هەر بۆ زانیاریت :

زاهیر باهیر

24/06/2022

بە باشم  زانی چەند پەڕەگرافێكی وتارێکی  نوسەر و ڕۆژنامەوان و کەمپەینی ژینگە پڕۆفیسۆر جۆرج مۆنبیوت  کە ئەمڕۆ لە ڕۆژنامەی گاردیاندا لە ژێر ناوی ” ڕێگەیەکی سادە هەیە بۆ یەکگرتنی  هەمووان لە بەرگریی دادپەروەری ژینگە –  کە کردنی  لە توناماندایە” نوسیوە ، کە زانیارییەکی کەمت پێدەبەخشێت لەسەر ڕۆلی بریتانیا و کۆمپانیا گەورەکان و صندوقی دراوی نێو دەوڵەتی. ئەو لە وتارەکەیدا دەڵیت:

شیکارییەک لە گۆڤاری Global Environmental Change دەریدەخات کە ساڵانە 10تریلۆن دۆلار بەها لە وڵاتە هەژارەکان لەلایەن دەوڵەمەندان و ساماندارانەوە دەردەهێنرێت، لە شێوەی کەرەستەی خاو و وزە و زەوی و هێزی کار.   ئەمەش 70 هێندەی ئەو پارەیەیە کە پێویستە بۆ کۆتاییهێنان بە هەژارییەکی زۆر لە سەرانسەری جیهاندا. . ئەم دەرهێنانە چارەکێک لە بەرهەمی ناوخۆیی خۆیان بۆ گەلانی دەوڵەمەند دابین دەکات: زۆربەی سامانی ڕواڵەتی ئێمە لەسەر ئیستغلالکردنی وەستاوە.

قەرز ئیمپریالیزمە بە رێگەی تر.  هاوتایە بەو  باجە خۆییانەی کە بەریتانییەکان بەسەر کۆلۆنیەکانی ئەفریقادا دەیسەپێنن.   ئەم باجانە کە زۆرجار بەو دراوانە وەردەگیران کە ئەفریقییەکان خاوەنیان نەبوون، ناچاریانی دەکرد سەرچاوەکانیان یان کارەکانیان ڕادەستی پڕۆژە کۆلۆنیالیەکان بکەن.   ئەمڕۆ قەرزی دەرەکی گەلان ناچار دەکات سەروەت و سامانەکانیان ڕادەستی وڵاتە دەوڵەمەندەکان و کۆمپانیا فرەنەتەوەییەکان بکەن.

بۆ نموونە راپۆرتێکی گرین نیو دیل باس لەوە دەکات کە قەرز لەلایەن بانکی نێودەوڵەتییەوە وەک ئامرازێک بۆ پابەندکردنی حکومەتی سەنیگال بەکارهێنراوە کە رێگە بە کۆمپانیا ئەمریکی و ئوسترالی و بەریتانیەکان بدات کە نەوت و گازەکەی بقۆزنەوە.  بەپێی زانیارییەکان، لە ئەرجەنتین، سندوقی دراوی نێودەوڵەتی (IMF) فشاری  بۆ پەرەپێدانی حەوزی زەبەلاحی گازی شیل ڤاکا موێرتا، [Vaca Muerta ]، داناوە، بە بەکارهێنانی هەمان باجی  هاوشێوە.  گەلانی هەژارتر کە هەژارن و بەهۆی قەرزەوە ناچارکراون، بژاردەیەکی دیکەیان نییە  جگە لەوەی ڕێگە بدەن پیشەسازییە وێرانکەرەکان بیانقۆزنەوە. ئەوانەی کە کەمپەین دژ بەمە دەکەن بۆ ئەمە زاراوەیەکیان هەیە: دیپلۆماسی تەڵەی قەرز.

تەنها دەرهێنان نییە کە ئەم قەرزانە کارا دەکەن، بەڵکو مانەوەیە واتە بەکارهێنانی سیاسەتی دەستگرتنەوە.   شیکارییەکی ئۆکسفام دەریدەخات کە 85٪ی ئەو قەرزانەی بۆ مەبەستی چاررەسەری کۆرۆنا لە لایەن  سندوقی دراوی نێودەوڵەتییەوە بە گەلانی هەژار دراوە، پەیوەست بووە بە بەکارهێنانی بەرنامەکانی سیاسەتی دەستگرتنەوە ، تەقەشوف : سندوقی دراوی نێو دەوڵەتی قووەت و کارایی قەرزەکان بەکاردەهێنێت تاکو حکومەتەکان بەرنامەی بڕینی پارەی مووچە و خەرجکردنی کەمتر لە خزمەتگوزارییە گشتیەکان و پشتیوانیکردنی  هەژارانی میللەتەکەیان، بسەپێنن.