بەرەیەکی جەنگ بەردەوامە هێشتا ، دەیانەوێت بەرەیەکی دیکەشمان بۆ بکەنەوە

زاهیر باهیر

23/03/2023

سبەینێ 24ی مانگ سیازدە مانگی ڕێکە شەڕی ناتۆ و ڕوسیا بەردەوامە و بەرەکانی جەنگ فراوانتر و توودوتیژ تر دەبێت و تا ئێستاش ئەگەر داگیرکردن نیشانەی بەهێزی و پێشەوەچونی لایەنێکی شەڕکەران بێت ئەوە ڕوسیا لە پێشەوەیە و کارەساتەکەشی  هەموو ئەوروپای  بە گشتی و بریتانیای  بە تایبەتی گرتۆتەوە کەچی لەگەڵ ئەوەشدا بریتانیا دەیەوێت بەرەیەکی دیکەی جەنگ بکاتەوە. دەیەوێت رابەرایەتی جەنگە وێرانکارییەکان لەدەست ئەمەریکا بسەنێتەوە و خۆی تەندبیرکەر و پلاندانەەری جەنگی لەمەودوا  بکات کە گوایە بە حسابی ئەمان چین هێڕش دەکاتە سەر تایوان ، کە لە کاتێککدا بەڵگەیەکی ئاوا لەبەر دەستدا نیە بۆ سەلماندندی ئەم قسەیە جگە لە هەڕەشەی چین کە تایوان بەشێكە لە چین.

لە ئێستادا بریتانیا بە ئاشکرا دەیەوێت هانی ئەمەریکا و وڵاتانی ئەوروپا بدات بۆ ئەم شەرە و هەر ئاواش میدیای بریتانیاش بە بەردەوامی ئەوە دەدەن بە گوێی دانیشتوانی بریتانیادا کە چین مەترسی گەوەرەیە لەسەر ئاشتی و ئازادیی جیهان و نێودەوڵەتی، هاوکاتیش بە ڕاستە و خۆ و ناڕاستەخۆ ئەوە دەدات بە گوێی تایواندا کە لەبەردەم هێڕشی داگیرکاریی چیندان .

ئەوەتا ئێستا هەندێك لە پەڕلەمانتارانی بەریتانیا داوای یارمەتی بۆ تایوان دەکەن ،ئەوەندەی کە بتوانرێت،  بۆ بەرگریکردن لە خۆی دژ بە هێڕشی چین .  بۆ ئەمەش شاندێک لەم پەڕلەمانتارانە لەم هەفتەیەدا لە سەردانەکەیدا بۆ تایوان چاویان بە سەرۆکی تایوان کەوت، ئەمەش لەکاتێکدایە کە پەیوەندی نێوان بەریتانیا و چین  ماوەیەكە خراپە و ئەم سەردانەش خراپتری دەکات.

بۆب ستیوارت، پەرلەمانتاری پارتی پارێزگاران [ موحافیزین ] و سەرۆکی شاندەکە،  هەر ئەمڕۆ چوارشەممە ڕایگەیاند، تایوان “لە هێڵی پێشەوەی دیموکراسیدایەو خۆی بەڕێوەدەبا  پەیامەکە ئەوەیە کە تا بتوانین هاوکاری تایوان بکەین لە بەرگریکردنەکەیدا”

لە ڕاستیدا بریتانیا پێشتریش  کەمتەرخەمی لە هاوکاری و یارمەتیدانی تایوان نەکردوە . لە ساڵی 2022  فرۆشی بەریتانیا لە ئامێرەکانی پەیوەست بە بەرگری بۆ بەرنامەی ژێردەریایی تایوان بە شێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە.  لە نۆ مانگی یەکەمی ئەو ساڵەدا حکومەتی بەریتانیا 25 مۆڵەتی بەخشی کە کۆی گشتی 167 ملیۆن پاوەندە (206 ملیۆن دۆلار)  بەو کۆمپانیایانە کە پێکهاتەکانی پەیوەست بە ژێردەریایی و تەکنەلۆژیا هەناردە دەکەن بۆ تایوان .

  ئەم ئامارە کە سەرەتای ئەم مانگە لەلایەن ئاژانسی ڕۆیتەرزەوە بڵاوکرایەوە، زیاتر بووە لە تێکڕای هاوکاری بریتانی لە  شەش ساڵی ڕابوردوودا کە  لە ساڵی 2008دا پەسەندکرابوو، کە لە ئێستادا بە بری 3.3 ملیۆن پاوەند بەرزبووەتەوە.

ئەو خێمەیەی کە دەیبینیت!!

14/03/2023

بە ملیۆینەها خەڵك لە هیندستان  کە دەوڵەت و ئابوری لیبراڵ و نیو-لیبراڵ شکسیئ پێهێناون و پەراوێزی خستوون ژیانیان یا  لە خێمەی ئاوادایە  یاخود ماڵێک کە لە لەوح و تەنەکە دروستکراون .

هیندستیان گەرچی لە دوای چین بە وڵاتی سێیەم دادەنرێت کە پاشکەشە بە ئەمەریکا بکات لە ڕوی ئابوورییەوە،  بەهۆی گەشەی ئابوورییەوە کە ئابووری لیبراڵ و نیو-لیبراڵ لە ئێستادا 400 ملیۆن کەسی داهاتی ڕۆژێکیان تەنها دۆلارێکە .  ئەمە جگە لە نەبوونی ئاوی پاك و کارەبا و غاز.

بریتانیا لە ساڵی 2010 دا هاوکاری 421 ملیۆن پاوەندی بە دەوڵەتی ئەوێ کردووە لە نێوانی ساڵانی 2016 و 2021 بریتانیا پاش گۆڕینی سیاسەتی خۆی لە هاوکاری دەوڵەتەوە بۆ سەرمایەگوزاریی لە مارکێت و بزنسسدا لەوێ هەم بۆ قازانجی بێ گومان چینی ساماندارانی  ئەوێ و هی بریتانیا 2.7 ملیار پاوەندی لەوێ سەرف کردووە .

هاوکاری بریتانیا بۆ هیندستان گوایە بۆ سەقامگیرکردنی دیمۆکراسی و مافی مرۆڤ و ئازادیی قسەکردن و ڕادەربڕینە ، بەڵام ئەوەی ڕاستیە بریتانیا ئەو 3 مافەی بەلاوە گرنگ نییە، باشترین بەڵگەش ئەوەیە کە دەوڵەتی هیندستان ساڵ بە ساڵ و جار بە جار دوای هەڵبژاردن لەو سێ ڕووەوە خراپتر بووە.

کۆمەڵگەی سەرمایەداریی، کۆمەڵگەی شێواندنی هەموو ڕاستیەکانە!

جیهان نۆرمان

07/03/2023

شارستانیەتی سەرمایەداری مۆدێرن بەرهەمی چەند سەدەیەکی دوورو درێژی مێژووی تێکدانی دڕندانەی کۆمەلە سروشتی و پێکهاتە کۆمەلایەتیەکانی رابووردووە. بەرهەمی مێژووی کوشتن و سزادان و کۆیلەکردنی ملوێنەها مرۆڤە بۆ پێکهێنانی ئەو چینە چەوساوەیەی کە بریتیە لە ئێمەی پرۆلێتاریای ئەمرۆی دونیا.

