خەڵك. بە بۆچوونی من، ئەوە بۆ  پێداویستی مانەوەی سیستەمی سەرمایەداریی دەوڵەتی دەگەڕێتەوە، نەك بۆ خودی کاسترۆ. چونکە تاکو ئێستا مێژووی سیستەمی چینایەتی چ لە سەرۆکایەتی خێڵ و سیستەمی فیئۆداڵی و  پاشایەتی و  چ لە شێوەی دەوڵەت، ئەوەی نیشانداوە، کە هیچ سیستەمێك ناتوانێت هاوکات هەم دەمی خەڵك دابخات و هەم زگی خەڵك برسیبکات، لەوێ کە دەمی داخستبێت، ناچار بووە مل بە تێری زگەکان بدات [کەرتی دەوڵەتی] و لەوێ کە زگەکان برسیدەکات، ناچارە  گلەییکردن و ناڕەزایەتی ئازادبکات [کەرتی تایبەت ].

بێجگە لەوە، ئەگەر ئێمە ئەو ڕێژە تێرییەی زگ بە ئامانج وەربگرین، خواستە یان ناخواستە خۆمان لەبەردەم ئەم پرسیارە دەبینینەوە؛ ئەی هەڵوێستی ئێمە بەرانبەر زیندان چۆن دەبێت، کە لەوێدا هەمووان یەك جۆر پۆشاك و پۆشتە و هەمووان یەك جۆر خۆراك و تێرن؟ ئایا لەنێوان سیستەمی سەرمایەداری دەوڵەتی و دیکتاتۆرییە بەناو “سۆشیالیستییەکان” و سیستەمی زیندان هیچ جیاوازییەك هەیە؟ ئایا دەتوانین لە بەرواردکردنی نێوان بەڕێوەبەری زیندانێك و بەڕێوەبەری نووسینگەیەکی دەڵاڵی-کار بەو سەرەنجامە بگەین، لەبەرئەوەی کە لەنێو زیندان هەمووان یەك پۆشاك و هەمووان یەك خۆراکن، لە بەڕێوەبەری یان خاوەنی نووسینگەی دەڵاڵی کار باشترە، کە کرێی کرێکارەکانی جیاواز و ٨٠% داهاتی کاری کرێکارەکان بۆ خۆی دەدزێت؟

پاشان، ئایا بەو بەراوردکارییە لەنێوان فەرمانداریی تاكپارتیی و فەرمانداریی پارلەمانیی؛ لەنێوان سەرۆکی پەنجا ساڵە و سەرۆکی چوار ساڵە لە پۆزەتیڤبوونی سیستەمی پارتیی بەعس/ سەدام حوسەین نزیکنابینەوە، کە هەم وەك سیستەمەکەی کوبا خوێندن و دەرمان خۆڕایی و  هەم نان هەزان و هەم سەرمایەدار و سەرمایەداری گەورە تەنیا دەوڵەت بوو؟

پاشان دەنووسێت ” هه‌ڵبه‌ته‌ من به‌رگریی له‌ ڕژێمه‌که‌ی کاسترۆ ناکه‌م و ته‌نها ڕاستی ده‌ڵێم، به‌ڵاو ئه‌وه‌ی که‌ من توڕه ‌و بێزار ده‌کات ئه‌وه‌یه‌ هه‌موو ئه‌و که‌ناڵ و ڕۆژنامانه‌ ده‌ڵێن ” به‌ ته‌مه‌نترین دیکتاتۆری جیهان مرد”. باشه‌ منیش ده‌ڵێم کاسترۆ دیکتاتۆر بوو ، به‌ڵام ئایا سه‌ر‌کرده‌ی وڵاتێك هه‌یه‌ یا ڕژێمێك هه‌یه‌ که‌ دیکتاتۆر نه‌بێت؟ “

بە بۆچوونی من، هیچ پێویست ناکات ئێمەی دژە-سەروەر لەو هەڵایە توڕەبین، چونکە ڕاستە لە دەمی دوژمنی چینایەتی ئێمە دەردەچێت، بەڵام ڕاستییەکی درەوشاوەی تێدایە، ئەویش ڕیکۆردی درێژیی تەمەنی دیکتاتۆرە، ئیدی ئەو دەربڕینە هەر کەس بیڵێت، هیچ لە نێوەڕۆکەکەی ناگۆڕێت. هەر ئاوا ڕاستە کە سەرۆکی هەموو دەوڵەت و فەرمانداریی و پارتییەك و خێڵ و گروپێك دیکتاتۆرە ئەگەر بۆی بلوێت، بەڵام لە ئێستادا هەمووان وەك کاسترۆ و سیستەمەکەی ئەو دیکتاتۆر نین، یان بەلایەنی کەم سیستەمەکەیان سیستەمی تاک-دیکتاتۆریی نییە.

پاشان دەنووسێت  “دیکتاتۆره‌کان 3 جۆرن: جۆرێکیان به‌ کوده‌تای سه‌ره‌بازی دێنه‌ سه‌ر حوکم، جۆری دووهه‌م به‌ کوده‌تای حیزبییانه‌ دێنه‌‌ سه‌ر حوکم، جۆری سێهه‌م: به‌ یاساییکردنی دیکتاتۆرییه‌ته‌ ( به‌ شه‌رعیکردن) که‌ ئه‌ویش له‌ ڕێگای هه‌ڵبژاردنه‌وه‌یه‌ دێنه‌ سه‌ر حوکم”

بە بۆچوونی لێرەدا نووسەر ڕێگەی چوار و پێنجەم و شەشەم لەبیردەکات، کە بە ڕێگەی بۆمانەوەی پاشایی و  ڕاپەڕینی جەماوەریی و هەر ئاوا بە ڕێگەی کودەتای پارلەمانیی وەك ئاکپارتیی و ئەردۆگان دیکتاتۆرەکان بەرزدەبنەوە و بۆ جێکەوتەبوونی سیستەمەکەیان زەمینەسازیی دەکرێت. بێجگە لەوەش لەنێوان ئەو سێ جۆرە جیاوازی زۆر هەن، لەوانە شێوازی بەدەسەڵاتبوونی دیکتاتۆرییە، یەکەم بە هۆی هێز و سەرکوتکردنی ڕاستەوخۆ، دووەم بە پرۆسێسێکی درێژخایەنی دروستکردنی خۆشباوەڕیی ئەندامانی پارتیی بە “ڕابەری باش” و بەهۆی کارایی ئایدیۆلۆجیا و سێیەم بە پەیژەکردنی خۆشباوەڕیی خەڵكی دەنگدەر بە “سەرۆکی باش” و “پارتیی باش ” و “فەرمانداریی باش” و “دەوڵەتی باش”. جیاوازی دووەمش بە هەمان شێوە دیکتاتۆریی یەکەم بەهۆی هێز و توندوتیژی و تاکەکەسییە، جۆری دووەم بەهۆی کارایی ڕاستەوخۆی سەرانی پارتییەکان لەسەر ئەندامان و ڕامکردنی ئایدیۆلۆجی  و ئەویش وەك سێیەم بەهۆی بەدەستهێنانی دەنگی زۆرینە و ملکەچی زۆرینەی ئەندامانی پارتیی بۆ سەرەوە و سێیەم جۆر بەهۆی دەنگدانی زۆرینە ڕەوایەتی وەردەگرێت، کە دەکاتە دیکتاتۆریی زۆرینە. بەڵام نابێت ئەوە لەبیربکەین، کە دیکتاتۆریی تاکەکەسیی و تاکپارتیی وەك کاسترۆ و پارتییەکەی ئەو، تەمەنی درێژە و تاکو ڕاپەڕینی خەڵك یان کارایی و ناچاریی فشاری ئابووریی نەبێت، وازهێهنان و کۆتابوونی ئەستەمە، جۆری دووەم، بەهۆی جیابوونەوە و دەنگدانی ئەندامانەوە ئەگەری گۆڕانی هەیە یان نەیارەکان دەتوانن بچنە دەرەوەی پارتییەکان و سەربەخۆ بمێنن یان جارێکی دیکە پارتییەکی دیکە دروستبکەن، بەڵام وەك سایەی دیکتاتۆرییەکەی کاسترۆ و ئەوانی دیکە لەسێدارەتنادەن و زیندانیت ناکەن یان لایەنی کەم توانای دەربازبوون لە ستەم و سزای ئەوان هەیە. جۆری سێیەمیش ئاشکرایە، ئەگەر زۆرینەی دەنگدەران خوازیاری مانەوەی سەرۆکی دیکتاتۆرخواز نەبن، پاش چوار ساڵ هەر بە دەنگی زۆرینەی دەنگدەران لادەچێت. لەبەرئەوە ناکرێت و ناتوانین ئەو سێ یان پێنج جۆرە بخەینە چەکمەچەیەکەوە و دیکتاتۆریی نێو پارتییەك و پارلەمانێك ڕەوایەتی دیکتاتۆرییەکەی لە زۆرینەوەی دەنگەوە وەردەگرێت و هەر بە دەنگدانیش ئەگەری وەلانانیان هەیە. بەڵام لە سیستەم و دیکتاتۆرییەکەی کاسترۆ تەنانەت شێوەی دیکتاتۆریی پاشایەتی زاڵە و بیجگە لە کودەتا یان ڕاپەڕین هیچ ئەگەرێك بۆ وەڵانانی نییە.

پاشان دەنووسێت ” باشه‌ جۆرج بووش باوك و کوڕ ، ده‌یڤد کامرۆن، تۆنی بلایه‌ر دیکتاتۆر نه‌بوون که‌ بوو‌نه‌ هۆی کوژارانی سه‌ده‌ها هه‌زار که‌س له‌ عێراق و ئه‌فغانستان لیبیاو سوریا و یه‌مه‌ن و شوێنه‌کانی دیکه‌؟ باشه‌ دوو ملیۆن که‌س له‌ له‌نده‌ن له‌ ساڵی 2003 دژ به‌‌ شه‌ڕ و اگیرکردنی عێراق ‌ ڕژانه‌ سه‌ر شه‌قام ‌ چونکه‌ ده‌یانزانی ئه‌مه‌ سه‌ره‌نجامه‌که‌یه‌تی ، تۆنی بلایه‌ر گوێی گرت بۆیان؟ باشه‌ ئه‌مه‌ریکا و ده‌زگه‌ سیخوڕییه‌که‌ی ده‌یه‌ها جار ویستیان کاسترۆ ئیختیال بکه‌ن ، ئه‌ی ئه‌مه‌ ئه‌گه‌ر دیکتاتۆرییه‌ت نه‌بێت ئه‌ی چییه‌ ؟ “

