پێشێلکردنەکانی مافی ڕێکخراوبوونی کرێکاران لە کەرتی پیشەسازی ڕستن و چنین و جلوبەرگدروستکردن

لە پەیجی هاوڕێ کامەران ئەحمەدەوە وەرگیراوە

12/10/2022

ئازادی کۆبوونەوەو ڕێکخراوبوونی کرێکاران یەکێک لە مافە سەرەتاییەکانی کرێکارانە بۆ گردبوونەوەو پێکهێنانی ڕێکخراوە و یەکێتییە سەربەخۆکانی خۆیان لە ناوەندەکانی کار . ئامانج لەم ئامرازە گرنگە زامنکردنی یەکێتی کرێکارانە بۆ بەئەنجامگەیاندنی ماف، داواکاری و خواستەکانیان. بەڵام ئەم مافە لە زۆرێک وڵاتانی جیهان لە پێناو دوورخستنەوەی کرێکاران لە هێزی دەستەجەمعی و تێکدانی ڕیزەکانی یەکێتی کرێکاران هەمیشە ڕێگری لێکراوە و بە یاسا لەهەوڵی بەرتەسکردنەوەو هەڵوەشاندنەوەیدا بوون.

دواین ڕاپۆرتی ناوەندی سەرچاوەی مافەکانی مرۆڤ و کارگوزاری () باس لە پێشێلکردنی ئەم مافە گرنگەی کرێکاران ئەکات لە پیشەسازی ڕستن و چنین و جلوبەرگدروستکردن لەو وڵاتە هەژارنشینانەی کە بەرهەمی فاشیۆنە بەناوبانگ و مەزنەکان لە جیهان و بە تایبەت وڵاتانی پێشکەوتوو دابین ئەکەن.

ڕاپۆرتەکە کە ئەمڕۆ ١١ی ئۆکتۆبەر لە ژێر ناونیشانی ( لێنەکراوە، فاشیۆن و ئازادی ڕێکخراوبوون) بڵاوکرایەوە چاوپێکەوتن و گفتوگۆی لەگەڵ ٢٤ سەرۆکی یەکێتی کرێکاریی، ١٢٤ چالاکوانی کرێکاریی و مافەکانی مرۆڤ لە بەنگلادیش، کەمبۆدیا، هیندستان، ئەندەنوسیا و سریلانکا کردووە. زیاد لە ٦٠% یان پێیان وایە کە ئازادی گردبوونەوو ڕێکخراوبوون لە دوای پەتای ڤایرۆسی کۆرۆناوە زۆر بەرتەسک بووەتەوەو هێرشی زیاتریان لە لایەن خاوەنکاران و دەسەڵاتدارانەوە کراوەتە سەر. نیوەی بەشداربووان ئاماژەیان بە هەڵکشانی هەڵاواردن، ترساندن، هەڕەشە و هەراسانکردنی ئەندامانی یەکێتی و سەندیکا کرێکارییەکان کردووە.

ڕاپۆرتەکە ئاماژە بە پێشێلکردنی ئەم مافە سەرەتاییە، و بەهانەکان بۆ ڕێگانەدان بە پێکهێنانی یەکێتی کرێکاریی و هەڵوەشاندنەوەیان لە ١٣ کارگەی گەورە ئەکات، کە سەرجەمیان کار بۆ ١٥ هەرە لوتکە (Top)ی براندە جیهانیەکان ئەکەن، لە نێویاندا (adidas) ، (Asda)، (Benetton Group)، (BESTSELLER)، (C&A)، (Sainsbury’s)، (ETAM)، (H&M)، (HUGO BOSS)، (J.Crew)، (OVS SpA)، (Mango)، (Next)، (Primark)،و (Under Armour).

لە ڕاپۆرتەکەدا ئاماژە بە بەکارهێنانی بەهانەکانی ڤایرۆسی کۆڤید ١٩ کراوە لە هێرشکردنە سەر چالاکوانانی کرێکاریی و یەکێتییەکان و بەردەوام لە ژێر فشاری هەڵاواردن، هەڕەشە، توندوتیژی، تۆمەتی درۆ و دەستگیرکردندا کاریان کردووە.

بە پێ‌ێ راپۆرتەکە سەرکوتکردنی هەوڵەکانی ڕێکخستن و هەڵپەساردنی رێککەوتنە دەستەجەمعییەکان هەر لە ڕۆژانی سەرەتای پەتاکەوە دەرکەتوون، و درێژەکێشان و بەردەوامی ئەم پێشێلکارییەی خاوەنکاران و دەسەڵاتداران، کاریگەری کوشندانەی لەسەر مافە سەرەتاییەکانی کرێکاران لە خواستی مووچەی شایستە، هەلومەجی کارکردنی گونجاو و سەلامەت کردووە. لە غیابی ئەم ناوەندە پارێزگارییە دەستەجەمعییەی کرێکاراندا ، ژنانی کرێکار زۆرترین هێرشیان کراوەتە سەر و دووچاری ئەوپەڕی کەمی کرێ و هەقدەست، سوکایەتیپێکردن، هەراسانکردنی سەرکار، نەبوونی گرێبەستی کار، کاری ناجێگیر، و سەعاتکاری زۆر و بێقەرەبوو بوونەتەوە.

ناوەندی سەرچاوەی مافەکانی مرۆڤ و کارگوزاری پێ‌ی وایە ئەبێت حکومەتەکان، براندو خاوەنکارەکان هەنگاوی جدی بنێن بۆ پاراستنی مافی ئازادی ڕێکخراوبوون. پێ‌ی وایە :” پێویستە لێکۆڵینەوەی پێویست لەودیو وردبینی کۆمەڵایەتی (social audit)، پەیوەندی چالاکانەی براندەکان لەگەڵ دابینکەران بە مەبەستی پاراستنی ئازادی ڕێکخراوبوون، و هێنانە کایەی چوارچێوەیەکی لێکۆڵینەوەی ئیجباری بۆ مافەکانی مرۆڤ لەخۆ نیشان بدەن “

توێژینەوەکە هەر لە سەرەتای پەتاکەوە ئەم راستییانەی بۆ دەرکەتووە :

* نزیکەی دوو لەسەر سێ (٦١%)ی بەشداربووانی ڕاپرسییەکە ڕایانگەیاندووە دۆخی ئازادی گردبوونەو ڕێکخراوبوون خراپتر بووە

* نیوەی بەشداربووان (48%) ئاماژەیان بە هەڵکشانی هەڵاواردن، ترساندن، هەڕەشە و هەراسانکردنی ئەندامانی یەکێتی و سەندیکا کرێکارییەکان کردووە

* زیاد لە چارەکی بەشداربووان (27%) باسیان لە هەڵکشانی توندوتیژی دژ بە ئەندامانی ڕێکخراوە کرێکارییەکان کردووە

* نزیکەی یەک لەسەر سێ (٣٠%)ی بەشداربووانی ڕاپرسییەکە ڕایانگەیاندووە، توندوتیژی و هەراسانکردن لەسەر بنەمای ڕەگەز لە ئەنجامی سنووردارکردنی مافی ڕێکخراوبوون و مافی ڕێکخراوەکان زیادیان کردووە

* لە ئەنجامی سنووردارکردنی مافەکانی ڕێکخراوەکان ، زیاتر لە نیوەی (58%) بەشداربووانی ڕاپرسییەکە ئاماژەیان بە زیادبوونی دزینی مووچە و خزمەتگوزاری ئاشکرا کردووە.

سەرجەم ڕاپۆرتەکە لەم بەستەرە چاو لێبکەن

https://media.business-humanrights.org/…/2022_Unpicked…