بەرایی/ بەرگی یەکەم

نووسین: ١٩٣١

[وەرگێڕانی ماشینی]

پێشنیارەکان کە بیرەوەریەکانم بنووسم کاتێک هاتبوون بۆ من کە بەزەحمەت دەستم بە ژیان کردبوو، و بە درێژایی ساڵان بەردەوام بوو. بەڵام هەرگیز گوێم بەو پێشنیازە نەدا. من ژیانم بە چڕی دەژیام — چی پێویستە لەسەری بنووسم؟ هۆکارێکی دیکەی دوودڵیم ئەو قەناعەتە بوو کە من وەرمگرتبوو کە مرۆڤ تەنیا کاتێک لەسەر ژیانی خۆی بنووسێت، وازی لە وەستان هێنابێت لە ناو لافاوەکەیدا. من بە هاوڕێکانمم دەگوت: “کاتێک مرۆڤ گەیشتوەتە تەمەنێکی فەلسەفی باش، توانای ئەوەی هەبێت بە شێوەیەکی بێ کەسایەتی و دابڕان سەیری کارەسات و کۆمیدیاکانی ژیان بکات – بەتایبەتی ژیانی خۆی – ئەگەری زۆرە مرۆڤ ژیاننامەیەکی شایانی ئەوە دروست بکات.” هێشتا هەستم بە گەنجی هەرزەکاری دەکرد سەرەڕای تەمەنی ساڵان، خۆم بە لێهاتوو نەدەزانی بۆ ئەنجامدانی ئەرکێکی لەو جۆرە. جگە لەوەش هەمیشە کات بەسەربردنێکی پێویستم نەبوو بۆ نووسینی چڕ.

بێچالاکییە زۆرەملێیە ئەوروپییەکانم کاتێکی ئەوەندەی بۆ بەجێهێشتم کە بڕێکی زۆر بخوێنمەوە، لەوانەش ژیاننامە و ژیاننامە. زۆر بە ناڕەحەتی من بۆم دەرکەوت کە پیری، دوور لە پێگەیشتنی حیکمەت و ناسکی، زۆرجار پڕە لە پیری و تەسکی و توڕەیی بچووک. من مەترسی بەڵایەکی لەو شێوەیەم نەدەکرد و دەستم کرد بە بیرکردنەوەیەکی جددی لە نووسینی ژیانم.

ئەو سەختییە گەورەیەی کە ڕووبەڕووم بووەوە، نەبوونی داتای مێژوویی بوو بۆ کارەکانم. نزیکەی هەموو ئەو شتانەی لە ڕێگەی کتێب و نامەنووسی و ماددە هاوشێوەکانییەوە کە لە ماوەی سی و پێنج ساڵی ژیانمدا لە ئەمریکا کۆکردبوومەوە، لەلایەن هێرشبەرانی وەزارەتی دادەوە دەستیان بەسەردا گیرابوو و هەرگیز نەگەڕابوونەوە. تەنانەت کۆمەڵەی تایبەتی خۆم لە گۆڤاری دایکی زەوی کە دوانزە ساڵ بوو بڵاوم دەکردەوە، کەم بوو . کێشەیەک بوو کە نەمدەتوانی هیچ چارەسەرێکی بۆ نەبینم. گومانم هەبوو لەوەی کە منم، چاوپۆشیم لە هێزی سیحراوی هاوڕێیەتی کردبوو، کە زۆرجار لە ژیانمدا وایکردبوو شاخەکان بجوڵێن. هاوڕێ سەرسەختەکانم لیۆنار دی ئابۆت، ئەگنێس ئینگلیس، دبلیو ئێس ڤان ڤالکنبورگ و ئەوانی دیکە زۆری نەخایاند گومانەکانمیان شەرمەزار کرد. ئاگنێس، دامەزرێنەری کتێبخانەی لابادی لە دیترۆیت، کە دەوڵەمەندترین کۆمەڵە مادەی ڕادیکاڵ و شۆڕشگێڕانەی ئەمریکا لەخۆدەگرێت، بە ئامادەیی ئاسایی خۆی بە هانای منەوە هات. لیۆنار پشکی خۆی کرد و ڤان هەموو کاتە بەتاڵەکانی لە کاری توێژینەوەدا بۆ من بەسەر دەبرد.