بەڵێ ئەوە جۆرێکە لە دیکتاتۆریی، بەڵام ئەوە یەکەم دیکتاتۆریی کەسێك نییە و دیکتاتۆریی پارلەمانییە و دووەم پاڵپشتی ئەو دیکتاتۆرییە زۆرینەی دەنگدەرانن، کاتێك کە لە بریتانیا دوو ملیۆن کەس دژی هێرش بۆ سەر عیراق دێنە سەر شەقامەکان، هاوکات نزیکەی شەست (ملیۆن) کەس بە بێدەنگمانەوە ڕەوایەتی بە جەنگەکە دەدەن. لێرەدا پێویستە لە خۆمان بپرسین ئەگەر لەجیاتی دوو ملیۆن کەس، پەنجا ملیۆن کەس لەسەر شەقامەکان بوونایە، ئایا فەرماندارییەکەی (تۆنی بلەیەر) هەر بەشداری جەنگەکەی دەکرد؟ بەڵام ئەگەر هەر پازدە ملیۆن کەسەکەی عیراق کاتی جەنگی عیراق-ئێران بهاتنایە سەر شەقامەکان، ئایا سەدام حوسەین دەستبەرداری جەنگ دەبوو؟ ئایا لە ماوەی دیکتاتۆریی کاسترۆ و ئێستاش براکەی ئەگەر هەموو خەڵکی کوبا خۆنیشانبکەن، کاسترۆ دەستبەردای بڕیارێکی خۆی دەبوو یان دەبێت، ئایا خۆنیشاندانێکی ئاوا دوو ملیۆنی دژی بڕیاری فەرمانداریی لە کوبا بەبێ خوێنڕشتن دەگوزەرێت؟

پاشان دەنووسێت “هێنری کیسه‌نجه‌ر و ڕۆڵه‌که‌ی له‌ ئه‌مه‌ریکای لاتینی به‌ دروستکردنی تیمی بکوژ بۆ کوشتنی چالاکوان و نقابییان و کۆمۆ‌نیستان و سۆشیالیستان دیکتارۆییه‌ت نییه، ئه‌ی ‌ چییه‌؟ ڕۆلی ئه‌مه‌ریکا له‌ کۆنگۆ ، له‌ شیلی ، له‌ ئێران ، له‌ عێراق سه‌رده‌می عه‌بدولکه‌ریم قاسم ، له‌ ئه‌نده‌نوسیا ئێوه‌ پێی ده‌ڵێن چی؟ “

نا هاوڕێ گیان، ئەوەشیان ئاوا نییە، چونکە  دیکتاتۆری شتێکە و تیرۆریزم شتێکە. کێسەنجەر هاندەری تیرۆریزم بووە بۆ پاراستنی سیستەمی دیکتاتۆریی چیلی و ئەرجەنتین و …تد، کە پێداویستی سیستەمە جیهانییەکەیە لە ئەمەرتکای لاتین و ئەفریکا و ئاسیا، وەك خۆت دەزانیت لەنێوان فاشیست و شۆڤێنیست و دیکتاتۆر و تیرۆریست جیاوازی هەیە، هەرچەندە هەموویان بۆ پاراستنی سیستەمی چیانیەتی تەواوکەری یەکدین. بەڵام ناکرێت ئێمە هەموویان بخەینە یەك چەکمەجە و جیاوازییەکان لەبەرچاونەگرین.

 پاشان دەنووسێت “باشه‌ کێ‌ ده‌ستی له‌ کوشتنی خه‌ڵکیدا و وێرانکردنی وڵاتاندا و دروستکردنی تیرۆریستاندا زیاتره؟ا کاسترۆ یاخود ئه‌وانه‌ی که‌ له‌ سه‌ره‌وه‌ ده‌ستنیشانمکردن ؟ “

ئەگەر بڕیاربێت وەڵامی ئێمەی خوێنەر ژمارەکان  و دەرکەوتنەکان بن، ئەوا بە ڕواڵەت بەراورد بە ئەوانی دیکە،  کاسترۆ هەر هیچی نەکردووە. بەڵام ئەگەر کاسترۆ لەجێی ئەوان بووایە، ئایا هەر هەمان شتی نەدەکرد؟ ئایا دەتوانین ژمارە ئاشکراکان بکەینە پەردەپۆش و پاساو بۆ نەدیتنی ئەوانی دیکە؛ ئایا کاسترۆ و  پارتییەکی پێش بەدەسەڵاتگەییشتن و پاش بەدەسەڵاتگەییشتن کۆمونیستانی بۆچوون جیاواز و ئەنارکیستان و لیبڕاڵان و پارلەمانخوازانی نەکوشتوون و زیندانینەکردوون؛ ئایا کاسترۆ بە کۆمەکی سەربازیی و دەرمانی و ئابووریی لە تیرۆرکارییەکانی سایەی دەوڵەتی ئیسلامی ئێران و فەرماندارییە تاكپارتی و دیکتاتۆرییەکانی دیکەی ئەمەریکای لاتین و ئاسیا و ئەفریکای نەکردووە؟ ئەی ئەوانەی ئەو هەر هەمان تاوان نین، کە کێسینجەر و ئەوانی دیکەی هاوپەیمانی ناتۆ ئەنجامیانداون؟ ئەی ئاخۆ هەژماری شادراوەی ئەوانەی کە لە ماوەی پەنجا ساڵی دەسەڵاتداریی کاسترۆ و هەشت ساڵی ڕابوردووش کە هەر سێبەری دیکتاتۆریی ئەو زاڵبووە، گولەباران کراون، لەسێدارەدارون، زیندانیکراون، دوورخراونەتەوە و بێسەروشوێن کراون ، چەند بێت؟

لە کۆتاییدا نووسەر دەپرسێت “بۆچی ده‌بێت ئه‌و دیکتاتۆر بێت به‌ڵام ئه‌مان وه‌ته‌نی و پیاوی باش ؟ کاتێكیش که‌ هیچ سه‌رکرده‌یه‌ك ئه‌وه‌ی که‌ ئه‌و بۆ گه‌له‌که‌ی ‌کردوه‌ به‌ مه‌ندێلاشه‌وه، نه‌یانکردووه‌‌ !! ئای چۆن ڕاستییه‌کان ده‌شوێنرێت تاکو زیاتر و زیاتر چه‌واشه‌مان بکه‌ن.  “

منیش، هەم وەك وەڵام و هەم وەك کۆتایی سەرنجەکەم، دەڵێم خۆزگە نووسەر لەجیاتی ئەو هەمووە بەراوردکردنە، کە ئەوی ئەنارکیستی خستووەتە خانەی پاساودانی دیکتاتۆریی کاسترۆ بە هەبوونی نان و خۆڕاییبوونی خوێندن و دەرمان، تەنیا هەر ئەو پرسیارەی کۆتایی بنووسیایە، کە زۆر جوان و کەم  و پوخت و بێلایەنانە هەڵوێست وەردەگرێت و خوێنەر دەخاتە بەردەم بیرکردنەوە  و وردبوونەوە. هەرچەندە بەداخەوە دێڕێك پاشتر جارێکی دیکە دەکەوێتە بەراوردێکی ڕواڵەتیی بازار و لەبەرچاونەگرتنی میکانیزمەکانی خۆپارێزیی هەر دوو سیستەمەکە؛ سەرمایەداریی دەوڵەتیی و سەرمایەداریی کۆمپانییەکان. لێرەدا جارێکی دیکە نووسەر هیچ گومان لەوەدا ناهێڵێتەوە، کە کارەکانی کاسترۆ و پارتییەکەی، کە دیوەکەی دیکەیان شەش دەهە دەمکوتکردن و داپڵۆسینە، بە پۆزەتیڤ و خوازراو دەبێنێت. ئایا ئەوە پاساودان و پۆزەتیڤ-نیشاندانی ئەو “جەلادە دڵسۆز و خەمخۆرەی خەڵك” نییە، کە باکونین ئاماژەیدەدات؟

وەك سەرەتا گوتم و هەمیشەش دەێڵێمەوە، سەرنجدان و ڕەخنەگرتن خوێندنەوەی بۆچوونەکانە نەك دژایەتیکردنی کەسێتی نووسەر و بێژەری بۆچوونەکە، هیوادارم خوێنەران و (هاوڕێ زاهیر)یش بە هەمان جۆر خوێندنەوە بۆ سەرنجەکانی من بکەن و من بە پاساودەری بەرەی بەرانبەر نەبینن، چونکە بە بۆچوونی من، ئەرکی ئێمە بەراوردکردنی “باش و خراپی” جۆرەکانی دیکتاتۆریی نییە، بەڵکو دۆزینەوەی خاڵە هاوبەشەکانی ئەوانن. ڕاستییەکەی دەمێكە، لەسەر داخوازی دۆستێك هەشت ساڵ لەمەروبەر بەتەمای نووسینێك بووم لەبارەی کوبا و ڤێنزەولا و گرفت و دەرگیری ڕۆژگار بوارینەدابووم، بەڵام کاتێك چەند خوێنەرێکی بابەتەکەی هاوڕێ زاهیر، کە ئەو بە کەسێكی ئەنارکیست ناسراوە و بەخۆیشی هەر لەو پێناوەدا تێدەکۆشێت، لە من دەپرسن “بۆچوونی تۆ بەرانبەر ئەو نووسینە چییە؟ “، ئیدی ڕۆشناییخستنە سەر لایەنە ناڕۆشنەکانی یان ناڕۆشنی-دروستکەرەکانی نووسینەکەی هاوڕێ زاهیر دەکرێتە ئەرکێك  و ناتوانم نادیدەی وەربگرم و خۆم بدزمەوە، هەرچەندە بەتەمانیم و هیچ کات ناتوانم خۆم لە ئەرکی سەرشانم بدزمەوە و سەرنج و ڕەخنەگرتنیش لە بۆچوونی خۆم و هاورێکانم بە پێویستتر و ئەرکتر دەزانم لە سەرنج و ڕەخنەگرتن لە بەرەی بەرانبەر.

* بۆ خوێننەوەی بابەتەکەی نووسەر، سەردانی ئەم لینکە بکەن : https://www.facebook.com/sekoy.anarkistan/posts/554428878084793

ماریێ تریگۆنا ١٨ مارچی ٢٠٠٤ زانۆن ، ‌ئه‌رژه‌نتین
وه‌رگێرانی له‌ئاڵمانییه‌وه: هەژێن*

لەنێو ‌ته‌مومژی به‌یانییه‌كی ساردی زستان، كرێكارانی زانۆن بەرەو كارخانه‌كه‌یان ده‌چن. ئه‌وه ‌یه‌كه‌م دەستەی سات 6 بەیانی – 13ی پاشنیوەڕۆیه‌. زانۆن كارخانه‌یه‌كی كیرامیكسازییه ‌كه كرێكاران‌بەخۆیان به‌ڕێوه‌یده‌به‌ن. لە بەر‌ده‌رگه‌ی كارخانه‌ كرێكاره‌كان سڵاو له‌و كەسانه ‌ده‌كه‌ن، كه ‌بۆ پاسه‌وانیكردن ‌و تۆماركردنی هاتنه‌ژووره‌وه‌ی كرێكاره‌كان دانراون. ‌له‌ مارچی 2002 بەدواوە كرێكارانی زانۆن بەبێ خاوه‌نكار و بەبێ به‌ڕێوه‌به‌ر و بەبێ چاودێریكه‌ر به‌رهه‌مدێنن. كارخانه‌كه ‌كه‌وتووەته ‌چۆڵه‌وانییه‌كی گردۆڵكه‌یی ئه‌رژه‌نتین، خوارووی ناوچه‌ی نیوكوێن Neuquén. گه‌وره‌ترین كارخانه‌ی ئه‌و هه‌رێمه‌یه‌. پاش ململانێیه‌كی درێژخایه‌ن لەتەك خاوه‌نه‌كانی كارخانە له‌سه‌ر كرێ و مووچەی نه‌دراوی چه‌ند مانگ پێشتری كرێكاره‌كان و داخستنی له‌ناكاوی كارخانه‌كه‌، كرێكاره‌كان ‌پاییزی 2001 بڕیاریاندا به‌سه‌ر كارخاكه‌یان ده‌ستبگرن. به‌و بڕیارە ‌مۆركی دژه‌سه‌رمایه‌یی ڕاپه‌ڕنی خۆان بە گشت كرێكارانی جیهان نیشانیدا ، كە مرۆڤه ‌به‌رهه‌مهێنه‌ره خۆ ڕێكخه‌ر و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ره‌‌كان باشتر به‌رهه‌مدێنن.

