توفان آراز
دروس انـقـلاب
مـارکـسـیـسـت هـانـس مـاگـنـوس انـزنـسـبـرگـر(Hans Magnus Enzensberger)(و. 1929) شـکـسـت جـنــبـش آنــارشـیـسـتـی اسـپـانــیـا را مـعــلــول آشــتـی نـاپــذیــری آنــارشـیـســت هــا دانــسـتــه اســت: ” رهـبـری ثـی.ان.تـی– اف.آ.آی فـاسـد نـبـود؛ هـمـه مـی تـوانـسـتـنـد ایـن را بـه بـیـنـنـد. اکـثـر آن هـا کـارگـر بـودنـد؛ آن هـا حـقـوق از سـازمـان نـمـی گـرفـتـنـد؛ هـیـچ کـس دلـیـلـی بـرای مـتـهـم سـاخـتـن آن هـا بـه شـغـل پـرسـتـی، مـعـامـلـه و بـوروکـرات بـودن نـداشـت. اما مـطـالـبـۀ اخـلاقـی بـلاشـرطـی کـه آن هـا از خـود و جـنـبـش خـود مـی کـردنـد، در سـرنـوشـت دردنـاک شـان سـهـیـم بـود. ایـن بـه صـورت یـک شـک رنـج آمـیـز، مـکـث بـیـمـنـاکـی بـر ضـد خـودشـان، بـه مـحـض ایـن کـه از آنـان فـقـط اولـیـن قـدم راهـکـارانـه در جـهـت قـدرت خـواسـتـه مـی شـد، بـرمـی گـشـت. آن هـا هـرگـز چـگـونـگـی بـرخـورد بـه مـسـائـل سـیـاسـت اتـحـاد را فـرا نـگـرفـتـنـد. آن هـا از ایـن یـا آن مـورد سـازش نـاپـذیـر ایـدئـولـوژی شـان دسـت بـرنـداشـتـنـد.”17
آخـریـن کـنـگـرۀ مـلـی بـزرگ ثـی.ان.تـی پـیـشـا آغـاز جـنـگ داخـلـی کـمـبـود آشـکـار نـظـریـۀ ثـا بـتـی نـزد آنـارکـوسـنـدیـکـالـیـسـت هـا را بـرمـلاء سـاخـتـه بـود. رهـبـری ثـی.ان.تـی در یـک زمـان مـنـاسـب هـیـچ نـظـریـه ای درخـصـوص چـگـونـگـی مـوقـعـیـت جـنـبـش در یـک مـرحـلـۀ انـقـلابـی، کـه آنـارشـیـسـت هـا فـاقـد اکـثـریـت در هـمـه جـا بـاشـنـد، تـهـیـه نـدیـده، و لـذا نـاگـزیـر از تـوافـق هـایـی راهـکـارانـه بـا سـایـر گـروه بـنـدی هـای سـیـاسـی بـود. پـس از 18 ژوئـیـه 1936 رهـبـری ثـی. ان.تـی نـاگـزیـر از اتـخـاذ سـریـع تـصـمـیـمـات مـهـمـی از روزی بـه روز دیـگـر بـا نـتـایـج سـرنـوشـت سـاز گـردیـد.
یـک ضـعـف جـنـبـش آنـارشـیـسـتـی اسـپـانـیـا ایـن بـود، کـه آن تـا بـه درجـه ای عـمـل گـرا بـود، کـه فـعـالـیـنـش بـه بـحـث هـای نـظـری در مـسـائـل ایـدئـولـوژیـک کـم بـهـاء مـی دادنـد. درک ایـن کـه چـگـونـه اعـضـاء سـرشـنـاس اتـحـادیـۀ صـنـفـی تـوانـسـتـنـد بـدون روبـه رویـی بـا مـقـاومـت شـدیـد اکـثـریـت اعـضـاء عـادی تـدریـجـاً بـرخـلاف اصـول آنـارشـیـسـتـی رفـتـار نـمـایـنـد، مـسـتـلـزم تـوجـه بـه ایـن نـکـتـه اسـت، کـه ثـی.ان.تـی یـک جـنـبـش آنـارشـیـسـتـی بـه مـعـنـای مـحـدود نـبـود؛ آن آنـار شـیـسـت هـای رزمـجـو و اصـلاح طـلـب، نـیـروهـای مـیـانـه رو را دربـر مـی گـرفـت. و ایـن نـیـروهـا زمـانـی تـا آن درجـه قـوت گـرفـتـنـد کـه تـوده ای از کـارگـران غـیـرآنـارشـیـسـت بـا هـنـایـش از رُل مـسـلـط آنـارشـیـسـت هـا در پـروسـۀ اشـتـراکـی سـازی، در اولـیـن مـاه هـای جـنـگ داخـلـی عـضـو ثـی.ان.تـی گـردیـدنـد؛ از ژوئـیـه 1936 تـا آوریـل 1937 شـمـار اعـضـاء دوبـرابـر شـد( بـه 2 مـیـلـیـون رسـیـد!)