لە بابەتی داتای ئەوروپیدا دەمزانی دەتوانم ڕوو لە دوو باشترین مێژوونووسی ڕیزەکانمان بکەم: ماکس نێتلۆ و ڕودۆڵف ڕۆکەر. پێویست ناکات زیاتر نیگەران بیت لەگەڵ کۆمەڵێک هاوکارانی لەو شێوەیە.

هێشتا من ئارام نەبووم. پێویستم بە شتێک بوو کە یارمەتیم بدات کەشوهەوای ژیانی تایبەتی خۆم دروست بکەمەوە: ئەو ڕووداوانە، بچووک بن یان گەورە، کە لە ڕووی سۆزدارییەوە خەریکی خۆم بوون. ڤایزێکی کۆن و کۆنی من بە هانای منەوە هات: شاخی ڕاستەقینەی نامەکان کە نووسیبووم. زۆرجار لەلایەن هاوڕێکەم ساشا کە بە شێوەیەکی تر بە ئەلێکساندەر بێرکمان ناسراوە و هاوڕێکانی دیکەم، بەهۆی مەیلی بڵاوکردنەوەی خۆم بە نامە، سەرزەنشتم لێکرابوو. دوورە لەوەی فەزیلەت پاداشت بهێنێت، ئەوە ناپاکی من بوو کە ئەوەی زۆر پێویستم پێی بوو — کەشوهەوای ڕاستەقینەی ڕۆژانی ڕابردوو. بن ڕیتمان، بن کیپس، جاکۆب مارگۆلیس، ئەگنێس ئینگلیس، هاری واینبێرگەر، ڤان، سەرسامی ڕۆمانسیم لیۆن باس و دەیان هاوڕێی دیکە بە ئامادەییەوە وەڵامی داواکارییەکەمیان دایەوە کە نامەکانم بۆ بنێرن. خوشکەزاکەم، ستێلا بالانتاین، هەموو ئەو شتانەی کە بۆی نووسیبووم لە کاتی زیندانیکردنم لە زیندانی میزۆری، هێشتبوومەوە. ئەو، هەروەها هاوڕێی ئازیزم م.ئێلینۆر فیتزجێراڵد، نامەنووسییە ڕووسییەکانی منیشیان پاراستبوو. بە کورتی، زۆری نەخایاند زیاتر لە هەزار نمونەی ڕژانی نامەکانم کەوتە دەست. دان بەوەدا دەنێم کە زۆربەیان خوێندنەوەیەکی پڕ لە ئازار بوون، چونکە لە هیچ کاتێکدا مرۆڤ ئەوەندە خۆی ئاشکرا ناکات کە لە نامەنووسی ئینتیمی خۆیدا. بەڵام بۆ مەبەستی من ئەوپەڕی بەهایان هەبوو.

بەم شێوەیە دابینکرام، لەگەڵ ئیمیلی هۆڵمز کۆڵمان کە بڕیار بوو وەک سکرتێرم ڕۆڵ بگێڕێت، دەستم پێکرد بۆ سانت ترۆپێز، هێلانەیەکی وێنەیی ماسیگرەکان لە باشووری فەرەنسا. دێمی، وەک ئەوەی بە شێوەیەکی ئاشنا پێی دەوترێت، دارێکی کێوی بوو و توڕەیی گڕکانی هەبوو. بەڵام هەروەها ناسکترین بوونەوەر بوو، بەبێ هیچ فێڵ و توڕەیی. لە بنەڕەتدا شاعیر بوو، خەیاڵی بەرز و هەستیار بوو. جیهانی بیرۆکەکانم بۆ ئەو نامۆ بوو، یاخیبووی سروشتی و ئەنارشیست هەرچەندە ئەو بوو. بە تووڕەییەوە پێکدادانمان کرد، زۆرجار تا ئەو ڕادەیەی لە کەنداوی سانت ترۆپێز ئاواتمان بۆ یەکتر دەخواست. بەڵام ئەوە هیچ نەبوو بە بەراورد بە سۆز و خۆشەویستییەکەی و حەز و ئارەزووی قووڵی بۆ کارەکانم و تێگەیشتنە وردەکەی بۆ ململانێ ناوەکییەکانم.