 ” ئێمه‌ئه‌م دووڕیانه‌مان له‌به‌رده‌مدا بوو، لێره‌ بمێنینه‌وه ‌و تێبكۆشین یان بەرەو ماڵ ‌بڕۆینه‌وه‌. من ده‌متوانی بەرەو ‌ماڵ بڕۆمه‌وه، به‌ڵام بڕیارمدا، لێره‌ له‌نێو كارخانه‌ بمێنمه‌وه‌ و تێبكۆش‌م. له ماوەی ئە‌و 15‌ساڵه‌ی، كه‌ من له‌نێو ئەم كارخانه‌ كارمكردووه‌، ئەوە فێربووم كە پێویستە به‌رەنگاریبكه‌م، تێبكۆش‌م”، ڕۆزا ڕیڤێرا Rosa Rivera ئاوا خۆڕاگرییكردووه‌. ئەو یه‌كێكه ‌له‌و (15) ژنه‌ی نێو (300) كرێكار‌ی كارخانه‌كه‌.

“خاوه‌نكاران هیچ كات باجیاننه‌داوه‌، هه‌ر ئاوا له‌ سه‌رده‌می سه‌رۆككۆماری پێشوو ڕاوڵ مێنێم Raul Menem ملیۆنان دۆلاریان وه‌ك پشتیوانی دراویی وه‌رده‌گرت. چه‌وسانه‌وه‌ی كرێكاران زۆر توندوتیژ بوو. كۆمپانی Mapuche بۆ ئه‌وه‌ی كه‌ره‌سته‌ی خاو بۆ كارخانه‌ی كیرامیك به‌ده‌ست بێنێ، سەراپای وڵاتی تاڵانكرد”. ‌ساڵی   2001 كاتێك ئابووری ئه‌رژه‌نتین تاڵانكرا (سنووره‌كان خرانه ‌ژێر پێی کۆمپانییە مۆنۆپۆڵکەر/چەپاوڵکەرە‌كانی بازاری ئازاد)، خاوه‌نانی زانۆن بڕیاریاندا كارخانه‌كان دابخه‌ن و كرێكاره‌كان دەربکەن، به‌بێ ئه‌وه‌ی كرێی دواخراوی چه‌ند مانگه‌ی کرێکاران قه‌ره‌بووبكه‌ن. مانگی‌ ئۆكتۆبه‌ری 2001 (266) كه‌س له‌ كۆی (331) كرێكار  بڕیاریاندا به‌رده‌وام بڕۆنه كارخانه ‌بۆ ‌سه‌ركار ، بۆ سه‌ر شوێنكاره‌كانی خۆیان. كرێكاره‌كان چوار مانگ له‌به‌رده‌م ده‌رگه‌ی كارخانه‌كه‌ مۆڵیانخوارد، به‌یاننامه‌یان بڵاوده‌كرده‌وه ‌و به‌شێكی ڕێگەی خێرا/ مۆتۆوەییان داده‌خست، ئه‌و ڕێگەیه‌ی كه‌ بەرەو ‌پایته‌ختی ناوچه‌ی نۆیكوین دەچوو. بڕیاره‌كه‌یان له‌ژێر چاوه‌دێریی كرێكاری بەردەوام بوو‌، له‌و كاته‌دا بڕیارەکە كه‌وتبووه ‌ژێركارایی ڕوداوه‌كانی وڵات، ‌كارایی خرۆشانی گه‌ل له‌ ڕێکەوتی20ی دێسه‌مبه‌ری 2001، كه ‌ماوه‌یه‌كی كه‌م پاش ئه‌وه ‌شه‌پۆلی ده‌سبه‌سه‌راگرتنی كارخانه‌كان و كۆبونه‌وه‌ گه‌لییەکان و یه‌كگرتنی بێكاران و ڕێكخراوبوون ئەوانی به‌دوادا هات.

فرانسیسکۆ مۆلیناس Fransisco Mollinas ئاوا گێڕایه‌وه ” كاتێك كه‌ ئێمه ‌گه‌ڕاینه‌وه ‌نێو كارخانه‌، له ‌سنوورێكی دیاریكرادا، ده‌ستمانكرد به ‌فرۆشتنی به‌رهه‌مه ‌ئاماده‌كراوه‌كان. به‌ڵام كاتێك كه‌ گشتی فرۆشرا، له‌ خۆمان پرسی، ئێستا چی بكه‌ین، لەپێناو بەدەستهێنانی كۆمه‌كی بێكاریی (150) پێزۆیی كه‌ نزیكه‌ی (50) دۆلاری ئه‌مریكییە تێبکۆشین، یان كارخانه‌كه ‌ بەگه‌ڕبخه‌ینه‌وه‌؟ ” . مارچی 2002 كرێكارانی زانۆن گه‌ڕانه‌وه ‌نێو كارخانه‌كه‌یان ‌و به‌رهه‌مهێنانیان بەگه‌ڕخسته‌وه‌. “ئه‌وه جەنگە ‌له‌ دژی دووره‌په‌رێزی  و ده‌ست به‌كڵاوه‌وه‌گرتن، دژی هه‌موو شتێك، دژی ئه‌وه‌ی كه‌ ئه‌وان له‌ سه‌ره‌وه‌ ئێمه ‌ناچارده‌كه‌ن. لێرۆكانه‌، له‌نێو ئەم كارخانه‌یه‌، تێکۆشان بۆ مرۆڤی ‌نوێ ده‌كه‌ین”. كاتێك كه ‌به‌بێ خاوه‌نكار ، بەبێ به‌ڕێوه‌به‌ر به‌رهه‌مهێنرا، لەنێو چوارچێوه‌ی كارخانه‌كه‌ هەست به ‌په‌یوه‌ندی و هه‌ڵسوكه‌وتی نوێ کرا. لەتەك تێكشاندنی پله‌به‌ندیی ڕێكخستن، به‌هره‌كێشی ‌و دابڕانیش له‌نێوچوون. كرێكاره‌كان چۆنیه‌تی كۆنترۆڵكرانی خۆیان پێشتر له‌لایه‌ن خاوەنان و بەڕێوەبەرانی كارخانه‌ ده‌گێڕایه‌وه‌، بۆ نمونه ‌ده‌بوو پۆشاکی تایبه‌ت (یونیفۆرم) به ‌ڕه‌نگی دیاریكراو ‌بپۆشن، بۆ ئه‌وه‌ی ده‌ستبه‌جێ دیاربێ، كرێكاره‌كان هی كامه ‌به‌شی کارخانەن. قسه‌كردن لەتەك كرێكاری به‌شێكی‌ دیکە قه‌ده‌خه‌بوو. لەنێو ‌نوسینگه‌ی كارخانه‌كه ‌كیرامیكێك كه ‌وێنه‌ی پیاوێكی گه‌نج بەناوی دانیێڵ Daniel  لەسەر نه‌خشێنرابوو، هه‌ڵواسرابوو. ‌نوسینه‌كانی یاداوه‌رییه‌ك بوون بۆ  ئەو. دانێڵ هاوكارێك بوو، كه ‌له‌نێو كارخانه‌ مرد. جاران به‌رهه‌مهێنان ئاوا دامه‌زرابوو، كه‌ تەنیا گرنگ ئه‌وه‌ بوو قازانجی خاوه‌نكار  زیادبكات. تا ئه‌و ڕاده‌یه‌ی كه ‌بۆ ئەوان ده‌لوا، مووچەی مانگانه‌‌ی کرێکارانیان له ‌نزمترین ئاست ڕاده‌گرت، ئاسایش و پاراستن بۆ كرێكاران له ‌ئارادا نه‌بوون. كرێكاران له‌ژێر فشاری خێرا کارکردن بوون، هه‌رده‌م ده‌بوو زیاتر به‌رهه‌مبهێنن؛ ئاوا بەو خێرای کرێکاریان پاشه‌كه‌وتده‌كرد . هه‌لومه‌رجی كار پێش ئه‌وه‌ی كرێكاران كارخانه‌كه‌ بخەنە ژێر بەڕێوەبەریی خۆیان، به‌ڕێژه‌ی مامناوه‌ندی (25 -30) ڕوداو له ماوەی ‌مانگێك ڕویانده‌دا، به‌ڕێژه‌ی مامناوه‌ندی له ماوەی ‌ساڵێك كه‌سێك بەهۆی ڕوداوی کار دەمرد. له‌و كاته‌وه‌ی له‌نێو کارخانەی زانۆن‌ به‌رهه‌مده‌هێنرێت به‌گشتی (14) كه‌س كرێكار مردوون. له‌و كاته‌وه‌ش كه‌ كرێكاران كارخانه‌كه‌ بەڕێوەدەبەن‌، ته‌نیا ڕوداوێكیش ڕوینه‌داوه‌. كرێكارێك ئاوا ده‌ڵێت ” كاتێك كه ‌خاوه‌نكارێكت هه‌بێت، توشی شله‌ژان ده‌بیت و ده‌كه‌ویته‌ ژێر فشار. بەڵام به‌بێ خاوه‌نكار باشتر كارده‌كه‌یت، چونکە هوشیارانه‌ بەخۆت گشت بەرپرسیارییه‌ك لەئه‌ستۆده‌گریت”. ئێستا ‌ڕێكخستنی كارخانه‌ به‌باڵاترین دیموكراتیی ڕاسته‌وخۆ خۆی ڕێكده‌خات، بە ڕۆشنترین ئاسۆ و به‌ هاوئاهه‌نگی. له‌نێو كۆبونه‌وه‌ بڕیاره‌كان  ده‌درێن. نه سه‌رۆك هه‌یه ‌و نه ‌به‌ڕێوه‌بەر. هه‌موو به‌شێك: گواستنه‌وه‌ ، فرۆشتن ، به‌رنامه‌ڕێژیی به‌رهه‌مهێنان ، به‌شی چاپ و نه‌خشاندن، …تد بۆ دانانی ڕێكخه‌ر لێژنه‌یه‌ك هه‌ڵده‌بژێرێت،هه‌ر ڕێكخه‌رێك له‌سه‌ر ‘ مێزی نوێنه‌رایه‌تی’ له‌بارەی پرسەکان و  شتی نوێ و كێشه‌كان زانیاری ده‌دات. به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه ‌له‌باره‌ی چۆنیه‌تی كاروبار له‌ به‌شه‌كانی‌ دیکە زانیاری وه‌ده‌گرێت. ئێستا (300) كه‌س لەنێو ئەم کارخانە (‌زانۆن) گەڕاونەتەوە شوێنی خۆیان. شوێنكاری‌ دیکەش له‌ به‌رنامه‌ڕێژیدان. له‌و كاتەوە كارخانه‌کە کەوتووەتە ژێر خۆبەڕێوەبەریی کرێکاران زیاتر له (70) كه‌سی دیکە/تازە ‌دامه‌زراون. لەنێو ‌كۆبونه‌وه‌ی كرێكاره‌كان بڕیاردرا، زۆر گرنگه‌ كه‌ ئەندامانی ڕێكخراوی بێكاران وەربگیردرێن. له‌به‌رئه‌وه ‌زۆربه‌ی كرێكاره‌ تازه‌كان ئه‌ندامی بزوتنه‌وه‌ی كرێكارانی بێكارن MTD. هه‌موو كرێكارێك به‌گوێرەی خەرجی پێداویستییه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی‌ خێزانێك مانگی (800) پێزۆ وه‌رده‌گرێت؛ زانۆن له‌ چەند بلۆك پێكهاتووه‌. كارخانه‌كه (18) به‌شی به‌رهه‌مهێنانی هه‌یه‌، له‌وانه‌ ئێستا ‌ته‌نیا (3) بەگه‌ڕخراون. ته‌نیا 10- 15% تواناییه‌كان به‌كارهاتوون. به‌هۆی كورتکردنەوەی ماوه‌ی كار  و زیادکردنی كرێ به‌هره‌كێشیی لە کار و ڕەنجی كرێكاران كه‌مبووەته‌وه. ‌هێشتا ‌‌دەتواندرێت كه‌سی دیکە دابمه‌زرێن. یه‌كێك له‌ هۆکاره‌كانی سه‌ركه‌وتنی خۆبەڕێوەبەریی زانۆن، جێکەوتەبوونی تێکۆشانی كرێكاران بوو له‌ ناوچه‌كه. له‌به‌رده‌م‌ ده‌رگه‌ی سه‌ره‌كی كارخانه‌كه‌ كرێكاره‌كان له ‌پارچە كیرامیكی شكاو دیوارێكیان دروستكردووه‌، كه ‌به‌سه‌رهاتی تێکۆشانی كارخانه‌كه ‌ده‌گێڕێته‌وه‌. ئه‌وه ‌هه‌مووی به‌ چه‌ند ژن و پیاوێك ده‌ستیپێكرد، كه ‌له ‌چوارده‌وری مه‌نجه‌ڵێكی گه‌وره ‌دانیشتبوون و ‌له‌سه‌ر ئاگرێك ده‌كوڵا. هه‌موو مانگێك، كاتێك كه ‌له‌به‌رده‌م كارخانه‌كه ‌ده‌وه‌ستان، ئه‌وان ‌ڕۆڵیانده‌گێڕا : دراوسێكان، خوێندكاران و كرێكارانی بزوتنه‌وه‌ی پێکوێتێرۆ Pekuetero هاوپشتی خۆیان ده‌رده‌بڕی، به‌وه‌ی كه ‌به‌پاره‌ و خوارده‌مه‌نی به كرێكارانی ‌كه‌مپه‌ینکەری زانۆن كۆمه‌كیانده‌كرد. له ‌پشته‌وه‌ی كارخانه‌ی زانۆن زیندانێك هه‌یه‌. كه ‌زیندانییه‌كانی ناو ئەو زیندانە به‌شه ‌خۆراكه‌كه‌ی خۆیان به‌ كرێكاره‌كانی زانۆن ده‌به‌خشی. هه‌ر ئاوا ڕێكخراوه ‌كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان، بۆ نمونه ‌کۆمەڵەی دایكانی مەیدانی مایۆ (Mothers of the Plaza de Mayo)** لە کرێكارانی کارخانەی زانۆن هاوپشتییانكرد. دایكان ده‌یانگێڕایه‌وه‌، كه ‌هه‌ر ئاوا ئه‌وانیش ویستویانه به‌گیانیان كارخانه‌كه‌ بپارێزن. تەمەنی هه‌ندێك له ‌ژنه‌كان نزیکەی (٧٠) ساڵی دەبێت. پشتیوانەی سەرەکیی كارخانه‌كه ‌ئاسایش و نه‌خشه‌ی خۆپارێزگارییه‌. فەرمانداریی/دەوڵەت به ‌توندوتیژی وه‌ڵامی کرێکارانی زانۆنی ده‌دایه‌وه‌. به‌هۆی شێواز و تاكتیكی جۆراوجۆر ‌هه‌وڵیدا كارخانه‌كه ‌دابخات. به‌گشتی پێنج جار كارخانه‌كه ‌له‌لایه‌ن پۆلیس ‌داخرا‌. به‌ڵام هه‌موو جارێك هه‌زاران دانیشتووی ئەو ناوچه‌یه‌ ده‌هاتن،  بۆ ئەوەی له‌ كارخانه‌كه پارێزگاری‌بكه‌ن. لەبەر ‌مه‌ترسی داخرانی کارخانەکە هه‌موو کرێکارەکان شوێن كاره‌كه‌ی خۆیان به‌جێده‌هێشت و پێكەوە به‌رپرسی ئاسایشی پاراستنی کارخانەکە بوون. له‌به‌رده‌م كارخانه‌كه‌ ڕێكخراوه‌ پشتتیوانلەرەکانی بێكاران و  ئەوانی دیکە ڕیزبه‌ندیی به‌رگرییکردنیان ڕێكده‌خست، كرێكاره‌كان بەخۆیان له‌ سه‌ربانی كارخانه‌كه ‌سه‌نگه‌ریانده‌گرت و خۆپارێزیی و بەرەنگارییکردنیان ڕێكده‌خست ، بۆ نمونه ‌به ‌چه‌ك.

