آنـارشـیـسـت هـا در انـقـلاب اسـپـانـیـا ١٩٣٦- ١٩٣٩ / ١

تـوفـان آراز

در جـریـان جـنـگ داخـلـی اسـپـانـیـا یـک انـقـلاب اجـتـمـاعـی بـا خـصـلـت آنـارشـیـسـتـی در بـخـش اعـظـم آن کـشـور روی داد. آزمـایـش اسـاسـی خـوداداری آنـارشـیـسـت هـا یـا مـسـکـوت و یـا مـفـتـضـح گـردانـده شـد، نـه تـنـهـا بـه وسـیـلـۀ روزنـامـه نـگـاران بـورژوایـی مـعـاصـر انـقـلاب، بـلـکـه هـم چـنـیـن تـوسـط اکـثـر نـاظـران مـارکـسـیـسـت، کـه بـا پـی روی از سـنـت مـجـادلـه ای کـارل هـیـنـریـش مـارکـس(Karl Heinrich Marx)( 83- 1818) و فـریـدریـش انـگـلـس(Friedrich Engels)( 95- 1820) آنـارشـیـسـم را یـک جـنـبـش خُـرده بـورژوایـی – واهـی گـرایـانـه تـلـقـی مـی نـمـودنـد. مـورخـیـن مـارکـسـیـسـت بـعـدیـن نـیـز عـمـومـاً بـه انـقـلاب خـلـقـی ای کـه از بـالا، از یـک مـرکـز سـیـاسـی هـدایـت نـگـردیـده، و دارای مـشـخـصـۀ کـامـلاً خـودرویـانـه بـوده اسـت، بـدگـمـان بـوده انـد.

جـنـگ داخـلـی – و بـا آن انـقـلاب اسـپـانـیـا – بـا کـودتـای افـسـران فـاشـیـسـت بـه سـرکـردگـی فـرا نـسـیـسـکـو فـرانـکـو(Francisco Franco)( 1975- 1892)( دیـکـتـاتـور آیـنـدۀ اسـپـانـیـا ) در 18 ژوئـیـه 1936 آغـاز گـشـت. فـاشـیـسـت هـا گـمـان مـی کـردنـد نـسـبـةً آسـان تـوانـایـی بـه اجـراء گـذا شـتـن یـک کـودتـای سـنـتـی و بـه وسـیـلـۀ آن خـاتـمـه بـخـشـیـدن بـه حـیـات جـمـهـوری بـورژوا – دمـو کـراتـیـک¹ بـه تـازگـی مـسـتـقـرشـده را خـواهـنـد داشـت. امـا کـارگـران اسـپـانـیـا بـا اعـتـصـاب عـمـومـی واکـنـش نـشـان دادنـد، و کـودتـا شـکـسـت خـورد. شـکـسـت داده شـدن کـودتـا، کـه یـکـی از سـازمـان یـافـتـه تـریـن کـودتـاهـا بـه بـهـتـریـن وجـه در تـاریـخ بـه شـمـار مـی رفـت، بـیـش از هـمـه مـرهـون تـلاش هـای آنـارکـوسـنـدیـکـالـیـسـت هـای اسـپـانـیـا بـود.

آنـارشـیـسـت هـا بـه مـوقـع بـه بـررسـی نـتـایـج انـقـلاب روسـیـه در 1917 بـا انـحـراف زود هـنـگـام آن از اهـداف حـقـیـقـیـش پـرداخـتـه بـودنــد. نـاکـارآمـد بــودن کـمـونـیـسـم ” مـقـامـاتـی” تـقـویـت