سەرمایەداریی بەرهەمی سروشتی «پێشکەوتن» نییە، بەڵکو بەرهەمێکی رەسەن و ڕاستەوخۆی زوڵم و تێرۆرو تێکدانی پێکەوەژیانی ئازادی مرۆڤەکانە.

درۆیە کە دەڵێن کرێکاران ناتوانن، نازانن ئەرکی بەرێوەبردنی دونیا بگرنە ئەستۆ! ئەوە کرێکارانن کە هەمیشە، لە ڕابووردودا و لە ئەمرۆدا، ئەرکی بەڕێوەبردنی دونیایان لە ئەستۆگرتووە. ئەوە سەرمایەداران نین کە باری بەڕێوربردنی کۆمەڵیان لە ئەستۆیە، بەڵکو بە پێچەوانەوە، ئەوان تەنها بێکەڵك و هیچ نەکەرن، ئەوان مشەخۆرن، سامان خۆرو خوێنمژی دەستەلاتداران!!

هێزی سەرەکی خەباتەکانی ڕێگای ئازادی، خۆبەختکەرانی سەرەکی رێگای پێکهێنانی کۆمەڵگەی کۆمەکی مرۆڤایەتی هەر کرێکارانن، هەر چەوساوەکانن. مێژوویی قوربانیدان و خەباتەکانی چەوساوەکان لە پەرتووکە زەبەلاحەکانی خوێندگا و زانگۆکاندا نە نوسراوە، بەڵکو زۆر باش تۆمار بووە لە شانەکانی لاشە و خوێن و دەروونی هەموو چەوساوەیەکدا!

ناوەرۆکی پرۆگرامی خواستی ئازادی و ژیان و ژینگەدۆستی چەوساوەکان لە دڵ و هەستی هەموو تاکێکی چەوساوەدایە. زمانی نوسین تەنها بە شێوەیەکی ڕوکەش دەتوانێ ئەو خواستانە،ئەو ئومێدو ئارەزووانە بخاتە ڕوو.

کۆمەڵگەی سەرمایەداریی، کۆمەڵگەی زاڵبوونی بەهای ئالوگۆڕە (بتپەرستی پارە) بە سەر ژیانی زیندووی مرۆڤی چەوساوەدا کە بەرهەم هێنەری هەموو بەهاکانە. زمانی ئیدیۆلۆژی، زمانی سیاسی هەمان پێگەی پێدراوە کە بەهای ئالوگۆر هەیەتی، واتە پێکەی پیرۆزی پارە پەرستن!

بۆ تێگەشتن لە ناوەرۆکی پێداویست و ئاستی هەموو خەباتێکی چەوساوەکان، گرنگە لە زمانی ئیدیۆلۆژییەوە، لە زمانی سیاسەتەوە نەروانینە ژیان و دیاردەکانی کۆمەڵ،بەڵکو لە ویست و خواستی چەوساوەکانەوە، وەک ئەوەی کە ماهیەتی پێداویستی بە مرۆڤ بوونیان داوای دەکات، نەک بەو شتانەی کە دەیلێن و لە سەریان دەوترێ بە زمانی ناتەواوی کۆمەڵگەی کۆیلەیەتی، بە زمانی وشکی داپچڕاو لە سۆزو هیواو هەستەکان، یاخود وەک چۆن، وە بەچ زاراوەیەکی سیاسی خواستەکانیان دەستنیشان دەکەن. پێداویستی بوونی بە کۆیلەکراوی هەموو تاکێکی چەوساوە لە خواستی ئازادی و ئاسایش و ئاسودەیی و پێکەوەژیانی کۆمەلیدا کۆ دەبێتەوە. ئەوەش ڕاستی پرۆگرامی کۆمەڵگەی داهاتووی مرۆڤایەتیە.

ئەو بوونە شتێکی خەیاڵیی و وەهم نییە، بە پێچەوانەوە، گەر بزووتنەوەیەک، گەر خەباتێکی ڕاستەقینە هەبێت دژ بە دەولەت، دژ بە سەرمایە، تەنها خەباتی ڕۆژانەی بەردەوامی چەوساوەکان خۆیانە.

پێمان دەڵێن چەوساوەکان، پرۆلیتێرەکان نازانن، ناتوانن ڕێکخستن پێکبهێنن، ناتوانن و نازانن شوارو سوپاکانی خەبات رێکبخەن و بەرێوەببەن! کە گوایە، بە وتەی سیاسەتبازەکانی سۆشیال دیمۆکراتو لینینیەکان، چەوساوەکان تەنها خەباتی «ئابووریی» دەتوانن بکەن، لە کاتێکدا کە مێژوو چەندجار ئەو ڕاستییەی بە خوێن و قوربانی چەوساوە شۆڕشگێرەکان نوسیووە، کە هەر ئەوان بوون، هەر خودی کۆیلەکان بوون کە هێزی پەلاماردانەکانیان دژ بە دەولەت و دەستەلاتداران رێکخستووە، وەک لە بزووتنەوەی کۆیلەکانی سەردەمی ڕۆمای کۆن (سپارتاکوستەکان)، شۆڕشی زەنج، بزووتنەوەی یاخیبووانی هەموو چەوساوەکانی دونیا، لە ئەمەریکاوە، تا چین، بە شۆڕشی کۆمۆنەکانی فەرەنسا و بە خەباتەکانی چەوساوەکانی ڕوسیای ئەلمانیاو ئەوروپای سەرەتای سەدەی ڕابووردو و بە خەباتەکانی کرێکارانی بەریتانیا، بە راپەرینەکانی دژی دونیای سەرمایەداری, لە ئۆکرانیا، لە ئیسپانیا، لە ئێران، لە عێراق، لە یۆنان، لە زۆر جێگای تری دونیا، چ لە ڕابووردو، چ لە ئەمڕۆدا، بناغە، هێزی بازووو، هێزی دەروونی و زهنی بزووتنەوە شۆڕشخوازەکانی مێژووی خەباتی چینایەتی هەر چەوساوەکانن، هەر یاخیبووانی دژ بە دەوڵەت و دژ بە کۆمەلگەی چینایەتین.

ئاوات و پێداویستەکانی بزووتنەوەو خەباتەکانی چەوساوەکان، لە ڕابووردو، وە لە ئێستادا هەر یەکێکە، ئەویش دەربازبوونە لە هەموو زوڵمێک، لە هەموو سوکایەتی و ترس و ستەمێک، دەربازبوونە لە چەوسانەوەو تێکدانی ژیانی کۆمەکیی ئازاد!

Are disasters “natural” under the capitalist system?

Regarding the famous Lisbon earthquake of 1755, which struck the South of Western Europe and North West Africa that killed thousands of People, Rousseau notes in reply to Voltaire “nature did not construct twenty thousand houses of six to seven stories there, and  if the inhabitants of this great city had been more equally spread out and more lightly lodged, the damage would have been much less and perhaps of no account”

Compared to the damage caused by this earthquake in Turkey and Syria, the strong earthquakes in Japan caused very little casualties, even much less material damage, so that both human and material damage cannot be compared to the earthquakes in our region.

As we have seen, the town of Erzin, near the epicentre, was not damaged and has become a shelter for 20,000 victims of other areas of the disaster. According to the Mayor and the construction contractor, this is due to the construction of low-rise buildings, efficient and complying with earthquake-resistant construction standards.

As a result, it is clear to us that under the class system, destructions and damages are not produced only by the impacts of natural disasters on the oppressed classes and deprived populations, but also and mainly by the negligence of construction quality standards and the disregard for earthquake resistance standards by the state for the sake of making greater profits.