زیندانی ژماره‌ (١١) كه‌وتووەته ‌پشته‌وه‌ی كارخانه‌كه‌. شه‌وێك لەتەك كرێكاره‌كان، ئه‌وانه‌ی کە ‌شه‌وانه ‌پاسه‌وانییان ده‌كرد، له‌ سوڕانەوەیەك به‌ده‌وری كارخانه‌كه‌، هەر كه‌ له ‌زیندانه‌كه ‌نزیكبووینه‌وه‌، یه‌كسه‌ر  شریخەی ڕاکێشانی میلی چەکی پاسەوانێکی زیندانه‌کە هات، كه ‌ئێمه ‌به ‌لای ئەو تێپه‌ڕین، چه‌كه‌كه‌ی سواركرد. بۆ ئه‌وه‌ی دڵنیابین، كه ‌هیچ كه‌س به‌سه‌ر كارخانه‌كه‌ ده‌ستناگرێت، لەنێو كارخانه ‌شێوازی تایبه‌تیی خۆپاراستن داهێنران؛ هه‌موو كرێكارێك کاتی هاتن ده‌بێت ناوی خۆی تۆماربکات، نه‌ك بۆ ئه‌وه‌ی بتوانرێت سزابدرێن، ئه‌گه‌ر دره‌نگ هاتنه‌ سه‌ركار، به‌ڵكو  بۆ ئه‌وه‌ی ‌دیاربێت ‌کە كێ دێته‌ نێو ‌كارخانه‌کە‌. پێشتر ئه‌ركی پاراستن بۆ ئه‌وه ‌پێویست بوو، ئه‌گه‌ر كرێكاره‌كان كه‌ره‌سته‌ی كارخانه‌كه‌یان بدزیایه‌. ئێستا‌ كرێكاره‌كان له‌ خه‌می ‌ئه‌ركی پاسه‌وانیکردنن، له‌به‌رئه‌وه‌ی ‌کە بەخۆیان كارخانه‌كه ‌به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن ، هەر لەبەرئەوە‌ پێویسته‌ ‌هه‌مووان  بۆ كاركردن چه‌كه‌كانیان له‌ته‌ك خۆیان بهێنن.

‌نۆڤێمبه‌ری 2003 كرێكارانی کارخانەی زانۆن لەتەك ڕێكخراوی بیكاران له نۆیکوێنNeuquén دژ بە کارتی ئه‌ندامه‌تی بۆ بێكاران خۆنیشاندانیان كرد، کە فەرمانداریی ده‌یه‌وێت بڕی‌ (150) پێزۆ کۆمەکی بێكاری تەنیا له ‌ڕێگه‌ی كارتی بانكی ‌بدات. به‌و جۆره ‌بێكاران بەهۆی ئه‌و كارتە ‌ته‌نیا كه‌مێكی ئه‌و بڕه ‌پاره‌یه‌ بەوان ‌ده‌درێت و ‌ته‌نیا ئەو مافە‌یان ده‌بێت، ‌کۆمەڵە شتێکی دیاریكراو له‌ سوپه‌رماركێته‌كان بكڕن، كه بە تۆڕی بازرگانی commercial networks ناسراون. به ‌هێرشی توندوتیژی پۆلیسی خۆنیشاندانه‌كه‌ كۆتاییهات. زیاتر له‌ 22 كه‌س برینداربوون، له‌وانه‌ (10) كه‌سیان به‌گوله بریندارکرابوون. ئاندرێس Andrés یه‌كێكه ‌له‌و كرێكارانه‌ی كه بەسەر كارخانه‌ی كیرامیكی زانۆن‌ دەستیانگرتووە ‌و ئه‌ندامێکی ڕێكخراوی كرێكارانی بێكار MTD لایەنی كه‌م (64) گوله‌ی پلاستیكی به‌ركه‌وتبوو و پۆلیس (8) سات ئەوی ‌زیندانیکردبوو‌ و ئه‌شكه‌نجه‌ درابوو و بواری تیماركردنی برینەکانی نه‌درابوو، بەهۆی ئەوە چاوی چه‌پی کوێربووە. ڕۆژی ‌2ی دێسه‌مبه‌ری 2003 (7) چه‌كداری ده‌مامكپۆش خۆیان ده‌خزێننه ‌نێو كارخانه‌ی زانۆن و (32) هه‌زار پێزۆ ده‌دزن. پێشتر مانگی نۆڤێمبه‌ر هێرشێکی دڕندانه‌ كرابووە ‌سه‌ر ڕێكخراوه‌كانی هەرێمی Nuequén و كرێكاران و چالاکانی MTD له‌نێو ماڵی خۆیان لە ئەوان هه‌ڕه‌شه‌كراوە. گۆدۆی ڕاوڵ Raul Godoy كرێكارێكی کارخانەی زانۆن به‌و جۆره‌ ده‌یگێڕایه‌وه‌ “ئێمه‌ گشت ئه‌و شتانه‌ به ‌زنجیره‌یه‌ك پلان ده‌بینین، بۆ ئه‌وه‌ی بەهۆی ئەو شتانە كه‌سانێك له‌ ئێمه‌ بخه‌نه ‌ژێر فشار‌، ئه‌وانه‌ی كه‌ بۆ كۆمه‌ڵێکی دادپه‌روه‌رانه ‌تێده‌كۆشن”. لەنێو ‌ڕۆشنكردنه‌وه‌یه‌كی چاپکراوی كرێكاره‌كان ئاوا هاتووه،  پاش ئه‌وه‌ی کە چه‌ته‌كان پاره‌كه‌ی كارخانه‌یان دزی، فەرمانداریی بۆ ئه‌و مەبەستە جۆرە‌ هاریكارییەك ‌به‌كارده‌هێنێت، تاوه‌كو له‌و کارخانانەی كه ‌له‌ژێر خۆبه‌ڕێوەریی كرێكارانن به‌شدارببێت. بێجگه ‌له‌ زانۆن ته‌نیا یه‌ك کۆمپانی هاریكاری ده‌وڵه‌تی ڕه‌تكرده‌وه‌، ئه‌ویش سوپەرمارکێتی تیگرە Tigre-Supermarkt بوو لە ڕۆساریۆ ‌Rosario. “فەرمانداریی به‌ ڕێگه‌ی جۆراوجۆر خۆی ده‌خزانده ‌نێو بزوتنه‌وه‌كه‌، به‌و جۆره‌ ده‌وڵه‌ت هاریكاریده‌كات، به‌ڵام له ‌به‌رامبه‌ر ده‌بێت لە تێکۆشان وازبهێنیت”.

