وەرگەرا ماکینە

ژ بۆ مەبەستێن خوە، ئەمێ ئانارشیزما چاندی وەکی داناسینا نرخێن دژ-دەستھلاتدار ب وان ئالیێن جڤاکێیێن کو ب کەڤنەشۆپی وەکی ئایدێ قادا “چاند” تێنە ھەسباندن نە ژ “ئابۆری” ئان “سیاسەت” – بۆ نموونە، ب ریا ھونەرێ، پێناسە بکن. مووزیک، شانۆ، ئەدەبیات، پەروەردە، پراتیکێن مەزنکرنا زارۆکان، ئەخلاقێ زایەندی، تەکنۆلۆژی و ھود.
ئیفادەیێن چاندی ھەتا رادەیێ ئانارشیستن کو ب قەستی ئێریش دکن، قەلس دکن، ئان ژی مەیلا پرانیا فۆرمێن چاندییێن کەڤنەشۆپی ژ بۆ پێشڤەبرنا نرخ و ھەلوەستێن ئۆتۆریتەر، ب تایبەتی سەردەستی و ئیستیسمارێ، بشکینن. ژ بەر ڤێ یەکێ رۆمانا کو خەرابیێن میلیتاریزمێ نیشان ددە، ھەکە ژ مۆدەلا “شەر-دۆژەھ”یا سادە دەرباس ببە و رێ بدە خوینەر کو ببینە کا میلیتاریزم چاوا ب سازیێن ئۆتۆریتەر (میناک کاپیتالیزم و دەولەتپارێزی) ئان ژی رێبازان ڤە گرێدایییە، دکارە وەکی ئانارشیزما چاندی وەرە ھەسباندن. شەرت و مەرجێن ئۆتۆریتەر (میناک مەزنبوونا د مالباتا باڤکسالارییا کەڤنەشۆپی دە). ئان ژی، وەک ژۆھن جلارک ئیفادە دکە، ئانارشیزما چاندی تێ واتەیا “پێشخستنا ھونەر، چاپەمەنی و جەلەبێن دنێن سەمبۆلیکێن کو ئالیێن جھێرەنگێن پەرگالا سەردەستیێ رادخە بەر چاڤان و وان ب پەرگالەک نرخانا ل سەر بنگەھا ئازادی و جڤاکێ رە بەرۆڤاژی دکە.” ئەڤ ” تێکۆشینا چاندی ” دێ ببە بەشەک ژ تێکۆشینەک گشتی “ژ بۆ تێکۆشینا ل دژی ھێزا ماددی و ئیدەۆلۆژیکا ھەمی چینێن سەردەست، چ ئابۆری، سیاسی، نژادی، ئۆلی، ئان زایەندی، ب پراتیکەک پرالییا رزگاریێ.” ب گۆتنەکە دن، “تێگھشتنەکە بەرفرەھا ئانالیزا چینان” و “پراتیکەک بەرفرەھا تێکۆشینا چینان” کو د ناڤ خوە دە، لێ نە سینۆرکرییە، ” چالاکیێن ئابۆرییێن وەکی گرەڤ، بۆیکۆت، چالاکیێن کار، داگرکەری، رێخستنێن کۆمێن چالاکیا راستەراست و فەدەراسیۆنان.” کۆمێن کارکەرێن ئازادیخواز و پێشخستنا مەجلیس، کۆلەکتیف و کۆۆپەراتیفێن کارکەران و “ چالاکیا سیاسی ” وەک “دەستوەردانا ئاکتیفا پێکانینا پۆلیتیکایێن زەختێیێن ھکوومەتێ”، “ نەپەژراندن و بەرخوەدان ل دژی رەفلەکس و بورۆکراتیزەکرنا جڤاکێ” و “بەشداربوونا تەڤگەرێن ژ بۆ زێدەکرنا بەشداریا راستەراست د بریارگرتن و کۆنترۆلکرنا ھەرێمی دە.” [ دەما ئانارشیست ، ر. ٣١]
ئانارشیزما چاندی گرینگە — ب راستی ژی گرینگە — ژ بەر کو نرخێن ئۆتۆریتەر د ناڤ سیستەمەک تەڤاھی سەروەریێ دە ب گەلەک ئالیێن ژ بلی سیاسی و ئابۆری ڤە ھاتنە بجیھ کرن. ژ بەر ڤێ یەکێ ئەو نرخ ژی ب شۆرەشەکە ئابۆری و سیاسییا ب ھەڤ رە نایێن ژناڤبرن، ئەگەر ل ور ژی ب گوھەرتنێن کوورێن دەروونی د پرانیا خەلکێ دە نەبە. ژ بەر کو رازیبوونا گرسەیییا د پەرگالا ھەیی دە د ئاڤاھیا دەروونییا مرۆڤان دە ( ژ بۆ ئیفادەیا ولھەلم رەچ ، “سازیا کاراکتەرێ وان” ، کو ژ ھێلا گەلەک جەلەب شەرت و جڤاکبوونێ ڤە ھاتی ھلبەراندن کو ب شارستانیا باڤکسالاری-ئۆتۆریتەر رە د دەما سەردەما پێنج شەش ھەزار سال دەرباس بوونە.