Scientific research has also confirmed that some of the natural disasters

such as floods, hurricanes, droughts and environmental pollution that cause death of thousands of people every year are the result of the ill planned objectives of the capitalists and their selfish monster companies. They, through total disregard of people’s health and well beings, has turned the planet into a mean for their unique goal of making more profit by sacrificing the lives of the oppressed and the deprived majority.

The profiteers of those companies and the authorities of the state once

again target all these victims.

10 countries in the world have more earthquakes than any other: Japan,

Turkey, Iran, Peru, the United States, Italy, the Philippines, Mexico, China and Indonesia. There are many causes of earthquakes, but the most important are plate collisions, magma movement in volcanoes, changes in temperature or water pressure, and strong winds.

Unfortunately, what is fixed in the minds of the majority is seeing only one side of disasters, which is the narrative of God's work or God's wrath or that of the “natural” disasters and regarding the destructions and the losses as normal.

If we look at the history of the world’s regions, we see that before the modern industrial development, the expansion of giant manufacturing companies with their arrogant competitive pursuits and ill-intentioned activities, these natural disasters were not as frequently happening as nowadays.

What is clear is that, as the result of the egoistic capitalist system, natural disasters have a class trait and content. Whenever a natural disaster occurs, the majority of victims are the poor and the deprived majority, due to the density of the inhabitants’ in a small area and to the high-rise buildings, as well as the low quality of construction materials that cause flood, humidity and other risk producing elements.

Furthermore, the earthquake protection engineering standards were in the construction plans of the buildings. 

If we look at the earthquakes in Turkey and Syria, the above facts will become clear to us that the victims were mostly in the poor residential areas, in the places where houses and large buildings that profiteering companies and authorities for the aim of making more profits, they obviously ignored all interest in taking preventive measures against any expected natural incidents in the construction of the housing units.

We have seen how the newest buildings, some of which were given to the people during the election campaign, “cheap accommodation for voting” have been destroyed worse than the old ones. This was like throwing cereals at birds to catch and then kill them. Sadly!, for the cheap optimism of the poor and working people who, by selling their votes for Erdogan and his party, those poor-quality buildings that were built for them became theirs mass graves for them.

  We see hundreds of obvious evidences and statements in social media and even in the Turkish media about the corruption of the authorities that

has spread to small officials, contractors and real estate companies within an interconnected network. Therefore, the health guidelines and safety requirements for the residents were not taken into account in the construction of the houses, but the profit and capital accumulation were the most fundamental goals!

 Despite the advancement of technology, the availability of more information for prevention, for setting conditions and quality of construction for contractors, but, unfortunately, we see the number of earthquake victims are increasing time after time. For example, the 1999 earthquake killed more than 17,000 people, but this year’s death toll has risen to more than 45,000. Recent figures tell us that the death toll may reach over 50,000. More than 150,000 people were injured and thousands of families were displaced. According to the reports and documents that have been revealed, so far, all the early warnings of earthquakes by experts and scientists in the field of geology, climate and natural sciences to the Turkish state and senior officials have been ignored. Considering the fact that the warnings were issued two years ago with a much worse disaster prediction instructions by a scientist and an expert who provided a video warnings and information about the occurrence of such a disaster, but the Turkish regime has not taken any steps to protect people’s lives.

In light of the above, the Turkish and Syrian governments are directly responsible for the deaths of all these people, of hundreds of thousands

of injured and millions more displaced and of the devastated impacts on the surviving populations.

 According to reports, Aid and rescue teams have arrived only after the

third day to some people from poor and remote areas which is considered a waste of time to rescue those who were stuck under the rubble and the debris of the collapsed buildings and houses. Naturally, even if a person is in good health, he or she will die if he/she is trapped in a blocked space without food, drink, clean air or without possibilities to move for two weeks.

Worst of all is that of neglecting victims who were trapped under the stones and the debris in the Syrian earthquake. Until recently, the heads

of state in Europe and the United States have been talking about Turkey

and sympathising with Turkey rather than Syria, as if nothing had happened in Syria.

The occupied city of Afrin, which the Turkish regime occupied in 2018

after 58 days of heavy shelling, has now closed its gates to volunteers

and aid workers.

We express our sympathy to the families of the victims. However, despite the nature of the tragedy, we accuse the inhuman global capitalist state, the Turkish and the Syrian authorities for the deaths, for the injured and for the million displaced victims. This is a targeted genocidal crime committed by this brutal class system of capital, by the Turkish and Syrian authorities themselves and their profiteering and bloodthirsty companies. We see this deliberate disregard by the state and its criminal officials before the earthquake and their negligence to rescue the victims under the collapsed buildings as their direct war of the capitalist class and their system that is waged against billions of workers.

Kurdish Speaking-Anarchist Forum

(KAF)

18/02/2023

ئایا لە سایەی سیستمی سەرمایەداری کارەساتەکان سروشتیین؟

خوێندنەوەی بە کورمانجی-لاتینی

لەپەیوەند بە بوومەلەرزە بەناوبانگەکەی لیشبۆن (Lisbon )ی سالی 1755, کە هەموو خواروی ئەوروپای رۆژئاواو باکوری ئەفریقای گرتەوە و بە هەزاران کەسی بەمەرگ سپارد، لەنامەیەکدا (ڕۆسۆ  بۆ ڤۆلتێر)دەنووسێت:

” دەبێت دان بەوەدا بنێیت کە ئەوە سروشت نییە  دوو هەزار خانووی شەش یان حەوت نهۆمی لەو شوێنەدا کۆ کردۆتەوە، بەڵکو ئەگەر دانیشتوانی ئەو شارە گەورەیە لەجیاتی ئەو بینا بەرز و چەند نهۆمییانەبە شێوەیەکی ئاسۆیی و سادە و لێکجودا نیشتەجێبوونایە ئەوا زیانەکان زۆر کەمتر دەبوو، وە ڕەنگە هیچ زیانێکیش رووی نەدایە”

بەراورد بە زیانەکانی ئەم بوومەلەرزەیەی کە لە تورکیا و سوریا ڕویدا، بومەلەرزە بەهێزەکانی یابان زیانی گیانیی زۆر زۆر کەمی بەدواوە بووە، تەنانەت زیانە مادییەکانیشی زۆر زۆر کەمتربووە بەجۆرێک هەم زیانی مرۆیی و هەم زیانی مادیش قابیلی بەراوردکردن بە بوومەلەرزەکانی ناوچەی ئێمە نین. وەک بینیمان شارۆچکەی {ئیرزین}یش لەتورکیا کە نێزیک لە چەقی بوومەلەرزەکەیە هیچ زیانی بەرنەکەوتووە و بووشە بە پەناگەی 20000 لێقەوماوی ناوچەکانیتری کارەساتەکە. وەك سەرۆکی شارەوانی و بەلێندەری بیناسازی دەلێن ئەمەش بەهۆکاری ڕەچاو کردنی شێوازی دروستکردنی باڵەخانەی نزم و تۆکمە و دەرنەچوون لە ستانداردی بیناسازیی خۆڕاگر بەرانبەر بوومەلەرزە. لێرەوە بۆمان ڕوون دەبێتەوە، کە

لەسایەی سیستەمی چینایەتی-دا  کاولکاری و زیانەکان  تەنها حوکمی کارەساتە سرووشتییەکە نییە بەسەر قوربانیان و چینی چەوساوە و چین و توێژە پەراوێزخراوەکاندا، بەڵکو کەمتەرخەمییە لە جۆری [کوالێتی] بیناسازی و ڕەچاونەکردنی ستانداردی دژ بە بوومەلەرزە، لە پێناو قازانجی زیاتردا!