كرێكارانی بروکمان Brukman، كه‌ كارخانه‌یه‌كی پۆشاك ئاماده‌كردنه ‌له بۆینس ئایرس ‌Buenos Aires و ڕۆژی ‌18ی ئەپریلی 2003 ‌داخرابوو، توانییان پێش ماوه‌یه‌كی كورت بگه‌ڕێنه‌وه ‌سه‌ركار، به‌ڵام به‌هاریكاری لەتەك ده‌وڵه‌ت. به‌گوێرەی ڕێكه‌وتننامه‌یه‌ك، كه ‌ده‌وڵه‌ت خستییه ‌به‌رده‌م كرێكاره‌كان، ته‌نیا دوو ساڵ ماوه‌یان ده‌بێت، بۆ ئه‌وه‌ی ساختمان و ئامێره‌كانی چنین بكڕن. لەو كاتەوە کارخانەکە داخراوە، ‌ڕامیاره‌ چه‌په‌كان به‌خۆتێهه‌ڵقورتاندنی شێوێنه‌رانه‌ له‌و پرسه‌ له‌نێو بنبه‌ستی ڕه‌خنه‌ گیریانكردووه‌. به‌ڕاستی شه‌رمه‌زارییه، بەدرێژایی 16 مانگ ده‌سبه‌سه‌رداگرتنی كارخانه‌كه ‌پاش داخستنی، كاتێك كه ‌كرێكاران هه‌وڵیاندا بگه‌ڕێنه‌وه‌ سه‌ركار، ڕامیارە چەپەکان خوازیاربوون کرێکارەکان به‌ ئەوه ڕرازیبكه‌ن، كه ‌تاكتیكه‌كانی خۆپاراستن پێویستنین. له‌و كاته‌دا كارخانه‌كه ‌پاسه‌وانی تایبه‌تیی هه‌بوو، ئاوا بەرچاودەکەوێت‌‌، کە هەر له‌ سه‌ره‌تاوه‌ بۆ كارخانه‌كه ‌دانراوه‌!

پازدە (١٥)ساڵه ڕۆزا ڕیڤێراRosa Rivera  ‌له‌نێو زانۆن كارده‌كات، گوتی ” خۆبەڕێوەبەریی زانۆن ته‌نیا تێکۆشانێك نییه ‌بۆ (300 ) كرێكار لەنێو ‌كارخانه‌كه‌، به‌ڵكو تێکۆشانیشه‌بۆ ناوچه‌كه ‌و بۆ شۆڕشێكی كۆمه‌ڵایه‌تی. “كاتێك كارخانه‌كان دابخرێن و له ‌ته‌نگانه‌ به‌جێهێڵدرێن، كرێكاران مافی ئه‌وه‌یان هه‌یه‌، دووباره‌ بە‌گه‌ڕبخه‌نه‌وه و به‌كاریانبەن و به‌ژیانی خۆیان لە کارخانەکان به‌رگریبكه‌ن”. له ‌ئاسۆی بزوتنه‌وه‌ی له‌ت-له‌تكراوی ئه‌رژه‌نتین‌هێشتا خۆبەڕێوەبەریی کرێکارانی کارخانەی زانۆن ‌سیمبۆلێكی به‌هێزی هه‌ستانه‌وه‌یه ‌دژی سه‌رمایه‌داری. پرسێكی ‌كۆمه‌ڵایه‌تی كه‌ له‌نێو ئەم كارخانه‌یە ڕوده‌دات، سروش و په‌یامێكه ‌‌بۆ كرێكاران له‌نێو كارخانه‌ ده‌سبه‌سه‌رداگیراوه‌كانی‌ دیکە و بۆ چینی كرێكار له ‌هه‌موو گۆشه‌یه‌كی ئه‌م جیهانه‌ و بە ئەوان سروش دەبەخشێت، تاکو به‌ڕێوه‌به‌رە‌كان/خاوەنەکان/داراکان تێكبشكێنن.

تریگۆنا ماریێ Marie Trigona ژورنالیستێکی سه‌ربه‌خۆ ‌و لە ئەرژەنتین چالاکە و لەنێو هەرەوەزیی ڤیدیۆ و چالاکی ڕاستەوخۆ Video und Direct Action-Kollektiv-  alavio بەشدارە/هاریکارە. لینکی هەرەوەزیی ڤیدیۆ و چالاکی ڕاستەوخۆ www.revolutionvideo.org/alavio

* ئەم بابەتە ساڵی ٢٠٠٤ وەرگێڕدراوە

** https://en.wikipedia.org/wiki/Mothers_of_the_Plaza_de_Mayo

سه‌رچاوه‌ی لێوه‌رگیراو: http://www.labornet.org/news/0505/zanon.htm

چەند سەرنجێکی سەرەتایی لەبارەی ” پێشنووسی کاتیی ڕاگەیەنراوی تۆڕی هاوکاریی کۆمەڵایەتیی “

هەژێن

٠٢ی ئۆکتۆبەری ٢٠١٦

خوێنەری هێژا، ئەوەی لە خوارەوە وەك چەند سەرنجێکی سەرەتایی لەبارەی ئەو ڕاگەیێندراوە دەیخوێننەوە، بریتییە لە خوێندنەوەی من بۆ  “پێشنووسی کاتیی ڕاگەیەنراوی تۆڕی هاوکاریی کۆمەڵایەتیی “، هەڵبەتە لەبەر ڕۆشانیی زانیاریی و دەرك و ئەزموونە کەسییەکانی خۆم وەك کەسێکی ئازادیخواز [ئەنارکیست] و پەیڕەوکەری دێمۆکراسی ڕاستەوخۆ و خوازیاریی خۆبەڕێوەبەریی گەلیی و چالاکێکی بزووتنەوەی کۆمەڵایەتیی.

پێش هەموو شت بە باشتر دەزانم، کە ئاماژە بە ئەوە بدەم، کە ٢٣ی فێبریوه‌ری ٢٠٠٩ لەبارەی ڕاگەیاندنی بزووتنەوەیەك لە ڕێکەوتی ١٩ی فێبریوەریی ٢٠٠٩ لە هەرێمی کوردستان بەناوی (بزووتنەوەی هاریکاری) کۆمەڵێك سەرنجی خۆم بە سەردێڕی (بزووتنه‌وه‌‌ی هاریکاری: ئه‌ڵته‌رناتیڤ و ئاسۆ و ئامانجه‌کانی) لەبارەی ئەو ڕاگەیاندنە نووسین و بڵاوکردنەوە و پێش بڵاوکردنەوەی سەرنجەکانی خۆم، من نێرەری ڕاگەیاندنەکەم لە نووسین و بڵاوکردنەوەی سەرنجەکانی خۆم ئاگادارکردەوە، بەڵام بەداخەوە هەڵوێستگیریی پاش بڵاوبوونەوەی سەرنجەکانی من، زۆر لە گوتن و دۆستایەتی پێش ئەوە جیاواز بوو و تەنانەت ئەو هەڵوێستگیرییە بۆ ناکۆکی و دژایەتییەکی بەردەوام و تەنانەت تۆمەتبارکردن و دژایەتیی کەسیی بە کۆمەڵێك ناوی جیاواز درێژبووەوە و تاکو ئێستاش وەك دوژمنێك لەنێو هۆش و کۆڕی ئەو کەسانە هەژماردەکرێم و وەك ئەهریمەنێك بەردباراندەکرێم. هەرچەندە ئەو کەسە ئەو کات نووسیبووی “بەم زووانە وەڵامی خۆمان بۆ بۆچوونە نادروستەکانی هەژێن دەبێت”، بەڵام نە بزووتنەوەیەکی ئاوا لە کەتواری کۆمەڵی هەرێمی کوردستان و عیراق سەریهەڵدا و نە بوونی هەبوو و نە وەڵام و ڕەخنەگرتن لە سەرنجەکانی من بڵاونەکرانەوە.

لەبەرئەوە، هیوادارم چالاکانی ئەم هەوڵە تازەیە و نووسەران و داڕێژەرانی ئەو ڕاگەیاندەش تووشی هەمان هەڵەی دەستەی ڕاگەیاندنی (بزووتنەوەی هاریکاری) نەبن و پێش ئەوەی ئاوا هەڵوێستێك وەربگرن، تەماشای ڕەهەندی ناڕۆشنییەکان بکەن و زیانە ئەگەرییەکان و قۆستنەوەی هەڵە و لاوازییەکان لەلایەن دەسەڵاتداران و دەسەڵاتخوازان لەبەرچاوبگرن. هەڵبەت دەکرێت ئەم سەرنجانەی من لەنێو دونیای کەتواریی و هەر ئاوا لە کەتواری هەوڵی ڕاگەیێنەران هەڵە بێت، بەڵام هەموو شتێك وێرای هەڵەبوونی هێشتا شیاو و شایستەی شرۆڤەکردن و هەوڵدانە بۆ دۆزینەوەی ئەڵتەرناتیڤەکانی ئەو و دەتوانێت ئێمە بۆ بیرکردنەوە هانبدات. هیوادارم بەلایەنی کەم ئەم سەرنجانەی منیش وەك هەڵەیەکی هاندەر و وروژێنەر لەبەرچاوبگیردرێن.

دیسانەوە پێش هەموو شت، من لە هەر هەوڵێکی کۆمەڵایەتیی هەر تاکەکەس و دەستەیەك دەستخۆشیدەکەم، کە بۆ زیندووکردنەوەی بنەما کۆمەڵایەتیی و کولتوورییەکانی کۆمەڵی ئێمە و گێرانەوەی متمانەی تاکەکان بە هێز و توانا و بیرکردنەوە و دیتنی خۆیان هەوڵدەدەن. بە بۆچوونی من خراپ نەدەبوو، ئەگەر هەوڵیانبدرایە لەتەك ئەو دەستەیە کە ١٩ی فیبریوەری ٢٠٠٩ بۆ بەڕێخستنی (بزووتنەوەی هاریکاری) هەوڵیاندا،  پەیوەندیبگرن و لە ئەزموون و توانایی یەکدی کەڵکوەربگرن و هێز و وزە کۆمەڵایەتییەکان ڕێکبخەن، چونکە (بزووتنەوە و تۆڕی هاریکاریی کۆمەڵایەتیی) هیچ بەربەستێکی ئایدیۆلۆجی و ڕامیاریی نییە، تاوەکو ئێمە خوازیارانی ئەو ئامانجە نەتوانین پێکەوە تێبکۆشین.

