آنـارشـیـسـت هـا در انـقـلاب اسـپـانـیـا ١٩٣٦- ١٩٣٩ / ٦

توفان آراز

سـازمـان دهـی خـوداداری

کـلـیـۀ گـزارشـات عـیـنـی از انـقـلاب اسـپـانـیـا مـتـفـق الـقـول هـسـتـنـد، کـه اشـتـراکـی سـازی دارای مـشـخـصـۀ واحـدی نـبـوده، اشـکـال گـونـاگـون چـنـدی بـر حـسـب وضـعـیـت و شـرائـط داشـت، و از هـمـکـاری دهـقـانـان مـسـتـقـل تـا اشـتـراکـیـت مـلـکـی را دربـرمـی گـرفـت. اشـکـال سـازمـان مـحـلـی مـخـتـلـف مـانـع هـمـآهـنـگ سـازی لازم نـبـودنـد: هـمـۀ اشـتـراکـیـت هـا بـا فـدراسـیـون هـای مـنـطـقـه ای و مـلـی مـتـشـابـه پـیـوسـتـگـی داشـتـنـد. ایـن در مـطـابـقـت بـا نـظـریـات آنـارشـیـسـتـی بـود، کـه هـمـواره تمـرکـز را بـر ایـن گـذارده انـد، کـه افـراد و جـمـع بـایـد بـرخـوردار از آزادی بـرای تـکـامـل شـان در سـازواری بـا نـیـازهـای ویـژه و شـرایـط مـحـلـی خـود بـاشـنـد.

در روسـتـا اشـتـراکـیـت هـا تـوسـط مـجـامـع عـمـومـی بـرقـرار مـی گـشـتـنـد، کـه در آن هـا کـار گـران روسـتـایـی تـصـمـیـم تـعـلـق گـرفـتـن زمـیـن بـه جـمـع را اتـخـاذ مـی نـمـودنـد. بـرای ادارۀ اقـتـصـاد کـارگـران روسـتـایـی در هـر روسـتـا در یـک مـجـمـع عـمـومـی کـمـیـتـه ای بـرمـی گـزیـدنـد شـامـل اهـالـی از حـیـث سـیـاسـی فـعـال، اغـلـب کـسـانـی کـه خـود را در شـعـبـات کـارگـران روسـتـایـی ثـی.ان.تـی سـازمـان داده بـودنـد.

کـمـیـتـه هـا مـهـم تـریـن ارگـان هـای اداری و هـمـآهـنـگ سـازنـدۀ مـحـلـی بـه شـمـار مـی رفـتـنـد. اعـضـاء هـر کـمـیـتـه صـدری بـرمـی گـزیـدنـد، و بـعـد دسـت بـه کـار تـغـیـیـر روابـط مـالـکـیـت و تـو لـیـد بـا مـبـدأ در نـیـازهـای کـارگـران روسـتـایـی مـی گـردیـدنـد. زمـیـن مـصـادره شـده در اخـتـیـار اتـحـادیـۀ صـنـفـی کـارگـران روسـتـایـی قـرار داده مـی شـد، و آن در هـمـکـاری بـا کـمـیـتـه ابـتـکـار سـا

زمـان دهـی اشـتـراکـیـت هـا را عـمـلـی مـی سـاخـت. زمـیـن بـه نـواحـی کـشـت تـقـسـیـم مـی گـردیـد، و کـارگـران روسـتـایـی دسـتـجـات کـار ده نـفـره یـا بـیـش تـر تـشـکـیـل مـی دادنـد، کـه هـر کـدام یـک نـمـا یـنـده بـرمـی گـزیـد. ایـن نـمـایـنـدگـان، کـه بـه کـارهـای یـدی اشـتـغـال، و حـقـوق بـرابـر دریـافـت مـی داشـتـنـد، هـر شـب در کـمـیـتـه حـاضـر مـی گـردیـدنـد، و در مـشـاورت بـا یـکـدیـگـر بـه اتـخـاذ تـصـمـیـمـات ضـروری در خـصـوص سـازمـان دهـی تـولـیـد، تـوزیـع، مـازاد، مـزدهـا و غـیـره مـی پـر داخـتـنـد.