هەروەها بە لێکۆڵینەوەی  زانستی و سەلمێندراو پشتڕاست کراوەتەوە کە بەشێك لە ڕوداوە سروشتیەکانی وەک لافاو و زریان وشکەساڵی و پیسبوونی ژینگە کە ساڵانە بە هەزاران مرۆڤ تووشی نەخۆشی کوشندە دەکات دەرئەنجامی هەڵپە و چاوچنۆکیی سەرمایەدارن و کۆمپانیا زەبەلاحەکانیانە بە ئاڕاستەیەکی هەڵەدا کە خودی سیستم لەبری لەبەرچاوگرتنی ژیان و تەندروستیی خەڵک و هەسارەکە، قازانجی کردوەتە قیبلەی خۆی و بەشی هەرە زۆری قوربانیەکانیش چینە چەوساوە و هەژار و پەراوێزخراوەکانن!

هەموو ئەو قوربانیانەش جارێکی دیکە دەبنەوە ئامانجی قازانجپەرستی کۆمپانی و دەسەڵاتدارانی دەوڵەتمەندان.

لە جیهاندا 10 وڵات لە هەمو وڵاتانی دیکە زیاتر بوومەلەرزە تێیاندا ڕوودەدات ئەوانەش: یابان، تورکیا، ئێران، پێرۆ، ئەمەریکا ، ئیتالیا، فلیپین، مەکسیکۆ، 

چین و ئەندەنوسیان. هۆکار بۆ ڕوودانی بوومەلەرزە زۆرن، بەڵام هۆکارە هەرە سەرەکییەکان بریتین لە لەسەریەکی و خزان و بەریەكکەوتنی پلێتەکان، جووڵەی ماگما لە گڕکانەکاندا، گۆڕانی پلەی گەرمی یان پەستانی ئاو و بای بەهێز.

بەداخەوە ئەوەی کە لە زیهنی زۆرینەدا جێگیر بووە، بینینی تەنها دیوێکی کارەساتەکانە کە گێڕانەوەیانە بۆ کاری خودا یا غەزەبی خودا یا سروشتی بوونی کارەسات و بە ئاسایی بینینی زیان و قوربانیەکان!

گەر بە مێژوی وڵاتاندا  بچینەوە بۆمان دەردەکەوێت کە لەپێش گەشەی پیشەسازی و فراوانبوونی کۆمپانیا و فابریقە بەرهەمهێنەرە زەبەلاحەکان و چالاکییە چاوچنۆکییەکانیان، ڕوودانی هەندێك لەم کارەساتە سروشتییانە زۆر کەمتر بووە بەڵام بە بەرەوپێشچوونی سیستەمی سەرمایەداری و داگیرکاریی جیهانییانەی سەرمایە، ڕوودانی ئەم کارەساتانە بوونەتە میوانی وەرزییانە و ساڵانە.

ئەوەی ڕوون و بەرچاوە لە سایەی سیستەمی چاوچنۆکی سەرمایەداریدا کارەساتە سروشتییەکانیش بەرگ و ناوەرۆکێکی چینایەتییان وەرگرتووە. لە هەر کاتێکدا کە ڕووداوێکی سروشتی ڕوودەدات بەشی هەر زۆرینەی قوربانییەکان لە خەڵکانی هەژار و نەدار و چین وتوێژە پەراوێزخراوەکانن، ئەمەش بەهۆی چڕیی ژمارەی دانیشتوان لە جوگرافیایەکی بچووکدا و لە باڵەخانەی بەرزدا و هەروەها پەڕپووتی و نزمیی کوالێتیی بیناسازیی بیناکانن کە بنەمای ستانداردی ئەندازیاریی پاراستن لە لافاو و بوومەلەرزە و تەڕوتووشی و دیاردەکانی دیکە لە نەخشەو پلانی دروستکردنی بیناکاندا ڕەچاو نەکراون. 

گەر تەماشای ئەم بوومەلەرزەیەی تورکیا و سوریا بکەین ئەو ڕاستییەی سەرەوەمان بۆ دەسەلمێ کە قوربانییەکان زیاتر لە شوێنی نیشتەجێبوونی هەژارەکاندا بوو ، لەو شوێنانەدا بووە کە خانووەکان و باڵەخانەی گەورە و بەرز کە قازانج پەرستی کۆمپانیاکان و دەسەڵاتداران لە پێناوی قازانجدا هیچ گرنگیەکان بە توکمە بنیاتنان و خۆڕاگری  بەرانبەر ئەو ڕوداوە سروشتیە چاوەڕوانکراوانە لە دروستکردنی یەکەکانی نیشتەجێ بوون لەبەرچاو نەگیراوە.

بینیمان چۆن تازەترین باڵەخانەکان کە بەشێکیان لەکەمپینی دەنگ کۆکردنەوەی هەڵبژاردندا دراونەتە خەڵك لە باڵەخانە کۆنەکان خراپتر وێران بوون بەسەر ئەو خەڵکەدا. ئەمە ڕێك وەك دان ڕۆکردن بۆ باڵندە و تەپکەنانەوە بۆ گرتن و پاشان کوشتنیان بووە. بەداخەوە بۆ خۆشباوەڕیی خەڵکی هەژار و زەحمەتکێش کە بە کڕینی دەنگیەکانیان بۆ ئەردۆگان و حیزبەکەی، بینا بێکوالێتییەکانی کە بۆیان دروستکرا بوونە گۆڕستانی بەکۆمەڵ بۆیان.

  سەدان بەڵگە و لێدوانی ڕۆشن لەمیدیای کۆمەڵایەتی و تەنانەت میدیای تورکیدا دەبینین لەسەر گەندەڵی دەسەڵاتداران کە لە تۆڕێکی بەیەکەوەگرێدراودا تا ڕادەی ئەو پەڕی و شۆڕبووەتەوە بۆ ناو کاربەدەستە بچووکەکان و بەڵێندەرەکان و کۆمپانییەکانی خانووبەرە دروستکردن. بۆیە لە دروستکردنی خانووەکاندا ڕەچاوکردنی ڕێنماییە تەندروستییەکان و مەرجەکانی سەلامەتی ژیانی نیشتەجێبووان لەبەرچاو نەگیراوە، بەڵکو قازانج و کەڵەکەکردنی سەرمایەی بناغەییترین ئامانج بووە!

 لەگەڵ پێشکەوتنی تەکنەلۆجیا و دەستکەوتنی زانیاریی زیاتر بۆ خۆپاراستن  و دانانی مەرج و کوالێتی بیناسازی بۆ بەڵێندەران بەڵام بەداخەوە دەبینین ژمارەی قوربانییەکانی ڕووداوی بوومەلەرزە جار لەدوای جار سەردەکەون. بۆ نموونە لە بوومەلەرزەکەی ساڵی 1999دا قوربانییەکان لە سەرو 17000 کەسەوە بوون، کەچی لەمەی ئەمساڵدا تا ئەم بەیانییە زیاتر لە 40000 بوون . ئامارە تازەکان پێمان دەڵێن کە ژمارەی قوربانییەکان دەچێتە سەرو 45000 کەسەوە. ئەمە جگە لەوەیی کە زیاتر لە 150000 بریندار و هەزاران خێزان بێ ماڵ و حاڵ و بوون.