ب گۆتنەکە دن، گەر سبە کاپیتالیزم و دەولەت بھاتانا ھلوەشاندن ژی، مرۆڤ وێ د دەمەک نێز دە ل شوونا خوە شێوەیێن نوویێن دەستھلاتداریێ بافرینن. ژ بەر کو دەستھلاتداری — رێبەرەک ب ھێز، زنجیرەیەک فەرمانی، کەسێ کو فەرمانان بدە و یەک ژ بەرپرسیاریا رامانێ ب خوە رابکە — ئەوە کو کەسایەتا بندەست/ئۆتۆریتەر ھەری زێدە پێ رەھەت ھیس دکە. مخابن، پڕانیا مرۆڤان ژ ئازادیا راستین دترسن، و ب راستی ژی نزانن وێ چ بکن — وەکی کو ژ رێزەک درێژا شۆرەشێن تێکچوویی و تەڤگەرێن ئازادیێ کو تێ دە ئیدەالێن شۆرەشگەرییێن ئازادی، دەمۆکراسی و وەکھەڤیێ نیشان ددن. ئیخانەت کرن و ب لەز و بەز ھیەرارشی و چینا سەردەستا نوو ھاتن ئافراندن. ئەڤ تێکچوون ب گشتی ب مێتنگەریێن سیاسەتمەدارێن پاشڤەروو و سەرمایەدار و ب خاپاندنا رێبەرێن شۆرەشگەر ڤە تێن گرێدان؛ لێ سییاسەتمەدارێن رەاکسییۆنەر تەنێ شاگرتان دکشینە ژ بەر کو ئەو ژ بۆ مەزنبوونا ئیدەالێن خوەیێن ئۆتۆریتەر د کاراکتەرێ مرۆڤێن ئاسایی دە ئاخەک خوەش پەیدا دکن.
ژ بەر ڤێ یەکێ شەرتێ شۆرەشا ئانارشیست سەردەمەک بلندکرنا ھشمەندیێیە کو تێ دە مرۆڤ گاڤ ب گاڤ ژ تایبەتمەندیێن بندەست/دەستھلاتدارێن د ناڤ خوە دە ھایدار دبن، دبینن کا ئەو خسلەت چاوا ب شەرت و مەرجان تێنە ھلبەراندن، و تێدگھیژن کا ئەو چاوا دکارن ب شێوازێن نوو ڤە وەرن کێمکرن ئان ژ ھۆلێ راکرن. چاند، ب تایبەتی رێبازێن نوویێن مەزنکرنا زارۆکان و پەروەردەھیێ. ئەمێ د بەشا ب.١.٥ دە ( بنگەھا گرسەیی-پسیکۆلۆژیکا شارستانیا ئۆتۆریتەر چیە؟ )، ژ.٦ ( ئانارشیست پارێزڤانیا کیژان رێبازێن مەزنکرنا زارۆکان دکن؟ ) و ژ.٥.١٣ ( دبستانێن نووژەن چ نە) دە ئەمێ ڤێ مژارێ ب بەرفرەھی لێکۆلین بکن. )​
رامانێن ئانارشیستێن چاندی ھەما ھەما ژ ھێلا ھەمی دبستانێن رامانا ئانارشیست ڤە تێنە پارڤە کرن و بلندکرنا ھشمەندیێ وەکی بەشەک بنگەھینا ھەر تەڤگەرەک ئانارشیست تێ ھەسباندن. ژ بۆ ئانارشیستان، گرینگە کو د ھەمی وارێن ژیانا مە دە “دنیایا نوو د ناڤ قالکێ کەڤن دە ئاڤا بکن” و ئافراندنا چاندەک ئانارشیست بەشەک ژ وێ چالاکیێیە. لێبەلێ ھندک ئانارشیست، بلندکرنا ھشمەندیێ ب سەرێ خوە بەس دھەسبینن و ژ بەر ڤێ یەکێ چالاکیێن ئانارشیستێن چاندی ب رێخستنبوونێ رە، چالاکیا راستەراست بکار تینن و د جڤاکا کاپیتالیست دە ئالتەرناتیفێن ئازادیخواز ئاڤا دکن. تەڤگەرا ئانارشیست ئەوە کو خوە-چالاکیا پراتیکی ب خەباتا چاندی رە دکە یەک، ب ھەر دو چالاکیان ڤە تێ خوارن و پشتگری ددەیا دن.