شارستانی و گرفتی قەڵەوی و کێش زیادبوون

08/05/2022

شارستانی چەندێک خۆشی و سەفای بۆ خەڵکی هێنابێت لەوە زیاتر نەهامەتی بۆیان هێناوە.  هەر بە هۆی شارستانیەوە کە بە بەرهەمهێنانی سەرمایەداری دەزانین سەدەها نەخۆشی سەری تێکردوین کە کاتی خۆی چەند جۆرێك لەم نەخۆشیانە یا هەر نەبوون یاخود بە دەگمەن بوون.

میدیای بریتانی بە هەندێكیان دەڵێت نەخۆشی دەوڵەمەندبوون و دەوڵەمەندەکان،  بەڵام لە ڕاستیدا زیاتر نەخۆشی هەژارەکانە کە بەشێکی زۆری بە هۆی کەمدەستی و هەژارییەوە هەم ڕووبەڕویان دەبێتەوە و هەم توانا و پارەی چارەسەریانیان نییە .

لەو نەخۆشیانە نەخۆشی قەڵەوی و کێش زیادبوونە . بە گوێرەی راپۆرتێکی نوێی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی  ساڵانە لە ئەوروپادا 1.2 ملیۆن کەس بە هۆی کێش سەرکەوتن و قەڵەوییانەوە دەمرن.

ئەو ڕاپۆرتە دەلێت هەر بە هۆکاری ئەم دەرەدوە هەر لە ئەوروپادا ساڵانە 200 هەزار کەس توشی نەخۆشی شێرپەنجە دەبن و دەمرن.

ڕاپۆرتەکە زۆر وردەکاری تێدایە لەوانە :

+ لە سەدا 59ی دانیشتوان کە تەمەنیان پێگەیشتوە واتە ڕوشدن و لە سەدا 8ی منداڵانێک کە تەمەنیان لەژێر 5 ساڵەوەیە کێشیان زیادە

+ ئەوروپا لە سەری سەری ئەم لیستەوەیە لە جیهاندا،  تەنها لە دوای ئەمەریکاوەیە.

+ قەڵەوی و کێش زیادیی دەبێتە هۆی نەخۆشی ئێسقانەکانی هەیکەلی عەزمی و نەخۆشی شەکرەی جۆری دوو و نەخۆشی دڵ و لانی کەم 13 جۆری شێرپەنجە بە قەڵەوی و کێشی زیادییەوە بەندن.

+ لە هەندێك وڵاتی ئەم کیشۆرەدا [ ئەوروپا] لەوە دەکات ئەم نەخۆشییە لە مەترسی جگەرە کێشان لەسەر تەندروستی تێپەڕێنێت.

+ لە ئەوروپاشسدا بریتانیا لەدوای ئیسرائیل و ماڵتا و تورکیاوە دێت ، واتە چوارەمە لە قەڵەویی دانیشتوانەکەیدا.

+ پیاوان زیاتر ڕووبەروی قەڵەوی و کێش زیادیی دەبنەوە لە ئەوروپا، گەر چی لە ئەوروپادا ڕێژەی قەڵەوی پیاوان لە سەدا 22  و هی ژنان لە سەدا24.

+ هۆکاری ئەم قەڵەوبوونەش ڕژێمی خواردن و جووڵەنەکردن و کەمکردنی ڕاهینان و پێشەوچوونی دیجیتەڵە واتە لە زۆر وەخت و بۆ زۆر شت پیویست ناکات لە ماڵ دەرچیت دەتوانیت لە ئۆن لاین ئۆردەری بکەیت: خواردن ، کاڵاکان ، دانی پارەی قائیمەکانی غازو ئاو و کارەبا و دانەوەی قەرز و زۆری تر .