اگـر تـوضـیـح بـعـض عـلـل شـکـسـت رهـبـری ثـی.ان.تـی بـه ایـن صـورت قـابـل قـبـول بـاشـد، کـه آنـارشـیـسـت هـای اسـپـانـیـا واسـطـۀ بـیـن پـای بـنـدی بـه اصـول و ضـرورت راهـکـاری را نـادیـده گـرفـتـنـد( هـمـان گـونـه کـه از قـلـم انـزنـسـبـرگـر خـوانـدیـم)، تـوضـیـح عـلـل دیـگـر را بـایـد در ایـن واقـعـیــت جـسـت، کــه ثـی.ان.تـی پــیـشـا جـنـگ داخـلـی دارای اعــضــاء پــراگــمـاتــیـک بــسـیـاری در صـفـوف خـود بـود، کـه هـرگـز پـای بـنـدی چـنـدانـی بـه اصـول آنـارشـیـسـتـی نـداشـتـنـد.
صـرف نـظـر از ایـن کـه ضـعـف هـا و اشـتـبـاهـات آنـارشـیـسـم اسـپـانـیـا بـه چـه کـیـفـیـتـی بـوده بـاشـنـد، در هـر حـال انـقـلاب صـحـت یـکـی از انـدیـشـه هـای حـامـل آنـارشـیـسـم را تـأیـیـد نـمـود: انـسـان هـای عـادی مـشـتـرکـاً بـه خـوبـی قـادرنـد خـود یـک دگـرگـونـی اجـتـمـاعـی دمـوکـراتـیـک ژرف را بـدون کـمـک احـزاب پـیـش قـراول و بـدون سـازمـان هـای مـتـمـرکـز عـمـلـی سـازنـد. جـنـبـش تـوده ای آنـارکـوسـنـدیـکـالـیـسـتـی پـیـشـا جـنـگ داخـلـی ایـن تـز الـیـت گـرایـانـۀ ولادیـمـیـر ایـلـیـچ لـنـیـن(Vladimir Ilitj Lenin)(1924- 1870) را بـی اعـتـبـار سـاخـتـه بـود، کـه کـارگـران بـا نـیـروی خـود تـنـهـا قـادر بـه اعـتـلای خـویـش بـه یـک بـه گـفـتـمـان ” آگـاهـی اتـحـادیـه ای صـنـفـی” هـسـتـنـد، و آگـاهـی انـقـلابـی شـان در نـتـیـجـه بـایـد از بـیـرون بـه وسـیـلـۀ رهـبـران رو شـنـفـکـرچـپ مـتـرقـی از صـفـوف بـورژوازی( با نـگـرش نـظـری در شـرائـط سـیـاسی سـوسـیـالـیـسـم) بـه آن هـا داده شـود.18 آزمـون هـا در اسـپـانـیـا مـؤیـد نـظـر مـیـخـائـیـل آلـکـسـانـدروویـچ بـاکـونـیـن(Mikhail Aleksandrovitj Bakunin)( 76- 1814) بـودنـد مـبـنـی بـر ایـن کـه مـطـالـبـۀ رهـبـران سـیـاسـی در خـصـوص رهـبـری و کـنـتـرل جـنـبـش هـای خـلـقـی ای کـه هـدف بـازتـصـرف قـدرت بـر زنـدگـی اجـتـمـاعـی را دنـبـال مـی کـنـنـد، هـرگـز نـمـی تـوانـد چـیـزی مـگـر یـک مـانـع بـرای ایـن جـنـبـش هـا بـاشـد.
(19/3/1398)