تـولـیـد بـه اتـحـادیـۀ صـنـفـی مـحـول مـی شـد، و آن مـزدهـا را پـرداخـت کـرده، کـالا را بـه فـروش مـی رسـانـد. در رابـطـه بـا شـکـل تـقـسـیـم درآمـدهـا سـیـسـتـم هـای چـنـدی آزمـایـش گـردیـدنـد. بـعـضـی بـر اصـل پـرداخـت مـزد بـر حـسـب کـیـفـیـت کـار، بـعـضـی دیـگـر بـر اصـل یـک کـمـونـیـسـم خـالـصـاً آنـارشـیـسـتـی( بـه ایـن صـورت کـه هـر کـس مـجـاز بـود بـر حـسـب نـیـازش از فـرآورده هـای جـمـع بـردارد)، و بـعـضـی نـیـز بـر تـرکـیـب ایـن دو شـکـل مـبـتـنـی بـودنـد. در اکـثـر مـوارد مـزدهـا بـر حـسـب تـعـداد اعـضـاء خـانـواده هـا تـعـیـیـن مـی گـردیـد. اجـاره خـانـه، بـرق، کـمـک پـزشـکـی و مـدارس رایـگـان بـودنـد.

سـوچـی در یـکـی ازکـتـاب هـایـش دربـارۀ انـقـلاب اسـپـانـیـا بـه روایـت صـحـنـۀ زیـر در یـکـی از مـنـاطـقـی کـه کـارگـران روسـتـایـی سـرگـرم آزمـایـش یـک کـمـونـیـسـم خـالـصـاً آنـارشـیـسـتـی بـودنـد، پـرداخـتـه اسـت:

” طـی سـفـری در لـوانـت مـا از کـنـار یـک بـاغ پـرتـقـال مـی گـذشـتـیـم، و یـکـی از رفـقـای هـمـسـفـر مـن هـوس خـریـدن چـنـد پـرتـقـال کـرد.

دهـقـانـان مـشـغـول پـرتـقـال چـیـنـی گـفـتـنـد، کـه ” مـا نـمـی فـروشـیـم.”

” یـعـنـی نـمـی تـوان ایـن جـا پـرتـقـالـی بـه دسـت آورد؟“

پـاسـخ دادنـد: ” تـو هـر قـدر مـیـلـت مـی کـشـد مـی تـوانـی پـرتـقـال بـه دسـت بـیـآوری، ولـی نـه بـا پـول.” و آن هـا یـک گـونـی مـحـتـوی 50 کـیـلـوگـرم پـرتـقـال رایـگـان بـه مـا دادنـد. تـمـام سـعـی مـا بـرای راضـی کـردن آن هـا بـه گـرفـتـن پـول بـیـهـوده بـود. آن هـا گـفـتـنـد: ” وقـتـی مـا بـه بـارسـلـونـا مـی آیـیـم، شـمـا مـی تـوانـیـد در عـوض از چـیـزی کـه زیـاده داشـتـه بـاشـیـد، بـه مـا بـه دهـیـد.”¹⁰