بێجگە لەوەش کاتێك کە سەرنجی ئەو پەیج و گروپانەی کە بەناوی ( toribnarati1 تۆڕی هاریکاری کۆمەڵایەتی) دەرکەوتوون و ئێستا ئەم ڕاگەیاندنەیان بڵاوکردووەتەوە، یەکەم گروپێکی فەیسبووکییە، کە ڕۆژی ٢ی مارچی ٢٠١٥ دەرکەوتووە و تاکو ١٠ی جونی ئەم ساڵ بێجگە لە بابەتێکی هاوڕێ (سەلام نەجیبە) لەبارەی مانگرتن و خۆنیشاندانەکانی فەرەنسە، هیچ بابەتێکی پەیوەست بە )هاریکاری کۆمەڵایەتیی و بوونی تۆڕێك( بڵاونەکردووەتەوە و لە ماوەی نێوان ١٠ی جونی و ١٣ی سێپتەمبەری ئەم ساڵ هیچ بابەتێکی نەبووە و دەستپێکردنەوەی ڕاگەیاندنی هەواڵی (هەروەزییەکانی تۆڕی کۆمەڵایەتی) دەبێت و دوا بابەتیشی ئەم ڕاگەێێندراوەیە، کە من خوازیارم لەبارەیەوە سەرنجەکانی خۆم بنووسم. دووەم، پەیجێکی فەسیبووکییە، کە ڕۆژی ١٠ی مارچی ٢٠١٥ بەناوی (toribnarati تۆڕی هاریکاری کۆمەڵایەتی) دروستکراوە و تاکو ١٥ی سێپتەمبەری ئەم ساڵ هیچ بابەت و بڵاوکراوەیەکی نەبووە و هیچ چالاکییەکی بە ئاراستەی هاریکاری کۆمەڵایەتیی نەبووە. خوێنەری هێژا، مەبەست لەم پێشەکییە ئەوەیە کە تۆی خوێنەری هێژا بزانیت لەبارەی کێ و چی دەنووسم و لە چی ڕەخنەدەگرم.

سەرەتا هەرچەندە لە نووسینی ئەم سەرنجانە لە سەرنجدانی لایەنی زمانەوانیی داڕشتنەکە خۆم لادەدەم، بەڵام ناکرێت لە هەڵەبوونی واژەکان بەتایبەت ناوی تۆڕەکە ” تۆڕی هاوکاریی کۆمەڵایەتی ”  خۆم لابدەم؛ (تۆڕی هاوکاریی کۆمەڵایەتی) یان (تۆڕی هاریکاریی کۆمەڵایەتیی) ؟

بەدڵنیاییەوە مەبەستی ئەو بەڕێزانە (هاریکاری کۆمەڵایەتیی)ـە و منیش هەر بەو جۆرە  سەرنجی خۆمی ئاراستەدەکەم.  مەبەست لە (تۆڕی هاریکاریی کۆمەڵایەتیی) چییە؛ (تۆڕێکی کۆمەڵایەتیی ئیتەرنێتی) یان (تۆڕێکی کۆمەڵایەتیی شوێنی کار و ژیان) ؟ ئەگەر مەبەست باری یەکەمە، ئەوا پێویستە وەك تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی دیکەی وەك فەیسبووك و تویتەر و …تد دەربکەوێت نەك ئەکاونت، گروپ، پەیجی نێو تۆڕێکی کۆمەڵایەتیی وەك فەیسبووك. دەکرێت تۆڕی گروپە کۆمەڵایەتییەکان بێت، بەڵام دیسان لەو بارەدا  پێش ئەوە ئینتەرنێتی بێت، پێویستە هەبووی شوێنی ژیان و کاری کۆمەڵایەتیی بێت.

” بۆ ڕزگاربوون لەم دۆخە سەپێنراوەی سیستمی سەرمایەداریی نوێ  “

“سیستەمی سەرمایەداری نوێ” چییە و کەی سەریهەڵداوە؟ ئایا لەتەك سیستەمی “سەرمایەداریی کۆن” جیاوازییەکانی چین و کامانەن؟

” تۆڕی هاوکاریی کۆمەڵایەتیی لە هەناوی کۆمەڵگەوە خۆی ڕادەگەیەنێت “

ئەم دەستەواکەیە ئەوە دەگەیێنێت، کە ئاوا تۆڕێك پێش ئەوەی پاگەندەیەکی ئینتەرنێتیی ڕۆشنگەر بێت، بوونێکی کۆمەڵایەتیی هەیە و ئەوە بۆ من لەم دوورەوە دڵخۆشکەرە و ئومێدەکان زیندوودەکاتەوە و بۆ چالاکیکردنی پشتیوانیکەرانە من هاندەدات.

” بەهۆی شۆڕشی وشیارکردنەوەوە، کە لە ئێستاوە دەستی دەدەینێ” ئەم دەستەواژەیە لەلایەن من نەخراوەتە نێو جووت کەوانەی گێرانەوە و گواستنەوە، بەڵکو هەر بەخۆی ئاوا نووسراوە و من وەك خوێنەرێك لە هۆکاری ئاوا نووسینی تێناگەم، ئایا  دەستەواژەیەکی وەرگیراوە، هی کێیە؟ هەرچەندە من دەستەواژەی ” شۆڕشی وشیارکردنەوەوە ” و (شۆرشی ڕۆشنگەریی) ڕەتدەکەمەوە، بەڵام بۆچی ” شۆڕشی وشیارکردنەوەوە ” بۆ ئایەندە و پاش  ” لە ئێستادا بۆ ڕزگارکردنی ئەوەی دەکرێت ڕزگار بکرێت ” هەڵدەگیردرێت ؟

” پرەنسیپەکان:  ١- بڕیارو ڕاسپاردەو گشتێنراوەکان، بە کۆمەڵ بڕیاری لەسەر دەدرێت و ئەدمینەکانی تۆڕەکە، ئەرکی کۆکردنەوەی کۆدەنگییان ئەکەوێتە سەر. بەو واتای ڕێکخستن لەسەر ئاستی ئاسۆییە نەک قوچەکیی، واتا فەرمان لە سەرەوە نادرێت بە خوارەوە، بەڵکو بە پێچەوانەوە دەبێت.”

کاتێك بە وردی دەستەواژەی ” ئەدمینەکانی تۆڕەکە ” سەرنجبدەین، ئیدی ئەوە ڕۆشندەبێتەوە، کە مەبەست لە ” تۆڕی هاوکاریی کۆمەڵایەتیی ” گروپێك یان پەیجێکی فەیسبووکییە، چونکە  ئەدمین یان ئەدمنیستراتۆر فرەتر بواری سەرپەرشتی کۆمپیوتەر و گروپ و پەیج و ئیمەیل ئینتەنێتی دەگرێتەوە و گروپە خۆجێی و هەروەزییەکان و ڕێکخراوە جەماوەریی و کۆمەڵایەتییە سەربەخۆکان لەجیاتی  ئەدمین و سەرۆك و بەرپرس و ڕابەر و تاک-سەرپەرشتیکار، دەستەی هەڵبژێردراوانی کۆبوونەوە گشتییەکانیان هەن.  هۆکارەکەش ڕۆشنە بەکاربردنی کۆ-سەرپەرشتییکردن و کۆ-بەڕێوەبەریی بۆ بەرگرتن بە دەسەڵاتخوازیی و ناوبانگخوازیی و پاوانگەریی و هەلپەرستیی تاکەکان. لەبەرئەوە ئەگەر مەبەست لە تۆڕی گروپ و هەروەزییە کۆمەڵایەتییەکان بێت، ئەوا ئەو ئەرکە دەکەوێتە ئەستۆی هەموو ئەندامانی گروپ و ڕێکخراو و هەرەوەزییەکان.

بێجگە لەوەش سپاردنی  ” ئەرکی کۆکردنەوەی کۆدەنگییان ئەکەوێتە سەر. بەو واتای ڕێکخستن لەسەر ئاستی ئاسۆییە نەک قوچەکیی، واتا فەرمان لە سەرەوە نادرێت بە خوارەوە، بەڵکو بە پێچەوانەوە دەبێت “بە ئەدمینەکانی  گروپ و پەیجەکانی ئینتەرنێتییەکان، لاوەکیکردن و وابەستەکردنی گروپ و هەروەزییە کەتوارییەکانی نێو ژیانی ڕۆژانەیە.  وەك گوتم ئەو ناڕۆشنییە لەلای منی خوێنەر دروستبووە، مەبەست لە “تۆڕی … کۆمەڵایەتی” چییە؛ تۆڕی ئینتەرنێتی یان تۆڕی یەکگرتنەوەی گروپ و هەرەوەزییە کۆمەڵایەتییەکان؟

“٢- بەشداریکردنی خانمان و پیاوان بە هاوبەشیی “

ناچارم بڵێم، من لەو جیاکارییە لە شوناسی کەسیی و کولتووری و کۆمەڵایەتیی کەسەکان تێناگەم؛ ئەگەر بۆ ژنان “خانمان” بەجێیە،  ئەی بۆ پیاوان چی؛ بۆچی (ژنان و پیاوان) نەبێت ؟

“٣- باوەڕ نەبوون بە توندو تیژیی و بەرامبەر بەوەش وشیارکردنەوەی تاکەکانی کۆمەڵگە، بە دۆزینەوەی ڕێگەچارەسەرەکان بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی سیستم، نەک دەزگاو فەرمانگەکان.”

باوەڕنەبوون بە توندوتیژی یەکێکە لە  بنەما هەرە پەسندەکان، بەڵام مەگەر ” دەزگاو فەرمانگەکان ” بەشێك لە سیستەمەکە نین؟  ئەگەر وەڵام [نە]یە، ئەدی سیستەم چییە؟ ئەگەر چارەسەر پێشنیارکردن و جیگیرکردنی ئەڵتەرناتیڤی “دەزگاو فەرمانگەکان” وەك یەکەی بنکەیی و پایەی سیستەمەکە نییە، ئەدی چۆن ئەڵتەرناتیڤی سیستەمەکە پێشنیار و جێگیردەکرێت و چۆن لە بنکەوە لە سیستەمەکە دەدرێت؟ ئایا ئەوە دیسانەوە گەڕانەوە نییە بۆ سەر بنەمای (لە سەرەوە بۆ خوارە) یان ڕوخاندنی دەسەڵات و جێگیرکردنەوەی بە دەستەیەك بەبێ گۆڕانی ئابووریی و کۆمەڵایەتیی و کولتووریی؟

“٥- پێکەوە کارکردنی تەواوی چین و توێژەکانی کۆمەڵگەو پاراستنی هاوسەنگیی مرۆڤ لە کۆمەڵگەدا.”

