هەرگیز متمانە بە قسەی سیاسییەکان و بزنسمانەکان مەکە

زاهیر باهیر

20/05/2022

لە 31 ی ئۆکتۆبەرەوە تاکو 12 ی نۆڤەمبەری پارەکە ، 2021 ، کۆنفرانسیێك سەبارەت بە پرسی ژینگە لەسەر خواستی یو ئێن لە سکۆتلەندە/ بریتانیا بەسترا کە حکومەتی بریتانیا خاوەنماڵ بوو.  لەم کۆنفرانسەدا کە پارەیەکی خەیاڵی تێدا سەرف کراو قسە و باسێكی بێ شوماری بێ مایە لەسەر ژینگە کرا و بەڵێنی زۆری بێ بەرهەمی لەسەر درا … کە دەبێت ئاوا بکرێت و ئاوا نەکرێت .  هەر یەك لە دەوڵەتاکان بڕێك لە بەرپرسیاری ڕیفۆرمکردنی ژینگەیان لە ستنوری خۆیانا خستە سەرشانی خۆیان بۆ ئەمەش وەختیان دانا بۆ جێ بەجێکردنی بەرنامەکانیان.

بریتانیا کە یەكێك بوو لەوانە و کۆنفرانسەکەیان هەڵدەسوڕاند بەڵێنیان دا تاکو 2050 ئیتر کێشەی ژینگە ئەوەندە چارەسەر بکرێت کە چی تر مەترسی بۆ خودی ژینگە و سروشت خۆیان  و بۆ دانیشتوانیشی دروست نەکەن.

لەگەڵ ئەم هەموو کارئاسایی و قسە زلانەدا هەر لەو کاتەدا سەرەکوەزیرانی ئیرە ، بۆریس جۆنسۆن، بە تەیارە لە سکۆتلەندەوە گەڕایەوە بۆ لەندەن ، هەر ئەو کاتەش سەرۆکی یەکێتی ئەورپاش بە تەیارەی جێت سەفەرێکی دەوروبەری 100 کیلۆمەتری لە شارێکەوە بۆشارێکی دیکە  کرد ، ئەمە جگە لەوەی زۆرێك لە بزنسمانە گەورەکانی دونیا بە تەیارەی تایبەتی خۆیان هاتبوون بۆ کۆنفرانسەکە و گەڕانەوە.

هەر ئەو کاتە دەبوایە بمانزانیایە ئەوانەی کە ئەمان بە قسە دەیڵێن و ڕای دەگەیەنێن و بە کردەوە نایکەن و خۆیان باوەڕیان پێی نیە.

قسەی من لەسەر بریتانیا و سیاسییەکانی ئێرەیە.  بە گوێرەی ڕاپۆرتێکی نوێ کە لەم چەند ڕۆژەدا بڵاوکرایەوە کە لە نیوانی ئێستاو ساڵی 2025 دا 50  پلان لەسەر مێزی پەسەندکردن و وەرگرتنی مۆڵەت هەیە تاکو جێ بەجێ بکرێن حکومەت بڕیاری مۆڵەتەکان بدات.  بێ گومان پلانی وێرانکردنی زیاتری ژینگە.

هەر لە مانگی جێنیوەریدا واتە کە هێشتا مەرەکەبی سەر کاغەزی ڕەزامەندی لەسە بڕیارەکانی کۆنفرانسەکە وشك نەبووبووە حکومەتی بریتانی مۆڵەتی بە کۆمپانیای نەوت و کێڵگەی گازی ئەبی گەیڵ لە ڕؤژهەڵانی سکۆتلەندە دا، ئەمە لە کاتێكدا کە مۆڵەتی فراونکردنی کانەکانی خەڵوز لە باشووری وێڵس هەر لە کۆتایی ئەو مانگەدا درا. ” تەنها لە ماوەی شەش مانگدا بەریتانیا لە بانگەشەکردنی خۆی وەک پێشەنگی کەشوهەوا ڕۆیشت بۆ پاڵپشتیکردنی سووتەمەنی بەردینی، هەر ئەو شتەی کە باری نائاسایی کەشوهەوا دەباتە پێشەوە” ئەمە قسەی بەرێوەبەری کۆمپانیای Uplift بوو.  درێژەی بە قسەکان داو وتی :  “ پارانەوەی دەوێت بۆ باوەڕپێکردنی ئەمە. فراوانکردنی نەوت و غازی دەریای باکوور بەو مانایەیە کە بەریتانیا – کە هێشتا سەرۆکایەتی بەڕێکردنی ئەم پلانەی بە دەستەوەیە – ئێستا وێرانکەرێکی مەترسیدارە بۆ کەشوهەوا”.

ئەمە لە کاتێکدا کە توێژینەوەیەکی زانستی نوێ لەم هەفتەیەدا دەریخستووە کە نزیکەی نیوەی شوێنەکانی ئێستای سووتەمەنی بەردینی پێویستیان بە زوو داخستنی دەبێت ئەگەر بمانەوێت ڕێژی گەرمکردنی جیهانی  لە سنووری پێوەری گەرمکردنی جیهانی 1.5C بمێنێتەوە کە لەلایەن حکومەتەکانەوە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا دیاری کراوە.

دەکرێت لێرەد خاڵێکی گرنگ باس بکەم کە ئەویش لە ئێستادا ناو بەناو وەزیرەکان و بزنسمانەکان قسە لەسەر کردنەوەی کانی نوێیی  خەڵوز فراوانکردنی ئەوانەی کە هەن دەکەن .  ئەمە لە کاتێکدا کە مارگرێت تاچتەر کە لە ساڵی 1979 دا هاتە سەرحوکم پاش مانگرتنە مەزنەکانی ماینەرر ساڵی 1984/1985 و تێشکانی، توانی کە کانەکان داخات و ئەو هەموو کرێکارانە بێ کار بکات کۆمۆنێتی  ئەو ناوچەیەش کە کانەکانی داخرابوون وێران بوو.  دیار بوو بڕیارەکەی تاچتەریش بڕیاری سیاسیانە بوو بۆ تێشکانی نقابەی ماینەر بوو کە کرێکارانی زۆر یاخی بوون سەرۆکی نقابەکەشیان ، ئەرسەر سکارگڵ ، سۆشیالیست بوو.  ئیدارەی ئەو کاتەی بریتانی دەیزانی تێشکانی ئەوان یانی تێشكانی سەنگەری بەهێز و  یەکەمی کرێکارانی بریتانیا و تێشکانی یاخیترین بەشی کرێکارانی بریتانیایە. ئەو کاتە حکومەت دەیوت ئێمە خەڵوزمان ناوێت ، بەڵام دواتر خەڵوزی پؤلەندییان هێناو  نرخەکەش زۆر گرانتر کەوتەوە لەوەی کە لە بریتانیا بەرهەم دەهێنرا.