در کـلـیـۀ روسـتـاهـای اشـتـراکـی شـده اهـالـی هـر هـفـتـه یـا هـر 14 روز و یـا هـر مـاه گـرد هـم مـی آمـدنـد، تـا کـارگـران روسـتـایـی، کـمـیـتـه هـای شـان و نـمـایـنـدگـان اتـحـادیـه هـای صـنـفـی مـسـا ئـل را بـا یـکـدیـگـر در مـیـان بـه گـذارنـد، و راه حـل هـا را مـشـتـرکـاً بـیـابـنـد. انـتـقـاد و پـیـشـنـهـاد و بـحـث بـه عـمـل مـی آمـد، و در اکـثـر مـوارد حـتـی فـردگـرایـانـی کـه تـرجـیـح مـی دادنـد بـیـرون از اشـتـراکـیـت تـولـیـد بـاشـنـد، فـرصـت اظـهـار نـظـر داشـتـنـد. اشـتـراکـی سـازی هـمـیـشـه داوطـلـبـانـه بـود. وجـود خُـرده مـالـکـیـن مـایـل بـه بـیـرون بـودن از اشـتـراکـیـت بـه ایـن شـرط تـحـمـل مـی شـد، کـه آن هـا صـاحـب زمـیـن بـیـش تـر از احـتـیـاج شـان نـبـاشـنـد، و نـیـروی کـار مـزدی اسـتـخـدام نـکـنـنـد. امـا بـهـره ای از امـتـیـازات اقـتـصـادی اشـتـراکـیـت نـصـیـب آن هـا نـمـی گـردیـد.

مـجـامـع عـمـومـی مـعـمـولاً بـیـش از چـنـد سـاعـت بـه طـول نـمـی انـجـامـیـدنـد. بـحـث هـا بـه مـسـائـل مـشـخـصـی مـربـوط مـی گـشـتـنـد، و هـر کـسـی اجـازۀ سـخـن گـفـتـن داشـت. کـمـیـتـه مـسـائــل

بـه وجـود آمـده پـس از مـجـمـع پـیـشـیـن، نـتـایـج حـاصـلـه از اجـرای تـصـمـیـمـات گـونـاگـون را مـطـرح مـی سـاخـت، گـزارش چـگـونـگـی رابـطـه بـا سـازمـان هـای صـنـفـی دیـگـر، نـتـایـج تـولـیـد و غـیـره را رائـه مـی داشـت. پـس از صـورت گـرفـتـن بـحـث دربـارۀ مـسـائـل، مـجـمـع گـروه هـای مـخـتـلـفـی بـا وظـایـف مـشـخـصـی بـرمـی گـزیـد. ایـن گـروه هـا گـزارش شـان از مـنـاسـب بـودن راه حـل هـایـی را مـی دادنـد. در مـوارد عـدم تـوافـق، گـزارش اقـلـیـت و گـزارش اکـثـریـت تـهـیـه مـی شـد. جـهـت مـقـابـلـه بـا خـطـرات نـمـایـنـدگـی – خـطـر بـوروکـراتـیـزه شـدن و پـیـدایـش شـغـل پـرسـتـی سـنـد یـکـالـیـسـتـی – امـکـان تـعـویـض نـمـایـنـدگـان در هـر وقـت از طـرف مـجـمـع وجـود داشـت.

اتـحـادیـه هـای صـنـفـی آنـارکـوسـنـدیـکـالـیـسـتـی چـنـیـن مـجـامـع عـمـومـی را در سـراسـر اسـپـا نـیـا، هـم در مـنـاطـق روسـتـایـی و هـم در مـنـاطـق صـنـعـتـی، سـازمـان مـی دادنـد. در صـنـعـت – در وهـلـۀ نـخـسـت در کـاتـالـونـیـا – مـجـمـع عـمـومـی کـارگـران بـه گـزیـنـش شـوراهـای گـونـاگـونـی مـی پـرداخـت، کـه مـعـرف کـلـیـۀ جـوانـب فـعـالـیـت بـودنـد: تـولـیـد، اداره، امـور فـنـی و غـیـره. ارتـبـاط بـا بـقـیـۀ صـنـعـت بـر عـهـدۀ ارگـان هـای هـمـآهـنـگ سـازنـدۀ اتـحـادیـه هـای صـنـفـی بـود، کـه نـمـایـنـد گـان شـان در جـلـسـات شـوراهـا شـرکـت مـی جـسـتـنـد. مـدیـریـت فـعـالـیـت اقـتـصـادی روزانـه بـر عـهـدۀ یـک فـرد بـرگـزیـدۀ کـارگـران قـرار داده مـی شـد، کـه در هـر زمـان اخـراج شـدنـی بـود.