مەبەست لەو بنەمایەی سەرەوە چییە؟ بۆچی و لەپێناو چی پێکەوە کاردەکەن؟ بەداخەوە من لە دەستەواژەی  “پێکەوە کارکردنی تەواوی چین و توێژەکانی کۆمەڵگە” دەتوانم تەنیا ئەوە تێبگەم، کە تەواوی چین و توێژەکانی کۆمەڵ چینی سەرمایەدار و توێژە سەروەرەکەی/ دەسەڵاتدارەکەی ئەو چینەش دەگرێتەوە. ئەگەر وەڵام [ئەرێ]یە، چۆن چینی چەوسێنەر و چینی چەوساوە دەتوانن پێکەوە کاربکەن، چۆن چینی بۆرجوازی وەك یەکێك لە تەواوی چین و توێژەکانی کۆمەڵ  دژی سیستەم و یاساکانی خۆی (بۆرجوازی کورد)، کە سەروەر و پارێزەری سیستەمە نائازاد و نایەکسان و ناداپەروەرەکەیە، کاردەکات؟ ئەی مەبەست لە” پاراستنی هاوسەنگیی مرۆڤ لە کۆمەڵگە” چییە؟ ئایا هەژاری زۆرینە هاوسەنگی دەوڵەتمەندیی کەمینە نییە؟ ئایا سەروەریی کەمینە هاوسەنگی ژێردەستیی زۆرینە نییە؟

“٧- بوارنەدان بە دەرکەوتنی هیچ تاکێک وەک پێشەنگ و سەرۆک و دەمڕاستی تۆڕەکە، هەموو بڕیارە چارەنوسسازەکان بە کۆمەڵ دەدرێت. هەرەوەزییەکان سەربەستن لە هەر جۆرە بڕیاردانێکدا لە سنوری چالاکیی خۆیان، بە بێ گەڕانەوە بۆ هیچ کەس و دەستەیەکی تر.”

هەرچەندە لێرەدا دیارە مەبەست لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی نائینتەرنێتیی و هەروەزییەکانە. بەڵام هێشتا منی خوێنەر ناتوانم لەسەر ئەوە ساخببمەوە، کە مەبەست گروپی ئێنتەرنێتی نێو تۆڕی کۆمەڵایەتییە یان تۆڕی کۆمەڵایەتیی یەکگرتنەوەی گروپ و هەرەوەزیی کۆمەڵایەتیی شوێنی ژیان و کار؟

چونکە ئەگەر مەبەست یەکەم بێت، ئەوا ئەو بنەمایانە /پرنسیپڵانە پێویست نین و کاراییان نابێت و ڕۆڵی ئاوا تۆڕێت لە پاگەندە و ئاڵوێریی زایارییەکان واوەتر ناڕوات، ئەگەر مەبەست دووەم بێت، ئەوا ئەدمین بە واتای (دەرکەوتنی هەندێك تاك وەك پیشەنگ و سەرۆك و دەمراست تۆڕەکە و تەنانەت هەموو خەڵکی) دێت .

“٩- باوەڕ بوون بە دیموکراتیکی راستەوخۆو سیستمی خۆبەڕێوەەریی.”

ئەم بنەمایەش تەواو پێچەوانەی سیستەمی بوونی ئەدمینەکانە و بە کۆڕ و کۆمەڵی خۆجێی پەیوەستە،  چونکە لەنێو جیهانی ناکەتواریی گروپ و پەیجی تۆڕە ئینتەرنێتییەکان هەم دێمۆکراسی ڕاستەوخۆ واتانابەخشێت و هەم نا-خۆبەڕێوەبەریی بوونی نییە و دروستکەرانی هەموو گروپ و پەیجێك بەخۆیان بەڕێوەبەر و سەرپەڕشتیکاری گروپ و پەیجەکانیانن. بەڵام بۆ ڕێکخستن و پێکهێنانی گروپ و هەروەزییە کەتوارییە کۆمەڵایەتییەکان جوانترین و هەرە پێویستترین بنەمایە.

“١٠- باوەڕ نەبوون بە ئایدیۆلۆژیاو هەموو ئەو بیرو فیکرانەی دەبنە مایەی کۆتکردنی مرۆڤ.”

بە بۆچوونی من، هەرچەندە من بە سەراپای بوونمەوە دژ و ڕەتکەرەوەی ئایدیۆلۆجیا و زۆبەری بابەتەکانم لەو بارەوەن، بەڵام لەنێو بزووتنەوەی کۆمەڵایەتیی و گروپ و ڕێکخراو و هەروەزییەکان ناکرێت و ناتوانرێت و دروستیش نییە، کە بڕوانەبوون بە ئایدیلۆجیا بکرێتە بنەما، چونکە پێویستە و دەبێت بەشداران ئازاد بن و بەو جۆرەی خۆیان دەخوازن، تەنیا مەرجێك یان بنمەمایەك ئەوەیە، کە بوارنادرێت بزووتنەوەی کۆمەڵایەتیی بە  دەستەگەریی ئایدیۆلۆجیی پارچە پارچە و دابەشبکرێت. بە واتایەکی دیکە مەرجی باوەڕنەبوون بە ئایدیۆلۆجیا بەسەر بەشداران ناسەپێندرێت، بەڵام مەرجی بەرگرتن بە ئایدیۆلۆجییکردنی بزووتنەوەکە دەبێت هەبێت و پێویستە.

” میکانیزمی خۆبەڕێوەبەرێتیی:  ١- دامەزراندنی هەرەوەزییەکان و کارکردن لە سنوری چالاکیی خۆیاندا، بە مەرجێک لە 2 کەس کەمتر نەبێت و بە ناوی هەرەوەزییەکەوە دەناسرێن. سنوری چالاکییەکانی تۆڕی هاوکاریی کۆمەڵایەتی، هەموو گوندو شاروچکەو شارەدێ و گەڕەک و شارێک دەگرێتەوە.  ٢- بە هەر ١٠ هەرەوەزیی، لە سنورێکی جوگرافیی، یان لە جۆرێکی پیشەیی هاوبەشدا سەندیکا پێک دەهێنن.
٣- بە هەر ١٠ سەندیکا فیدراسیۆنێک پێک دەهێنن.. هەماهەنگیی فیدراسیۆنەکان ئازادانە دەبێت. “

بە تێگەییشتنی من و بۆچوونی من، ئەم سێ خاڵەش هەر بنەمان و میکانیزم نین، میکانیزمی کارکردن و خۆبەڕێوەبەریی دەکرێت شتی دیکە بێت. لەوانە کۆبوونەوەی گشتی، هەڵبژاردنی نوێنەرایەتی ** و لەکارخستنی نوێنەرایەتی کەسێكی هەڵبژێردراو، ماوەی نێوان کۆبوونەوە گشتییەکان و پێداویستیی کۆبوونەوەی نائاسایی ئەگەر دانیشتووانی کۆڵان و گەڕەك، گوند یان کرێکارانی کارگەیەك، لکی کارخانەیەك، فەرمانبەرانی فەرمانگەیەك، مامۆستایان یان خوێندکارانی فێرگەیەك ئەوە بخوازن.

ئەگەر  لەو سەرنجەش بگوزەرێم هێشتا نادروستییەك لە خاڵی دووەم و سێیەم دەبینم، کە دیاریکردنی هەژماری خوازراوی هەرەوەزییەکانە، چونکە ئەگەر لە ناوچەیەك یان هەرێمێك ئەو ژمارە نەبێت، کەواتە مافی پێکهێنانی سەندیکایەك بۆ ئەوان نییە. ئەی ئەگەر لە هەرێمێك هەژماری سەندیکاکان کەمتر لەو هەژمارە خوازراوە بێت، کەوایە دیسانەوە ئەوانیش مافی پێکهێنانی فێدراسیۆنێکیان نابێت .

لێرەدا پرسیارێکی زۆر گرنگ سەرهەڵدەدات، ئەوانە کێن کە ئەو بنەمایانە بۆ هەرەوەزییەکان و سەندیکاکان و فێدراسیۆنەکان دیاریدەکەن، لە کاتێکدا کە نە هەرەوەزییەکی بەرهەمهێن و نە هەرەوەزییەکی خۆکۆمەکیی و نە سەندیکا و نە فێدراسیۆنێك لە ئارادا نییە و ئەوی هەیە، تەنیا پاگەندەکردنە بۆ پێکهێنانی ئەو ڕێکخستنانە. ئایا ئەوە بڕیاردان نییە لە سەرووی ویستی کەسەکان و بەناوی ئەوانەوە؟ ئایا ئەوە چوارچێوەسازیی ئایدیۆلۆجیی نییە بۆ بزووتنەوەکان؟ ئایا ئەوە دروستکردنی و داڕشتنی کڵێشەی پارتییەکی تازە نییە؟

بە دیتنی من و زانیاریی من لە ئەزموونەکانی ڕابوردوو، پێداویستیی هەروەزیی و سەندیکا و فێدراسیۆن و کۆنفێدراسیۆن هەبوون و سەرهەڵدانی بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکەیە؛ کاتێك کە سەندیکایەك یا چەند سەندیکایەك هەبن، خۆبەخۆ پێداویستی یەکگرتنی ئەوان بنەمای یەکگرتنەوەیان لەنێو ڕێخکراوێکی ناوچەیی، هەرێمیی و سەرتاسەری دەسەپێنێت. نەك پێچەوانەکەی گروپ و هەروەزیی و بوونیان نەبێت و چوارچێوەیان بۆ دابڕێژرێت. ئەمە ئەو شتەمان بیردەخاتەوە، کە جارێکیان کابرایەك لە مامۆستا گۆرانی هۆنەر دەپرسێت “مامۆستا ئەگەر کوڕێکم هەبێت، بیهێنم تۆ لە فێرگە وەریدەگریت؟ ” مامۆستا گۆران بەو جۆرە وەڵامدەداتەوە “جارێ تۆ بڕۆ کوڕەکە دروستبکە، ئینجا وەرە لای من ناوی تۆماربکە”..

” بەرنامەی کاری هاوبەش:    ١- هەنگاونانی خێرا بۆ فراوانکردنەوەی هەرەوەزییەکان، بە کارکردن لەناو هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگەدا.”

مەبەست لە کارکردن لەنێو هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵ چییە؟ بڕیارە کێ ئەو کارەبکات، ئایا منی بێکار دەتوانم لەنێو خوێندکاران چالاکیبکەم و ئەوان ڕێکبخەم و بە ئەوان هوشیاری ببەخشم، ئایا منی خوێنکار دەتوانم لەنێو کرێکاران چالاکیبکەم و ئەوان رێکبخەم و بە ئەوان هوشیاریی ببەخشم و بەو جۆرە تا دەگاتە نێو چینی بۆرجوازی  و توێژی دەسەڵاتداران، کە ” هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگە” ئەوانیش دەگرێتەوە.  جارێکی دیکە، کێن ئەوانەی کە بە ” بە هەنگاونانی خێرا و کارکردن لەناو هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگەدا هەرەوەزییەکان فراواندەکەنەوە ” ؟ ئایا ئەو دەستە نادیارە جۆرێك لە دەستەبژێری ئاراستەکەر و پارتییەکی ڕانەگەیێندراو نییە؟

“٣- کارکردن و پێکهێنانی هەرەوەزیی لەناو فەرمانگەو خوێندنگەکان، بە سەپاندنی دیموکراتی ڕاستەوخۆ.”