بە گوێرەی ئەو ڕاپۆرت و بەڵگانەی کە تائێستا ئاشکرا بوون هەموو ئەو هۆشیاریپێدان و ئاگادارکردنەوە پێشوەختانەی ڕوودانی بوومەلەرزە لە لەلایەن پسپۆڕان و زانایانی بواری جیۆلۆجی و کەشوهەوا و سروشتناسیەوە بە دەوڵەتی تورکیا و کاربەدەستە باڵاکان فەرامۆش کراون. لە کاتێکدا کە دوو ساڵ لەمەوبەر لەو بارەوە ئاگاداری دراوە و چاوەڕوانی خراپتریش کراوە، زانا و شارەزایەك  بە ڤیدیۆ ئاگاداری و زانیاری سەبارەت بە ڕودانی کارەساتێکی ئاوا  خستوەتە ڕوو بەڵام  ڕژێمی تورکیا هیچ هەنگاوێکی بە ئاقاری پاراستنی ژیانی خەڵک نەناوە.

لەبەر ڕۆشنایی ئەوانەی کە لە سەرەەوە باسمان کرد، حکومەتی تورکیا و سوریا بەرپرسیارن لە مردنی ئەم هەموو خەڵکە و سەدەها هەزار لە برینداران و ملیۆنانیتر کە سەرگەردان و ماڵوێران بوون.

 بە گوێرەی زانیارییەکان، هەندێك لە خەڵکی ناوچەکانی شوێنە هەژارەکان و دوورەدەستەکان لە ڕۆژی سێهەمدا 

ئینجا هاوکاری و  تیمەکانی فریاکەوتن و خزمەگوزاریی گەیشتونەتە لایان، ئەمەش بە لەدەستدانی کاتی زێڕین دادەنرێت بۆ ڕزگارکردنی ئەو نیوە گیانانەی ژێر دار و پەردووی باڵەخانەو ماڵەکاندا بوون. بێگوومان کەسێک گەر ساغیش بێت بەڵام ماوەی دوو هەفتە بەبێ خۆراك و خواردنەوە و جووڵە لە بۆشایەکی داخراو و بێ ئۆکسجیندا گیربخوات دیارە بەشی هەر مردن دەبێت.

لە هەموو شتێک ناخۆشتر پشتگوێخستنی قوربانییەکانی ژێر دار و پەردووی بوومەلەرزەکەی سوریایە. دەبینین لە میدیاکاندا هەتا ئەم ڕۆژانەی دواییش سەرانی دەوڵەتانی ئەوروپا و ئەمەریکا زیاتر هەر باسی تورکیایان دەکرد و لە هاوخەمیی تورکیادا بوون نەك سوریا هەر وەکو ئەوەی کە هیچ لە سوریا ڕووی نەدابێت.

شاری داگیرکراوی عەفرین کە ڕژێمی تورکیا لەسالی 2018 دا دوای 58 ڕۆژ لە باراندنی ئاگر و ئاسن بەسەریاندا داگیری کرد، ئێستا دەروازەکانی ئەو شارە لەلایەن سەربازەکانی تورکیاوە بە ڕوی خۆبەخشان و کۆمەککاراندا داخراوە.

ئێمە ناڕەحەتی و هاوخەمی و پەژارەی خۆمان بۆ خێزانانی قوربانییەکان دەردەبڕین، هاوکاتیش  سەرباری سروشتیبوونی کارەساتەکە. بەڵام مەرگ و بریندار بوون و  سەرگەردان بوونی دانە بەدانەی قوربانیەکان وەك تاوانی کۆمەڵکوژی ئامانجدار دەخەینە ئەستۆی ئەم سیستمە هار و دڕەندە چینایەتیەی سەرمایە و خودی دەسەڵاتدارانی تورکیا و سوریا و کۆمپانیا قازانج خۆر و خوێنخوارەکانیان. ئێمە ئەم کەمتەرخەمی و بێباکییەی دەوڵەت و کاربەدەستە چاوچنۆکەکان بەر لە ڕوودانی بوومەلەرزەکە و کەمتەرخەمیشیان بۆ ڕزگارکردنی قوربانیانی ژێر بینا ڕووخاوەکان هاوشێوەی جەنگە ڕاستەوخۆکانیان دەبینین و بە بەشێك لەو جەنگە چینایەتیەی دەزانین کە سیستمی سەرمایە لەسەرتای بوونیەوە تا هەنووکە لەبەرامبەر ملیارەها لە کرێکار و چین و توێژە چەوساوەکاندا بەڕێوەیبردوە و بەڕێوەیدەبات.

سەکۆی ئەنارکستانی کورد-زمان

٢٠٢٣/٠٢/١٨

   

گەندەڵیی هەیە و بە یاسایی دەکرێت

زاهیر باهیر

10/01/2023

من لەسەر گەندەڵیی زۆرم نوسیوە هەمیشەش ڕیشەکەیم گێڕاوەتەوە بۆ بوونی دەسەڵات ئیتر ئەو دەسەڵاتە لە هەر شێوەیەکدا بێت ، لە دەسەڵاتی گەورەی خێزانێکەوە تاکو حکومەت  و دەوڵەت.  لای من دەسەڵات بە هەموو جۆرەکانییەوە سەرجاوەی گەندەڵی و گەندەڵکارانن بۆیە گەر دەتەوێت گەندەڵی بنەبڕ بکەیت ئەوە دژایەتی هەموو چەشنەکانی دەسەڵات بکە.

بریتانیای عوزما غەرقە لە گەندەڵی بەڵام بە یاسایی کراوە.  یەكێک لەو گەندەڵیانەی کە ئێستا قسەی لەسەر دەکرێت و ناوی بە کاری دووهەم لە دەرەوەی کاری پەڕلەمانتاری دەبرێت بەڵام لە ڕاستیدا گەندەڵییە، ئەو کاری دووهەمەیە.

پەڕلەمانتاریی لێرەش وەکو کوردستان ئیمتیازە و مشەخۆرییە ، پارەیەکی باش ، پلە و پایەکی  باش ، ڕفرێنسێکی دروست و بەهێز بۆ دەستکەوتنی کار لە ئایندەدا کە بە هەر هۆکارێك واز لە پەڕلەمانتاری بهێنیت.  بە گوێرەی یاسای بریتانی پەڕلەمانتارەکان دەتوانن سەرەڕای ” کار و ئەرکی ” پەڕەلەمانتاری لە پاڵیدا کارێکی دیکەش بکەن ئەوەندەی نەیشارنەوە و ئاشكرای بکەن . ئەم کارەی دووهەمیش خۆ هاوکاری هەژاران و بێ خانووبەران و پەنابەران نییە بەڵکو کارە لە گەڵ کۆمپانیا گەورە و بچوکەکاندا .. لەگەڵ بزنسەکاندا .

کردنی ئەم کاری دوووەمە ئەمەندە قێزەوەند و تڕۆ بووە حیزبی حاکم دەیەوێت سنورێکی بۆ دابنێت و حیزبی موعارەزەش [ حیزبی کرێکاران] قسە لەسە یاساخکردنی دەکات کە هاتنە سەر حوکم.