نووسین هەرگیز بۆ من ئاسان نەبووە و ئەو کارەی لەبەردەستدا بوو تەنیا بە مانای نووسین نەبوو. بە واتای زیندووکردنەوەی ڕابردووی لەمێژە لەبیرکراوم بوو، زیندووبوونەوەی ئەو یادەوەریانەی کە نەمدەویست لە قووڵایی هۆشیاریمەوە هەڵیانکەنەوە. بە مانای گومان بوو لە توانای داهێنەرانەم و خەمۆکی و دڵتەنگبوونم. بە درێژایی ئەو ماوەیە دێمی بە ئازایەتییەوە خۆی درێژ کرد و هاندان ئاسوودەیی و ئیلهامبەخشی ساڵی یەکەمی خەباتەکەمی سەلماند.

بە گشتی زۆر بەختەوەر بووم لە ژمارە و پەرۆشی ئەو هاوڕێیانەی کە خۆیان ماندوو بوون بۆ نەرمکردنی ڕێگا بۆ ژیانی ژیانم. یەکەم کەس کە دەستی بەو سندوقە کرد بۆ ئەوەی لە دڵەڕاوکێی ماددی دڵنیام بکاتەوە، پێگی گوگنهایم بوو. هاوڕێ و هەڤاڵانی دیکەش بەدوایدا ڕۆیشتن و بەبێ کەمتەرخەمی لە توانا ئابوورییە سنووردارەکانیان بەخشین. میریام لێرنەر، هاوڕێیەکی گەنجی ئەمریکی، خۆبەخشانە جێگەی دێمی دەگرێتەوە کاتێک دێمی ناچاربوو بەرەو ئینگلتەرا بڕوات. دۆرۆتی مارش و بێتی مارکۆڤ و ئیمی ئێکستاین بەشێک لە دەستنووسەکەمیان وەک کارێکی خۆشەویستی تایپ کرد. ئارسەر لیۆنار ڕۆس، میهرەبانترین و گەورەترین پیاو، هەوڵە ماندوو نەناسەکانی خۆی وەک نوێنەری یاسایی و ڕاوێژکار پێدام. چۆن دەکرا هەرگیز پاداشتی هاوڕێیەتییەکی لەو شێوەیە بدرێتەوە؟

وە ساشا؟ کاتێک دەستمان بە پێداچوونەوە بە دەستنووسەکەمدا کرد، گومانێکی زۆریان بەسەردا هات. ترسم لەوە هەبوو کە ناڕەزایی دەرببڕێت لە بینینی خۆی لە چاوەکانمەوە وێنەی گیراوە. ئایا ئەو ئەوەندە دابڕاو دەبێت، من پێم سەیر بوو، ئەوەندە بابەتیی دەبێت بۆ ئەو ئەرکە؟ من بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش ئەوم بینی بۆ کەسێک کە زۆر بەشێکە لە چیرۆکەکەم. هەژدە مانگ ساشا وەک ڕۆژانی کۆنمان شانبەشانی من کاریان دەکرد. بێگومان ڕەخنەگرانە، بەڵام هەمیشە بە جوانترین و فراوانترین ڕۆح. هەروەها ساشا ئەوە بوو کە پێشنیاری ناونیشانەکەی کرد، ژیانی من بژی.

ژیانم وەک چۆن ژیاوم هەموو شتێک قەرزاری ئەو کەسانەیە کە هاتوونەتە ناویەوە و زۆر یان کەم ماونەتەوە و بێهۆش بوون. خۆشەویستی ئەوان، هەروەها ڕق و کینەیان، ڕۆیشتووە بۆ ئەوەی ژیانم شایانی ئەوە بێت.

ژیاندنی ژیانم ڕێزلێنان و سوپاسگوزارییە بۆ هەموویان.

ئیما گۆڵدمان

سانت ترۆپێز، فەرەنسا

ژانویەی ١٩٣١