بە دیتنی من چالاکیکردن و هەوڵدان بۆ پێکهێنانی هەرەوەزییەکان لە هەر شوێنێك کارێکی زۆر گرنگ و باشە، بەڵام بەبێ ” بە سەپاندنی دیموکراتی ڕاستەوخۆ “. چونکە سەپاندن واتە دیکتاتۆریی، سەپاندن واتە سەندنەوەی هەموو مافێك لە کەسەکانی ئەو شوێنە، سەپاندن واتە ناچارکردن، سەپاندن واتە چەپاندن، سەپاندن واتە پێشێلکردنی هەموو ماف و ئازادییەك و سەپاندن ڕەتکەرەوەی یەکجارەکی دێمۆکراسی ڕاستەوخۆیە و دێمۆکراسیی ڕاستەوخۆش واتە ڕەتکردنەوەی هەموو ئەو سیستەمانەی [ڕەگەزسالاریی، نەژادسالاریی، نەتەوەسالاریی، ئێتن-سالاریی، ئایینسالاریی، دەستەبژێرسالاریی، پارتییسالاریی، جەنەڕالسالایی،  پاشاسالاریی  و پارلەمانسلارایی و فەرماندارسالاریی و دەوڵەتسالاریی] کە سەپێندراون و لە دەرەوەی خواست و ویستی کەسانی ژێردەستەوەن. لەبەرئەوە من ناتوانم و نازانم چۆن لە بەکاربردنی واژەی سەپاندن بۆ جێگیرکردنی دێمۆکراسی ڕاستەوخۆ تێبگەم.

“٥- دەستخستنی داراییەک لە ناوخۆی تۆڕەکەدا بۆ ڕاپەڕاندنی ئەرکی داهاتوو، بە وەگەڕخستنی پرۆژەی بچوک لە شوێنە جیاوازەکاندا.”

بێجگە لە ئەوە کە هێشتا سنووری نێوان گروپ و پەیجی ئینتەرنێتیی و گروپ و هەروەزیی کۆمەڵایەتیی ناڕۆشنە و

لێرەدا بێجگە لە ئابوونەی ئەندامەتیی کەسەکان لەنێو هەرەوەزیی و سەندیکا و فێدراسیۆنەکان و ئینجا تۆڕەکەش وەك پارتییەك لە سەرووی گشت ئەوانەوە، ناتوانم هیچی دیکە وێنابکەم. بەبۆچوونی من، لە سەردەمێکدا کە خەڵك نانی نییە بخوات، مەرجکردنی ئابوونە و هەر ئاوا لەنێو کۆمەڵێك، کە پارتییایەتی و فەرمانداریی و دەوڵەت و نەزمی نوێی بازار بە هەڵوەشاندنەوەی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان و دروستکردنی گومان و نەهێشتنی متمانە، توانیوویانە گەندەڵیی کۆمەڵایەتیی بکەنەوە، دەستبردن و ناوهێنانی پیتاك و ئابوونە و سندوقی مالی دەتوانێت هەڵەیەکی گەورە و زەمینەسازییەك بێت بۆ تۆمەت و پیلانی پارتییەکان و فەرمانداریی و دەوڵەت و دەست و پەیوەندەکانیان دژی بزووتنەوەی هەرەوەزییە کۆمەڵایەتییەکان و تەکاندنەوە و نائومێدکردنی کەسەکان. لەو بارەوە پێویستە بۆ دابینکردنی خەرجی هاتوچۆ و گرتنی هۆڵ و قاوەخانە و …تد هەموو جارێك پێش گەشتکردنی چالاکەکە بۆ کۆڕێك یان کۆبوونەوەیەك، ئەوانی دیکە بۆ خۆبەخشانە کۆمەککردن بۆ دابینکردنی خەرجی هاتوچۆ و پێداویستییەکانی دیکە بانگەوازبکرێن و بڕێك کە کۆدەبێتەوە لە کۆتایی کۆڕ یان کۆبوونەوەکە ڕابگەیێنرێت، ئەوەی لێرەدا من وەك نموونە و پێشنیارێك دەیهێنمەوە، ئەزموونێکە کە من لەنێو کۆڕ و کۆمەڵی چالاکە ئەوروپییەکان فێریبووم.

بە کورتی سەراپای ئەو ڕاگەیاندنە تێکەڵوپێکەڵییەکی زۆری هەیە و بنەما کراوە بە میکانیزم و دواتر بەرنامە کە دیسانەوە هەر کۆمەڵێك بنەمان و تەنیا خاڵی سێیەم و و پێنجەم  دەچنە خانەی بەرنامەکار و ئەوانی دیکە بنەمای کارن، تێکەڵوپێکەڵ کراون.

بێجگە لەوەش، ئەو خاڵانەی کە لەنێو ئەم ڕاگەیێندراوە ڕیزکراون، پەیوەندییان بە کاری پاگەندەی ئینتەنێتی و تەنانەت گروپی پاگەندەی خۆجێیشەوە نییە. هەر ئاوا لیستی ئەو ناوانەی کە ڕۆژی ٢٣ی سێپتەمبەری ٢٠١٦ سات ٨:٢٩ خولەك بڵاوکراونەتەوە، زیاتر کۆمەڵەی دەستەبژێری توێژەکانن و هەندێکیان هیچ واتایەکیان نییە و تەنانەت لەنێو ژیانی کەتواریی خەڵك واتانابەخشن لەوانە ” هەرەوەزی ئەندازیارانی شارستانی ” ئەی (هەرەوەزیی ئەندازیارانی ناشارستانی) چی، ئایا ئەوە هەڵاواردن و سووکایەتی نییە؟  ” هەرەوەزی کچانی رۆشنبیر/ کەرکوک ” ئەی (هەرەوەزیی کچانی ناڕۆشبیر) چی، ئایا ئەوە هەڵاواردن و سووکایەتیکردن نییە؟  ئایا ئەوانە هەرەوەزین یان کۆمەڵە و ڕێکخراو و دەستە؟ ئایا ئەو هەرەوەزییانە چ وەك بەرهەمهێنان و چ وەك خۆکۆمەکیی بوونیان هەیە، ئەگەر وەڵام ئەرێییە، بەرهەمەکانیان چین، کۆمەکەکان چین و چۆن و لە چی ئاستێك ئاڵووێردەکرێن و تاکو چ ڕادەیەك توانیوویانە هاریکاریی کۆمەڵایەتیی بکەنە ئەڵتەرناتیڤی کەتواریی نێو  ژیانی ڕۆژانەی بەشدارانی ئەو هەرەوەزییانە؟

خاڵێك یان سەرنجێك کە ناتوانم بەسەری بگوزەرێم و خۆم لابدەم ئەوەیە، ئایا لەنێو کۆبوونەوەکەی ڕۆژی ٣٠ی سێپتەمبەری ٢٠١٦ ئەو خاڵانە شرۆڤەکراون و دەنگدان / ڕێکەوتن و ئەنجامگیریی کراون؟ ئایا نوێنەرانی بەشداربوونی هەرەوەزییەکان لەنێو ئەو کۆبوونەوە کورتەیەك لەبارەی پرۆژەی هەرەوەزیی و ئامانج و ئاستی گەشەکردن و پێشوازیی خەڵك لە هەرەوەزییەکە و ئەزموونەکانی چالاکی و کارە نێوخۆییەکانی هەرەوەزییەکان پێشکەشکراوە و لەتەك گروپ و هەرەوەزییەکانی دیکە زانیاریی و ئەزموونەکانیان ئاڵووێرکراون؟ ئایا تۆڕی ڕێکخستنی پەیوەندی نێوانیان ڕێکخراوە؟ ئایا پەیرەوی نێوخۆی خۆیان ڕاگەیاندووە؟ ئایا ژمارەی ئەندامانی خۆیان ڕاگەیاندووە؟ ئایا بە شێوازی کۆبوونەوە و هەڵبژاردنی دەستەی سەرپەرشتی یان نوێنەرایەتی خۆیان ئاماژەیانداوە؟

بەداخەوە لەنێو خاڵی بنەماکان و میکانیزم و بەرنامەی کار بە هەموو شێوەیەك تارمایی سەرپەرشتیاکارنی تۆڕەکە وەك پێکهایەتیەکی قووچکەیی و نێوەندیی سەرەتاتکێدەکات؛ ئایا گروپ و هەرەوەزیی و سەندیکا و فێدراسێۆنەکان بێجگە لە ئەرك لە بەرانبەر سەرەوەی تۆڕەکە، هیچ مافێکیان هەیە؛ ئەگەر هەیانە کامانەن و بۆچی بەو مافانە ئاماژەنەدراوە؛ بۆ نموونە ئەگەر نوێنەرانی گروپ و هەرەوەزییەکان لەنێو سەندیکاکان و نوێنەری سەندیکاکان لەنێو فێدراسیۆنەکان پێچەوانەی هەڵبژێرەران و نێرەران جوڵانەوە یان سەرپەرشتیکارانی سەرەوەی تۆڕەکە پێچەوانەی خوارەوە جوڵانەوە چی؟ هەرەوەزییەکان، سەندیکاکان، فێدراسیۆنەکان، چی مافێکیان هەیە و دەتوانن چی بکەن و بە چی میکانیزمێك لەو شتانە ڕێگرییدەکەن؟

وێڕای ئەم سەرنجانە و ناڕۆشنییەك کە هێشتا لەلای من نەڕەویوەتەوە، دەستی یەك بە یەکی چالاکانی بزووتنەوەی هەرەوەزییە کۆمەڵایەتییەکان دەگوشم و هیوادارم هەنگاو بە هەنگاو لە نێوەندییبوونەوە و سەرهەڵدانی ڕێکخستنی قووچکەیی و بەرتەرییخوازیی و ناوبانگخوازیی و ئۆتۆریتەگەریی کەسەکان ڕێگرییبکەن و هاوکات ئەڵتەرناتیڤ و بنەما و میکانیزم و شێوازە گونجاوەکانی تێکۆشانی جەماوەریی و کۆمەڵایەتیی بۆ خۆیان بدۆزنەوە و لە ئەزموونی دەوروبەر کەڵکوەربگرن و هەرەوەزییەکان و گروپە خۆجێی و ڕێکخراوە جەماوەرییە سەربەخۆکان ببنە فێرگەی هوشیاربوونەوەی چەوساوان [نەداران و بێدەسەڵاتان]، ببنە ئامراز و مەیدانی تێکۆشانی ڕۆژانەی جەماوەریی و ببنە ئەڵتەرناتیڤ بۆ ڕێکخستن و خۆبەڕێوەبەریی کۆمەڵایەتیی.

* https://www.facebook.com/toribnaratyi1

 https://www.facebook.com/toribnaratyi

** بەداخەوە لە زمانی کوردیی دوو شت (نوێنەر/نوێنەرایەتی) کە هەڵبژێردراوی کاتیی نێو کۆبوونەوەی گشتی کۆڕ و کۆمەڵەیەکە بۆ ئەرکێکی دیاریکراو لەتەك (جێگر/جێگرایەتی) کە هەڵبژێردراوی هەمیشەیی/چوار ساڵ جارێکی دەنگدانی پارلەمانییە و هەڵبژێرەران مافی دیاریکردنی ئەرکەکانی ئەویان نییە و ئەوە پارتیی و لیستەکەی ئەوە کە ماف و ئەرك و ئامانجەکانی ئەو دیاریدەکات و زۆربەی کات ڕۆڵی هەڵبژێردراوی پارلەمانی لۆبیکردنە بۆ کۆمپانییەکان و پێش هەڵبژاردنیش هەر کۆمپانییەکان بە ئامانجی مسۆگەرکردنی بەرژەوەندیی خۆیان خەرك و ئەرکی بانگەوازی هەڵبژاردن و  بە دەسەلاتگەییشتنی ئەوان لە ئەستۆدەگرن، لەو بارەوە باشترین نموونە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی دەوڵەتی ئەمەریکا و پارلەمانەکانی ئەوروپایە تا دەگاتە هەرێمی کوردستان.