ژمارەیەك لە ئەندام پەڕلەمانتارەکانی حیزبی حاکم کە لە سەدا 54 ی پەڕلەمانتاران دروست دەکەن ، لە ساڵی 2019 وە تاکو کۆتایی ساڵی ڕابوردوو لە نێوانی خۆیاندا 15.2 ملیۆن پاوەندیان بە کردنی کاری دووهەم پەیدا کردووە ئەمە بێ لە قاچ و قوچی تر وەکو دیاری و خزمەتی دیکە و موچەی ساڵانەیان و بیمە و دانی کرێی خانوو بۆیان وەکو خانووی دووەم . 

ترێزە مەی کۆنە سەرەکوەزیران لەو کاتەوە هێنایانە خوارەوە تاکو ئێستا لە ڕێگای قسە و موحازەرەدانەوە 2.5 ملیۆن پاوەندی پەیداکردووە، جگە لە موچەی ساڵانەی ئەندام پەڕلەمانییەکەی کە 85 هەزار پاوەندە ، بۆریس جۆنسۆن کە لە مانگی سێبتەمبەردا دەستیان لە کار کردن پێکێشایەوە هەر بە تەنها لە مانگی ئۆکتۆبەردا بەدانی 4 موحازەرە کە هەر سەعاتی 30 هەزار پاوەندی پەیداکردوە  1 ملیۆن پاوەندی بە موحازەرەدان بۆ زانکۆ و بزنس و کۆمپانیاکان لە ئەمەریکا وەرگرتووە ئەمە بێ لە بەلاشی سەفەرەکەی و ئوتێلی مانەوەیی و نانخواردن و گواستنەوەی لە ئوتێلەکەیەوە بۆ هۆڵی قسەکرندەکەی … هەر هەموو ئەمانەش بەلاش بووە .

ئەندام پەڕلەمانتارەکانی حیزبی لەیبەر کەمتریان پەیدا کردووە ، بێ گومان هۆکارەکەش ئەوەیە کە ئەوان لە دەرەوەی دەسەڵاتن  بزنس و کۆمپانیاکان تەنها پەیوەدنییان لەگەڵدا دەبەستن بۆ داهاتوو کە دێنە سەر حوکم .  ئەمان 1.2 ملیۆن پاوەندیان لە نێوانی خۆیاندا پەیدا کردوە .  ئەوەی کە زۆری پەیدا کردوە دەیڤد لامییە کە ئێستا شادۆ وەزیری دەرەوەی بەریتانییە کە 202 هەزار پاوەندی لە ساڵی 2019 وە دەستکەوتووە بێ لە موچەی پەڕلەمانتاری و خۆشی چەندەها موڵك و خانوی هەیە و داوێتییەوە بە کرێ .

نیگەرانییەکە ئەوەیە کە خەڵکانێك هەن چاوەڕوانی ئەمانە دەکەن کە ژیانیان بگۆڕن لە ڕێگای هەڵبژاردنیانەوە.  ئای کە جێگای داخە.

بەندە گرنگ و مەترسیدارەکانی لائیحەی نوێی دژە نقابە لە بریتانیا:

زاهیر باهیر

06/11/2023

بەهۆی چڕبوونەوەی مانگرتنە کرێکارییەکانی کەرتی دەوڵەتییەوە حکومەتی بریتانیا دەیەوێت لائیحەی دژە نقابە  کە ڕەشنوسە بە زووترین کات بخاتە بەردەم پەڕلەمان و دواتر هەواڵەی ئەنجومەنی پیران و لۆردی بکات.  بۆ ئەمەش بڕیارە لە هەفتەی ئایندەدا لە پەڕلەماندا تاووتوێ بکرێت .

بەندە گرنگ و  مەترسیدارەکانی لائیحەکە :

  • لە ئێستادا نقابە کە ڕۆژی مانگرتن دیاری دەکات دەبێت 14 ڕۆژ پێش ئەو ڕۆژە ئاگەداری خاوەنکار/کۆمپانیا بکات لەگەڵ هەندێک زانیاری ورردی تردا تاکو خاوەنکار مشوری خۆی بخوات و شکست نەهێنێت .  بە کوردییەکەی دانی بوارە تاکو خاوەنکار دیعایەی دژ بە مانگرتنەکە بکات و لە میدیادا بیکاتە هەڵا و بە شەخسیش هەندێك لە چالاکوانانی نێوکرێکاران گەر بتوانرێت پەشیمان بکرێنەوە ،  بە کورتی هەلێکی باشە یا بۆ تێشکانی مانگرتنەکە یاخود بۆ لاوازکردنی بە رادەیەك کە نە دەنگی هەبێت و نە ڕەنگ.
  • لە ئێستادا ڕێژەی دەنگەداران کە دەنگ دەدەن بە مانگرتن دەبێت لە سەدا 50 ی ئەوانە بێت کە دەنگەکە دەدەن بە ئا یا نا . بەڵام لە سای لائیحە نوێکەدا دەبێت لە سەدا 40 ئەوانەی کە دەنگ دەدەن بە مانگرتن ئەو کاتە دەتوانرێت مانگرتنەکە یاسایی بێت .  بۆ نموونە : لە ئێستادا ئەگەر 1000 کرێکار هەبن لەمانە تەنها 400 دەنگ بدەن بە هەر بارێکدا ، ئەگەر زۆرینەی دەنگەدەران بە پەسەندکردنی مانگرتن بێت ئەوە مانگترتنەکە دەکرێت ، بەڵام لە سای لائیحە تازەکەدا ئەو 400 دەنگدەرە دەبێت لانی کەم لە سدا 40 یان دەنگیان بە مانگرتن دابێت ئەو کاتە مانگرتنەکە دەکرێت دەنا یاسایی نییە .
  • لە ئێستادا نقابە ئەرکی سەرشانی نییە لە کاتی مانگرتن دا حسابی ئیمێرجنسی بکات ، بەڵام دەیکەن لەبەر خاتری خەڵك بۆ نموونە کە دکتۆر و نێرسەکان ماندەگرن هەمیشە نقابە ئیحتیاتی ئەوە دەکات کە نەخۆش ببینرێت و بگەیەنرێتە خەستەخانە لەبەر ئەوە هەندێك لە دکتۆرەکان و نێرسەکان لە بەشە گرنگەکاندا و هەندێك لە تیمی ئیسعاف مانگرنتەکە نایانگرێتەوە لەسەر بڕیاری نقابە خۆی .  بەڵام لە سای یاسای نوێدا نقابە دەبێت پابەند بێت بەوە کە لە سەدا 20 لە خزمەتگوزارییەکانی وەکو بەشی تەندروستی و نەخۆشخانە، مامۆستایان ، کرێکارانی هاتووچۆ : قیتار ، میترۆ ، پاس، بەشی ئاگرکوژێنەرەوە ، فەرمانبەر و کارمەندی پەساپۆرتی ئەوانەی کە لە سەر سنورەکان کاردەکەن  …لە کاتێکدا کە نقابە پابەست نەبیت یا ئەندامانی پابەست نەبن بەم بڕیارەوە خاوەنکار دەستڕؤیی [ صەلاحییەت] هەیە  کە نقابە  بەرێتە دادگا و هەروەها بۆشی هەیە کە ئەو کرێکارانەی کە پابەند نەبوون بە بڕیارەکەوە لەسە کار نەبون یەکسەر لە کار دەربکرێن.
  • لە ئیستادا کاتێك کە کرێکاران دەنگ بە مانگرتنەکەیان دەدەن دەتوانن هەتا 6 مانگ هەر کات بیانەوێت مانبگرن بێ گەرانەوە بۆ جارێکی دیکەی دەنگدان.  بەڵام لە سای لائیحە نوێکەدا بەتەمان ئەمە کەمبکەنەوە بۆ کەمتر لە 6 مانگ.