کـنـنـدۀ تـمـایـل آن هـا بـه حـرکـت در سـمـت کـمـونـیـسـم آزاد گـردیـده بـود. آن هـا مـأیـوس از سـراب شـوروی، چـنـان کـه دیـگـو آبـاد دِ سـانـتـیـلان(Diego Abad de Santillan)( 1983- 1879) بـعـد نــوشـت: ” آنـارشـیـسـم را واپـسـیـن امـیـد تـولـدِ دیـگـر در ایـن زمـان تـیـره و تـار“² بـه شـمـار آوردنـد. انـقـلاب آنـارشـیـسـتـی کـم و بـیـش در آگـاهـی تـوده هـای مـردم، هـمـان گـونـه کـه در انـدیـشـه هـای نـظـریـه پـردازان ضـدمـقـامـاتـی، بـارور گـشـتـه بـود. چـنـان کـه خـوزه پـیـراتـس(José Peirats)( 89- 1908) عـطـف تـوجـه داده اسـت، آنـارکـوسـنـدیـکـالـیـسـم ” در روان شـنـاسـی خـود، در طـبـع خـود و در واکـنـش هـای خـود اسـپـانـیـایـی تـریـن شـعـبـه در کـل اسـپـانـیـا بـود.”³ آن تـولـیـد دوگـانـۀ یـک تـکـامـل مـرکـب بـود؛ مـتـنـاسـب بـا وضـعـیـت یـک کـشـور عـقـب مـانـده، کـه در آن شـرائـط حـیـات در روسـتـا کـهـنـه بـود، و مـتـنـاسـب بـا تـکـامـل جـنـبـش کـارگـری مـتـجـدد، آفـریـدۀ صـنـعـتـی سـازی در بـعـض نـقـاط. نـمـونـگـی آنـارشـیـسـم اسـپـانـیـا در یـک درهـم آمـیـخـتـگـی مـنـحـصـر بـه فـرد قـدیـم و نـو قـرار داشـت.

در ایـام پـس از کـودتـا کـلـیـۀ کـارخـانـه هـای بـزرگ در شـهـر بـارسـلـونـا در کـاتـالـونـیـا آنـار شـیـسـتـی( اولـیـن نـقـطـه ای کـه فـاشـیـسـت هـا عـقـب رانـده شـدنـد) از سـوی صـاحـبـان و مـدیـران شـان، کـه در اکـثـر مـوارد تـمـایـل شـان بـه کـودتـاچـیـان را عـلـنـی سـاخـتـه بـودنـد، تـرک شـدنـد. پـس از بـه اتـمـام رسـیـدن اعـتـصـاب عـمـومـی، کـارگـران مـدیـریـت کـارخـانـه هـا، کـارگـاه هـا، مـجـمـوعـه هـای سـاخـتـمـانـی، نـیـروگـاه هـای بـرق، خـطـوط آهـن و غـیـره را بـه دسـت خـود گـرفـتـنـد. در بـقـیـۀ بـخـش جـمـهـوری اسـپـانـیـا⁴ در وهـلـۀ نـخـسـت کـارگـران روسـتـایـی ابـتـکـار خـوداداری را بـه عـمـل آوردنـد. آن هـا بـدون اعـتـنـاء بـه مـالـکـیـن اراضـی بـه کـشـت و زرع اشـتـراکـی زمـیـن – اسـمـاً در آراگـون و لـوانـت – سـرگـرم شـدنـد. طـی چـنـد مـاه بـیـش از 60% زمـیـن ” اشـتـراکـی” گـشـت – نـه بـه وسـیـلـۀ دولـت( مـانـنـد در اتـحـاد شـوروی بـه صـورت اشـتـراکـی سـازی اجـبـاری⁵)، بـلـکـه بـه وسـیـلـۀ سـازمـان هـای آنـارکـوسـنـدیـکـالـیـسـتـی مـحـلـی کـارگـران روسـتـایـی. در صـنـعـت اشـتـراکـی سـازی عـمـدةً در کـاتـالـونـیـا، آن جـا کـه تـقـریـبـاً 75% کـارخـانـجـات صـنـعـتـی اسـپـانـیـا مـتـمـرکـز بـودنـد، بـه اجـراء گـذاشـتـه شـد.