سـوسـیـالـیـزه کـردن صـنـعـت بـه دو شـکـل عـمـده بـه عـمـل آمـد: یـا بـه شـکـل درآمـدن وسـایـل تـولـیـد مـسـتـقـیـمـاً و کـامـلاً در اخـتـیـار کـارگـران، تـحـت هـدایـت شـوراهـای کـارگـری( امـری کـه در مـورد 70% کـارگـاه هـا در کـاتـالـونـیـا صـادق بـود)؛ یـا بـه شـکـل ” دخـالـت کـارگـری” بـه ایـن نـحـو کـه مـدیـریـت کـارگـاه تـحـت اطـاعـت کـمـیـتـه هـای کـارگـری یـا اتـحـادیـه هـای صـنـفـی درمـی آمـد، در ضـمـن ایـن کـه مـالـکـان قـدیـم حـق مـالـکـیـت شـان بـر آن هـا را رسـمـاً حـفـظ مـی کـردنـد( الـبـتـه بـدون اجـازۀ کـنـتـرل شـخـصـی). در ایـن مـورد نـیـز پـروسـۀ تـولـیـد و کـار بـه وسـیـلـۀ کـارگـران اداره مـی گـردیـد.

در بـارسـلـونـا و دیـگـر مـنـاطـق صـنـعـتـی آنـارشـیـسـت هـا بـه پـیـاده سـاخـتـن یـک اقـتـصـاد بـرنـامـه بـرای صـنـعـت بـر طـبـق اصـول سـنـدیـکـالـیـسـتـی – فـدرالـیـسـتـی پـرداخـتـنـد: اتـحـادیـه هـای صـنـفـی کـنـتـرل بـرنـامـه ریـزی اقـتـصـاد عـمـومـی را بـه کـف گـرفـتـنـد. مـثـلاً اتـحـادیـۀ صـنـفـی رشـتـۀ سـاخـتـمـانـی در بـارسـلـونـا بـه مـقـصـود جـلـوگـیـری از رقـابـت بـیـن کـارگـاه هـای اشـتـراکـی شـده مـدیـریـت بـنـای جـمـیـع سـاخـتـمـان هـای صـنـعـت در شـهـر را عـهـده دار گـردیـد.

اشـتـراکـی سـازی کـشـاورزی مـقـتـضـی مـرحـلـۀ نـسـبـةً طـولانـی بـود، در بـرخـی نـقـاط تـا پـایـان جـنـگ داخـلـی در 1939. نـسـبـت بـه کـشـاورزی، در صـنـعـت مـرحـلـۀ خـوداداری واقـعـی نـسـبـةً کـوتـاه بـود. در مـنـاطـق صـنـعـتـی اشـتـراکـی سـازی مـعـمـولاً بـا مـوانـع زیـادتـری از در مـنـاطـق روسـتـایـی روبـه رو گـردیـد، از جـمـلـه ایـن کـه مـلاحـظـه کـاری هـایـی درخـصـوص مـنـافـع سـرمـایـۀ خـارجـی مـهـم ضـروری بـود، زیـرا اسـپـانـیـا جـمـهـوری به حـمـایـت دمـوکـراسـی هـای بـورژوایـی( و اتـحـاد شـوروی خـواهـان اتـحـاد بـا ایـن دمـوکـراسـی هـا بـر ضـد آلـمـان نـازی) اتـکـاء داشـت. در حـالـی کـه کـارگـران روسـتـایـی سـوسـیـال دمـوکـرات اغـلـب بـا آنـارشـیـسـت هـا در زمـیـنـۀ اشـتـراکـی سـازی هـمـکـاری مـی نـمـودنـد، هـمـحـزبـی هـای آن هـا در شـهـرهـا ادارۀ صـنـعـت بـه دسـت کـارگـران را بـرنـمـی تـافـتـنـد. طـی سـه – چـهـار مـاه در اثـر بـازاسـتـقـرار قــدرت دولـت بــورژوایـی،

خـوداداری در کـاتـالـونـیـا بـنـای مـحـدودیـت خـود را گـذاشـت.