ناکرێت و نابێت …

زاهیر باهیر

28/12/2022

ناکرێت و نابیت شتە بچوکەکان بە هەند وەرنەگرین و ڕەتیان نەکەینەوە.  هەموو شتێکی گەورە بنەمایەکی بچوکی هەیە ، هەموو شتێکی گەورە لە لەسەر زەمنیەی شتە بچوکەکان تێستی بۆ کراوە و بۆ دەکرێت ، زانراوە و دەزانرێت کە قەبوڵ دەکرێت یاخود ناکرێت.

هەموو سوکایەتییەکی گەورە  بە هەر کەس دەکرێت لە سوکایەتی بچوکەوە دەستی پێکردوە ، زەوتکردنی ئازادییە گەورەکان لە زەوتکردنی ئازادییە بچوکەنانەوە دەستیپێکردوە و دەکات . لێسەندنەوەی مافە گەورەکانمان لە قەدەخەکردنی مافە بچوکەکانمانە دەستی پیكردووە ، هەر خاڵ و ڕوداوی گەورەیە لە خاڵ و ڕووداوی گچکەوە دەستپێدەکات، مەیل و حەز و پێداویستییە گەورەکان لە بچوکەکانەوە نکوڵی لێکراوە، هەموو پرس و کێشە گەورەکان لە خۆیانەوە هەڵنەتۆقیون و گەوەرە نەبوون، بەڵکو بە پرۆسەی بچووکی و گچکەییدا ڕۆیشتون و گەورە بوون.

زۆربەی کات ژنێك کە لاقەی جنسی دەکرێت یاخود دەکوژرێت پێشتر تەحەڕوشی پێکراوە ، پێشتر سوکایەتی پێکراوە ، پێشتر دەستی بۆ هێنراوە بە هۆیەك لە هۆیەکان قەبوڵ کراوە . کرێکارێک ، کارمەندێك کە قەبوڵی لێسەندنەوەی مافێکی بچوکی  کرد ، لەوێدا ناوەستێ و هەنگاوی یەکەم دەبێت بۆ زەوتکردنی مافە گەورەکانی.  

لەبەر ئەوە هەر کات شتە بچوکەکان قەبوڵ کران، ئەوە خۆشکردنی زەمینەی قەبوڵکردنی شتە گەوەرەکانە ، بۆیە زوڵم و زۆر و چەوساندنەوە و جوداخوازیی و تانە و تەشەرەکان و ئەوانی دیکە دەبێت هەر لە هەنگاوی یەکەمدا ڕووبوڕوویان ببینەوە، بییانوەستێنن پێش ئەوەی گەورەبن.  کە گەورە بوون ڕاوەستانیان ستەم و گران بێت .  

ململانێی دوو گەندەڵی ئەی ئێن سی بۆ سەرکردایەتی ئایندەی ئەی ئێن سی،ANC

زاهیر باهیر

20/12/2022

لەو کاتەوەی کە باشووری ئەفریقا لە  ساڵی 1994 وە لە  دەسەڵاتی ڕەگەزپەرستی ، ڕایسیسزم، ڕزگاری بووە ، نەك هەر نەیتوانیوە ژیانی خەڵکەکەی لە ڕوی ئابوورییەوە بەرەو پێشەوە بەرێت ، بەڵکو خەڵکەکەی هەژارتر بووە ، گرانی زیاتر پەرەی سەندووە ، بێ لانەو بێ جێگایی زۆرتر بووە .  هەر وەکو چۆن لە سای دەسەڵاتی خۆماڵیدا لە باشووری کوردستان ژیانی خەڵکی خراپتربووە هەر ئاواش لە باشووری ئەفریقا.

سەکردەکانی ئەی ئێن سی کە بوونەتە سەرۆکی وڵاتەکە یەك لە دوای یەك لە گەندەڵییەوە ئاڵاون سەرۆکی پێشتر جەیکەب  زوما ئەوە لەسەر گەندەڵی دەنگی پێنەدرا و لە ڕابەرایەتی دووریان خستەوە . ئەمەی ئێستا  Cyril Ramaphosa، ئەم کابرایە کە پێشتر سەرۆکی گشی نقابەکانی هەموو باشووری ئەفریقا بووە و زۆر چالاك بووە لە ساڵی 1987 دا بۆ 3 هەفتە مانگرتنی گشتی کرێکارانی ئەوێ سەرکردایەتی مانگرتنەکەی کردووە و زیانێکی ئێکجار گەورەی ئابوورییان بە دەوڵەتی پێشینەی ئەوێ گەیاند .  بە  هاتنەدەرەوەی مەندێلا لە بەندیخانەوە دامەزراندنی حکومەتی خۆماڵیی ڕامافۆسا وەکو قارچکی بەهاری لای خۆمان هەڵتۆقی و بوو بە ملیوێنەر و بزنسمانێکی گەورە .  دواتریش لەپەراوێزی گەندەڵییەکانی سەرۆکی پێشتری وڵات ، جەیکەب زوما، ئەم بە باشترین سەرکردە بۆ ئەی ئێن سی و سەرەك کۆماری ئەوێ هەڵبژێررا و ئەوەندەی دیکە ئاڵا لە گەندەڵییەوە.

لە ئێستادا ئەی ئێن سی کۆنفرانسی پەنجا و پێنجەمی دەگرێت .  لەم کۆنفراسەدا دوو کەسیان بەربژێر کردووە بۆ سەرۆکی ئەی ئێن سی و سەرۆکی ئاییندەی باشووری ئەفریقا . ڕامفۆسا کە سەرۆکی  هەنوکەییە و ئەوی دیکەیان  لە لایەن بەشێکی ئەی ئێن سی-یەوە ، کە لایەنگری سەرۆکی پێشینەن، جەیکەب زوما-ن. ڕامسفۆسا لەسەر گەندەڵی تێیگیراوە و دەیانەوێت لای بەرن.

ڕکەبەرەکەی ڕامفۆسا،  کۆنە وەزیری تەندروستی بوە کە لەسەر گەندەڵی لەسەردەمی کۆرۆنادا لە وەزارەت دوورخرایەو ناوی Zweli Mkhize  یە کە کۆنتراکتی پەتای کۆرۆنای بە کۆمپانیەك داوە کە لە لایەن  کەسێکی تێکەڵاو بە خۆی کۆنترۆڵکراوە .

نەیارانی ڕامفۆسا دەیانەوێت ئەو دەست لەکاربکێشێتەوە بەهۆی ئابرووجونێکەوە کە پەیوەندی بە دۆزینەوەی کۆگایەکی پارەی نەختینەییەوە هەبووە لە کێڵگەکەیدا. ناوبراو ڕەتی کردووەتەوە کە هەڵەی کردبێت و هیچ تاوانێکیشی تۆمەتبار نەکراوە.  بەڵام دۆزینەوەی ئەم پارەیە  پرسیاری لەسەر ئەوە دروستکرد کە چۆن پارەکەی دەستکەوتووە و ئایا ئەو پارەیەی ڕاگەیاندووە و بۆچی ڕاپۆرتی نەکردووە کاتێک دزەکان دەچنە ژوورەوە و لە مۆبیلیاتەکان دەریانهێناوە.