بـا تـوجـه بـه مـعـیـار درجـۀ خـوداداری تـحـقـق یـافـتـه انـقـلاب اسـپـانـیـا ریـشـه دارتـریـن انـقـلاب تـا بـه آن زمـان و هـمـزمـان انـقـلابـی قـادر بـه بـسـیـج بـزرگ تـریـن تـوده هـای مـردم نـسـبـت بـه کـل جـمـعـیـت اسـپـانـیـا بـود. عـمـر ایـن انـقـلاب نـیـز درازتـر از تـلاش هـای انـقـلابـی بـا شـوراهـای کـار گـری در مـمـالـک دیـگـری بـود. انـقـلاب در اسـپـانـیـا تـنـهـا دارای یـک مـرکـز جـغـرافـیـایـی چـون در انـقـلابـات در فـرانـسـه و روسـیـه بـا مـراکـز پـاریـس و سـان پـتـرزبـورگ نـبـود، امـا دارای مـراکـز چـنـدی، بـه ایـن سـبـب کـه آن یـک انـقـلاب اجـتـمـاعـی بـود و نـه یـک انـقـلاب مـحـدود سـیـاسـی.

نووسەر: هه‌ژێن

هه‌رچه‌نده‌ من به‌ ویستی خۆم له‌دایك نه‌بووم، به‌ڵام ده‌موێت به‌ ویستی خۆم بژیم و به‌خۆم بیربکه‌مه‌وه‌، به‌خۆم بڕیار بده‌م و به‌ خۆم جێبه‌جێ بکه‌م. هه‌ر له‌ مناڵیمه‌وه‌ تا ئێستا نه‌فره‌تم له‌ زۆره‌ملی و چه‌پاندن هه‌بووه‌، هاوکات خه‌ونم به‌ دونیایه‌که‌وه‌ بینیوه‌، که‌ تێیدا له ‌بری فه‌رمانده‌ری و فه‌رمانبه‌ری؛ هاوه‌ڵێتی، له ‌بری ڕك و کینه‌؛ خۆشه‌ویستی، له‌ بری جه‌نگ و کوشتار؛ ئاره‌زوومه‌ندی ئاشتی و ئاوه‌دانی بووم و هه‌میشه‌ خه‌ونم به‌ ژیانێکی ئازاد له‌ باوه‌شی سروشتدا، له‌ جه‌نگه‌ڵه‌ چڕ و دوورده‌سته‌کان بینیوه‌. لای من جیاوازی باوکی زۆردار و مامۆستای داروه‌شێن و ئه‌شکه‌نجه‌ده‌ری زینادنه‌کان نییه‌ لای من جیاوازی سه‌رکرده‌ و شوان نییه‌، لای من جیاوازی پارته‌ راست و چه‌په‌کان نییه‌، هه‌رچه‌ندی ناو و ڕه‌نگ و پاگنده‌کانیان له‌ ڕوخساردا جیاواز بن herçende min be wîstî xom ledayk nebûm, bellam demwêt be wîstî xom bjîm û bexom bîrbkemewe, bexom birryar bdem û be xom cêbecê bkem. her le mnallîmewe ta êsta nefretim le zoremlî û çepandin hebuwe, hawkat xewnim be dunyayekewe bînîwe, ke têyda le brî fermanderî û fermanberî; hawellêtî, le brî rik û kîne; xoşewîstî, le brî ceng û kuştar; arezûmendî aştî û awedanî bûm û hemîşe xewnim be jyanêkî azad le baweşî sruştda, le cengelle çirr û dûrdestekan bînîwe. lay min cyawazî bawkî zordar û mamostay darweşên û eşkencederî zînadnekan nîye lay min cyawazî serkirde û şwan nîye, lay min cyawazî parte rast û çepekan nîye, herçendî naw û reng û pagindekanyan le ruxsarda cyawaz bin بینینی هەمووی پەیامەکان لە لایەن هه‌ژێن