کە ئەم راستیانە دەزانیت ئیتر ئایندەی خەڵکانی هەژاری باشووری ئەفریقات بۆ دەدەکەوێت لە سایەی ئەم سەرۆك و ڕێکخراوانەدا، هەمان تاس و هەمان حەمام بەڵام لە شوێنی جیاوازدا.

هەڵئاوسانی پارە و زیادکردنی کرێ و مووچە لە بریتانیا

زاهیر باهیر

18/12/2022

سەرەكوەزیران و وەزیری دارایی و سەرۆکی بانقی مەرکەزی ئینگەلەند لە بەرانبەر داخوازییەکانی کرێکارانی بەشەکانی پەروەردە و تەندروستی و چارەسەر و ئاگرکوژێنەرەوە و شارەوانییەکان و هاتووچۆ بە هەموو بەشەکانییەوە و بەرید و پۆست و بەشە دەوڵەتییەکانی دیکەدا دەلین هەڵئاوسانی پارە ڕێێژەکەی بەرزە و بە زیادکردنی کرێ و مووچە ئەم ڕێژەیە زیاتر دەچیتە سەرەوە. 

ئەمەی سەرەوە بیانویەکی زۆر زۆر لاوازی ئەو سێ لایەنەی سەرەوەیە کە پێچەوانەکەی دروستە .  ئەوەی کە هەڵئاوسانی پارەی سەرخستووە کرێ و مەچەی زیادە نییە بەڵکو سەرکەوتنی بڕی قازانجە ، ئەو خەڵاتیی و شایستە و شیرینیانەیە  کە پێشکەش بە سەرۆك و سەرۆکی جێ بەجێکاری کۆمپانیا و بانقەکان و بۆرسە و بەشەکانی دیکەی دارایی دەکرێت.

بۆ سەلماندنی ئەوەش پێویستت بە هێنان و بردنی چەند فۆرمیلەیەکی حسابی  و هێنان و بردنی چەند چەمکێکی ئابووریانە کە ئابووریناسە لیبراڵەکان بۆ هەڵخەڵەتاندنمان بەکاری دەهێنن نییە.  بە گوێرەی ئامارەکان بڕی ڕێژەی بەرزبوونەوەی کرێ و موچەی کرێکارانی بەشی کەرتە ئەهلییەکان و دەوڵەتییەکان لە سەدا 6 دایە و لەوە تەجاوازی نەکردووە  ئەمە لە کاتێکدا کە ڕێژەی هەڵئاوسانی پارە لە سەر و لەسەدا 11وەیە .  بە زمانی سادە تێچوی پێداویستییەکانی خەڵکی بەڕێژەی لە سەدا 11 و زیاتریش چووتە سەرەوە کەچی ڕێژەی بڕی زیادبوونی کرێ یا موچە بە ڕێژەی لەسەدا 6 .

 هەر وەکو ئابوریناسێکی بریتانی دەڵێت ” پرسیارێک کە مشتومڕەکان سەبارەت بە هەڵاوسان دەشێوێنێت ئەمەیە: چۆن ئامارە فەرمییەکان کە بەرزبوونەوەی مووچە بە تێکڕا 6% نیشان دەدەن – کە زۆر لە خوار 10.7%ی پێوەرەکانی نرخی بەکاربەرەوەیە – لەگەڵ گێڕانەوەی بەیلیدا [ ئاماژەیە بە ئەندرو بەیلی-یە سەرۆکی بانقی مەرکەزی ئینگلەندە ] دەگونجێت؟ چۆن داتاکانی یەکلاکردنەوەی مووچە کە بەدواداچوون بۆ ئەو گرێبەستە گەورانە دەکات کە ئەمساڵ لەلایەن خاوەنکارە گەورەکانەوە لە سەرانسەری کەرتی گشتی و تایبەتدا پێشکەش دەکرێن، هۆکارێک بۆ نرخی هەڵهاتوو، واتە فڕینی نرخ، ئاشکرا دەکەن کاتێک دەریدەخات ئەو گرێبەستانە بە تێکڕا تەنها 4%؟”

Paul Donovan, کە سەرۆکی جێ بەجێکاری ئابوورییە لە بانقی سویسری  ” پشکنینی بەرزبوونەوەی تێچووی مووچەی لە سەرانسەری کەرتی هۆتێلەکاندا کردووە، کە لە کۆتایی ساڵی 2019 وە بۆ بەرهەمهێنان ڕێکخراوە، و بۆیان دەرکەوتووە کە لە نێوان ٥5% بۆ 6% بووە.. نرخی چێشتخانە و هۆتێلەکان بە ڕێژەی 16% بەرزبووبوونەوە”.

Paul Donovan,  بۆی دەرکەوتووە کە بەڕێوەبەرانی هۆتێلەکان ستافی کەمتر بەکاردەهێنن بۆ باشترکردنی بەرهەمهێنان، ئەمەش کاریگەرییەکانی بەرزبوونەوەی مووچە سنووردار دەکات . ئەم بەرزبوونەوەی کاراییە بۆ خاوەن پشکەکان دەگوازرایەوە نەک بەکاربەران، کە ئەوەی پێدەوتن کە نرخەکان پێویستیان بە بەرزبوونەوە بوو بۆ ئەوەی ڕووبەڕووی بەرزبوونەوەی پارەی مووچە ببنەوە.

ئابووریناسە بریتانییەکە دەڵێت بە شێوەیەکی فراوانتر کۆمپانیاکان لە ئەمریکا لە ماوەی سێ مانگدا تا کۆتایی مانگی ئەیلول قازانجی چارەکە ساڵێکیان نزیکەی سێ ملیار دۆلار بووە، لە کاتێکدا دوو ساڵ پێشتر2.4 ملیار دۆلار بووە و لە هەشت ساڵی پێش پەتای کۆرۆنادا تێکڕای دوو ملیار دۆلار بووە.

هاوکاتیش شیکارییەکانی سەندیکای یونایت بۆ گەورەترین 350  کۆمپانیای بەریتانیا ڕەوتێکی هاوشێوەی ئاشکرا کرد – ڕێژەی قازانج لە ساڵی 2021دا بە ڕێژەی 73% زیاتر بووە لە ساڵی 2019.  شیکارییەکە دەڵێت “هەرچەندە فرۆشتن لە ساڵی 2021 دا دابەزیوە، بەڵام قازانجەکان هێشتا وەکو موشەك فڕیون “، سکرتێری گشتی سەندیکاکە، شارۆن گراهام وتی. “تەنانەت بە لابردنی کۆمپانیاکانی وزە لە ژمارە کۆمپانیاکان ، تێکڕای قازانج هێشتا بازدانێکی  سەرسوڕهێنەر کە 52%.”

داتا فەرمییەکان ئاشکرای دەکەن کە نرخی بەکارهێنانی  هۆتێلەکان یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکانی هەڵاوسانی بەریتانیا، بۆیە ڕەنگە ئەو نرخە گەورەکردنەی لە ئەمریکادا بەناوبانگ بووبێت لە سەرانسەری کەرتی هۆتێلەکانی بەریتانیادا دووبارەکرابێتەوە.  سەدان بەرهەم لە دوکانەکاندا هەن کە سوودیان لە دابەزینی تێچووی گواستنەوە و کەمبوونەوەی تێچووی کەرەستەی خاو و تێچووی کار وەرگرتووە کە هاوشێوەی ئەمڕۆ نییە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا نرخەکان بەردەوامن لە بەرزبوونەوە.

%d هاوشێوەی ئەم بلۆگەرانە: